H δεύτερη ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία –που κατ’ όνομα και μόνο γίνεται για να προστατευθούν οι ρωσόφωνοι πληθυσμοί στο Ντονμπάς και σκοπό έχει, όπως όλοι πλέον αναγνωρίζουν, την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος της αρεσκείας του Βλαντίμιρ Πούτιν στο Κίεβο– ξεκίνησε με έναν νέο κύμα πυραυλικών επιθέσεων κατά στόχων στην ουκρανική πρωτεύουσα και με τη βεβαιότητα ότι τα ρωσικά τεθωρακισμένα πλησιάζουν, περικυκλώνοντας την πόλη. Δεν ήταν εξάλλου λίγοι εκείνοι που προειδοποιούσαν ότι εντός της ημέρας θα επιχειρούνταν και η σύλληψη του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Η πιο «σκοτεινή ημέρα» για την Ευρώπη, όπως χαρακτηρίστηκε η 24η Φεβρουαρίου 2022, είχε και συνέχεια…
Ο Ζελένσκι διαμαρτυρήθηκε ότι η Ουκρανία αφέθηκε μόνη απέναντι σε μια θηριώδη στρατιωτική μηχανή και ζήτησε την ανάπτυξη κυανόκρανων του ΟΗΕ. Μετά κάλεσε τα μέλη του ΝΑΤΟ στην ανατολική Ευρώπη (Πολωνία, Λιθουανία κ.λπ.) να βοηθήσουν στην άμυνα της Ουκρανίας. Κι ύστερα προσέθεσε ότι η Ρωσία πρέπει να καθήσει στο τραπέζι με την Ουκρανία, προσφέροντας ακόμα και καθεστώς «ουδετερότητας» για τη χώρα του –«η Ρωσία θα πρέπει να μας μιλήσει αργά ή γρήγορα. Να μιλήσει για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορέσει να δοθεί τέλος στις μάχες, να σταματήσει η εισβολή. Οσο πιο σύντομα αρχίσει αυτή η συζήτηση, τόσο πιο μειωμένες θα είναι οι απώλειες για τη Ρωσία», είπε.
Συνομίλησε ακόμη ξανά με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για την ενίσχυση των κυρώσεων, την παροχή αμυντικής βοήθειας και τη σύναψη μιας αντιπολεμικής συμμαχίας. Ο Ζελένσκι εξέφρασε την «ευγνωμοσύνη» του για την ισχυρή στήριξη που παρέχει η Ουάσινγκτον στην Ουκρανία.
Αργά το απόγευμα έδωσε απάντηση, με ένα βίντεο στα κοινωνικά δίκτυα, στις φήμες των ρωσικών ΜΜΕ ότι έχει διαφύγει, με ένα λιτό μήνυμα: «Είμαι εδώ, υπερασπίζομαι την Ουκρανία».
Ο Πούτιν διεμήνυσε, σε συνομιλία του με τον κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, ότι μπορεί να συζητήσει σε «ανώτατο επίπεδο» με τους Ουκρανούς και από το Κρεμλίνο ανέφεραν ότι μια συνάντηση μεταξύ αντιπροσωπειών θα μπορούσε να γίνει στο Μινσκ της Λευκορωσίας. Οι Ουκρανοί αντιπρότειναν να υπάρξει συνάντηση στη Βαρσοβία. Σε κάθε περίπτωση, ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ είχε ξεκαθαρίσει νωρίτερα ότι για να γίνει κάτι τέτοιο ο ουκρανικος στρατός θα πρέπει να παραδώσει τα όπλα.
Πώς θα γινόταν αυτό; Οσο τα ρωσικά τανκς κινούνταν προς το Κίεβο και το απέκλειαν και από δυσμάς, η ουκρανική TV έδινε οδηγίες προς τους πολίτες για το πώς φτιάχνεται μια βόμβα μολότοφ για να αντεπιτεθούν στους εισβολείς και στρατιωτικά οχήματα μοίραζαν όπλα σε όσους ήθελαν να τα πάρουν. Η δε Μόσχα κατήγγειλε ότι ουκρανοί παραστρατιωτικοί εγκατέστησαν πυραυλικά συστήματα σε κατοικημένες περιοχές. O ίδιος ο Πούτιν είπε ότι αυτοί που μάχονται για την Ουκρανία είναι στρατός ατάκτων και όχι τακτικός στρατός, ζητώντας από τον τελευταίο να ανατρέψει την κυβέρνηση Ζελένσκι.
Στο μεσοδιάστημα ρωσικές ειδικές δυνάμεις είχαν πετύχει τελικά να καταλάβουν το αεροδρόμιο Αντόνοφ στο Γκοστόμελ, στα περίχωρα του Κιέβου –σε μια επίθεση την οποία την Πέμπτη οι Ουκρανοί είχαν καταφέρει, προσωρινά όπως αποδείχτηκε, να αποκρούσουν.
Το πρωί της Παρασκευής το επιτελείο του Ζελένσκι εκτίμησε ότι μια επίθεση ρωσικών τανκς κατά της πρωτεύουσας είναι ζήτημα ωρών. Ο Αντόν Χεραστσένκο, σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών, επέμεινε ότι ο στρατός της Ουκρανίας στο Κίεβο είναι έτοιμος, εξοπλισμένος με αντιαρματικούς πυραύλους, τους οποίους έχουν προσφέρει στη χώρα οι ξένοι σύμμαχοί της. Ωστόσο η αν. υπουργός Αμυνας Χάνα Μάλιαρ είπε ότι οι δυνάμεις του ουκρανικού στρατού που υπερασπίζονται το Κίεβο σε τέσσερα μέτωπα είναι αντιμέτωπες με αριθμητικά υπέρτερη δύναμη και εκτίμησε ότι οι ρωσικές δυνάμεις θα φτάσουν στο Κίεβο. Ηδη εξάλλου στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας σήμανε από το πρωί συναγερμός για αεροπορικές επιδρομές.
Νωρίτερα, ξημερώματα Παρασκευής, οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις είχαν καταρρίψει ρωσικό αεροσκάφος το οποίο κατέπεσε σε εννιαώροφη πολυκατοικία στο Κίεβο προκαλώντας πυρκαγιά, όπως έκανε γνωστό ο Αντόν Χεραστσένκο, ο ουκρανός υφυπουργός Εσωτερικών. Δεν ήταν σαφές εάν επρόκειτο για μαχητικό ή τηλεκατευθυνόμενο μη επανδρωμένο αεροσκάφος (UAV).
Μια εικόνα δυσκολιών για τη ρωσική προέλαση κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας της εισβολής είχε δώσει το Λονδίνο. O Μπεν Γουάλας, υπουργός Αμυνας της Βρετανίας, παρατήρησε ότι η πρώτη ημέρα της ρωσικής εισβολής δεν απέδωσε όσα ανέμενε το Κρεμλίνο, τόνισε ότι οι επιχειρησιακοί στόχοι δεν επιτεύχθηκαν και υποστήριξε ότι τουλάχιστον 450 ρώσοι στρατιωτικοί έχασαν τη ζωή τους.
Εν τω μεταξύ, το ΝΑΤΟ παρακολουθεί τις εξελίξεις και, για πρώτη φορά, δύναμη ταχείας αντίδρασης, η οποία δεν μεταβεί μεν στην Ουκρανία (γιατί δεν είναι κράτος-μέλος) αλλά στην ανατολική Ευρώπη, οι χώρες της οποίας είναι σε απόσταση αναπνοής από τη Ρωσία, τον δορυφόρο της την Λευκορωσία και το μέτωπο της Ουκρανίας.
Οι μάχες στο Κίεβο
Ωστόσο οι μάχες είχαν φτάσει το πρωί μερικές δεκάδες χλμ από την ουκρανική πρωτεύουσα, την οποία η Μόσχα έβαλε εξ αρχής ως στόχο ώστε να απομονωθεί η ηγεσία και οι θύλακες αντίστασης στη μεθόριο. Ο ουκρανικός στρατός ανακοίνωσε το πρωί της Παρασκευής ότι θέατρα μαχών ήταν οι πόλεις Ντίμερ και Ιβανκίβ, που βρίσκονται 45 και 80 χιλιόμετρα βόρεια του Κιέβου αντίστοιχα.
«Αερομεταφερόμενες μονάδες των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας μάχονται γύρω από τις πόλεις Ντίμερ και Ιβανκίβ όπου έχει φτάσει μεγάλος αριθμός τεθωρακισμένων του εχθρού». ανέφερε ο ουκρανικός στρατός στη σελίδα του στο Facebook. Σύμφωνα με την ανάρτηση αυτή, η προέλαση «των υπέρτερων δυνάμεων του στρατού σταμάτησε στον πόταμο Τετερόφ. Η γέφυρα του ποταμού καταστράφηκε», ώστε να καθυστερήσει η ρωσική προέλαση.
Ανταλλαγές πυρών και εκρήξεις ακούστηκαν και στο προάστιο Ομπλόνσκι. Το ουκρανικό υπουργείο Εσωτερικών επεσήμανε στη σελίδα του στο Facebook ότι πρόκειται για μια επιχείρηση δολιοφθοράς των ρωσικών δυνάμεων την οποία διεξάγει μια αναγνωριστική μονάδα στρατιωτών. Στο ίδιο μήνυμα το υπουργείο ζήτησε από τους κατοίκους του προαστίου να πάρουν τα όπλα. «Ζητάμε από τους πολίτες να μας ενημερώνουν για τις κινήσεις του εχθρού, φτιάξτε βόμβες μολότοφ, εξουδετερώστε τον εχθρό!», έγραφε το μήνυμα.
Μόλις έπεσε η νύχτα άρχισαν νέες επιθέσεις με πυραύλους, σύμφωνα με μαρτυρίες επί του εδάφους. Πληροφορίες έκαναν λόγο για χτύπημα σε σταθμό παραγωγής ενέργειας που βύθισε την πόλη στο σκοτάδι, αν και οι Αρχές διέψευδαν.
Οπως εκτίμησαν αναλυτές, η διαφορά δυναμικότητας μεταξύ των δύο στρατών είναι καταδικαστική για τους Ουκρανούς. Παρότι έχουν το ύψιστο κίνητρο, αυτό της υπεράσπισης της πατρίδας και μολονότι παρέλαβαν νέο οπλισμό –ιδίως τουρκικά οπλισμένα UAVs και αμερικανικούς και βρετανικούς φορητούς αντιαρματικούς και αντιαεροπορικούς πυραύλους– αναλυτές επισημαίνουν πως οι άνδρες του ουκρανικού στρατού δεν έχουν καμιά δυνατότητα να ανταγωνιστούν τη Ρωσία και να εξασφαλίσουν υπεροχή στον αέρα, για να αμυνθούν έναντι αεροπορικών και πυραυλικών επιθέσεων. Παράλληλα το ουκρανικό ναυτικό, με μικρή ισχύ, μόλις ένα ισχυρό πολεμικό πλοίο και μια δεκαριά περιπολικά, ωχριά μπροστά στον τρομερό στόλο της Μαύρης Θάλασσας που παρέταξε η Ρωσία.
Το ερώτημα λοιπόν δεν ήταν ποιος θα υπερισχύσει, αλλά τι θα έκαναν οι Ρώσοι όταν φτάσουν στο Κίεβο. Το σενάριο των οδομαχιών το απεύχονται και οι δύο πλευρές, καθώς σε αυτή την περίπτωση οι 137 νεκροί της πρώτης ημέρας που απαρίθμησε ο πρόεδρος Ζελένσκι θα είναι πολύ λίγοι.
Ουδετερότητα σημαίνει αποστρατικοποίηση
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας υποστήριξε αρχικά ότι η ουκρανική αντίσταση σταμάτησε τους Ρώσους στα περισσότερα μέτωπα, ωστόσο επεσήμανε ότι το νέο κύμα επιθέσεων της Παρασκευής απέδειξε ότι οι οικονομικές κυρώσεις που ανακοίνωσαν η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Βρετανία και οι ΗΠΑ δεν αρκούν για να πειστεί ο Πούτιν να σταματήσει και ζήτησε να αποκλειστεί η Ρωσία από το σύστημα SWIFT –κάτι που η ΕΕ αρνήθηκε να κάνει κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης.
Αργότερα ο Ζελένσκι εξέφρασε την πρόθεση να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τη Μόσχα, προσφέροντας την εγγύηση ότι η Ουκρανία θα παραμείνει «ουδέτερη», όπως ζητάει ο Πούτιν. Από το Κρεμλίνο ανέφεραν ότι η αποστρατικοποίηση της Ουκρανίας συνδέεται με την ουδετερότητά της…
Το «anschluss» του Πούτιν
Ο ρώσος πρόεδρος ήταν αυτός που ξεκίνησε τον πόλεμο, τον πρώτο στην Ευρώπη με παραβίαση συνόρων από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με ένα διάγγελμά του τα ξημερώματα της Πέμπτης, ο Πούτιν είπε ότι διέταξε στρατιωτική επιχείρηση στην ανατολική Ουκρανία για «την υπεράσπιση» των περιοχών των οποίων αναγνώρισε την ανεξαρτησία την περασμένη Δευτέρα. Ωστόσο γρήγορα κατέστη σαφές ότι η εισβολή αφορούσε ολόκληρη την Ουκρανία, ο Πούτιν ξεκίνησε το δικό του «anschluss», όπως η χιτλερική Γερμανία είχε κάνει με την Αυστρία το 1938.
Από τα ξημερώματα της Πέμπτης, ρωσικά στρατεύματα προσέβαλαν την ουκρανική μεθόριο από τρεις πλευρές, ακόμα και από τα βόρεια, μέσω του κράτους-μαριονέτα της Μόσχας, τη Λευκορωσία. Και το Κρεμλίνο διεμήνυσε ότι οι επιχειρήσεις θα διαρκέσουν «όσο χρειαστεί» και για όσο πει ο πρόεδρος Πούτιν.
Στο διάγγελμά του ο 69χρονος πρόεδρος της Ρωσίας επικαλέστηκε μια σειρά από δικαιολογίες, αφού ο ίδιος είχε αναγνωρίσει την «ανεξαρτησία» δύο αποσχισθεισών επαρχιών της Ουκρανίας. Είπε ότι η χώρα του δεν μπορούσε να ανεχθεί τις «απειλές» από την Ουκρανία κατά των (ρωσόφωνων) πληθυσμών των δύο επαρχιών του Ντονμπάς. Και προειδοποίησε μάλιστα εναντίον οποιασδήποτε «ξένης» ανάμειξης, απειλώντας ότι εάν υπάρξει τέτοια, η Ρωσία –μια πυρηνική δύναμη, να μην το ξεχνάμε– θα ανταποδώσει αμέσως.
Απειλές, όχι λιγότερο επικίνδυνες έστω και αν ήταν πιο κομψά διατυπωμένες, διατυπώθηκαν από το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας κατά της Σουηδίας και της Φινλανδίας που εξετάζουν σοβαρά πλέον την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Το μήνυμα ήταν «ξεχάστε το ή θα υποστείτε συνέπειες» – τόσο ωμά.
Μπλίνκεν: Στόχος του Πούτιν η κυβέρνηση του Κιέβου
Ο Πούτιν πρόσθεσε ότι την ευθύνη για την όποια αιματοχυσία ακολουθήσει θα την έχει το «ουκρανικό καθεστώς», το οποίο ο ίδιος εμφανώς θέλει να καθαιρέσει για να εγκαθιδρύσει ένα δικό του, στα πρότυπα του Αλεξάντερ Λουκασένκο της Λευκορωσίας. Το σχέδιο του Πούτιν για ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης του Κιέβου επιβεβαίωσε αργότερα το βράδυ της Πέμπτης και ο Αντονι Μπλίνκεν, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, ο οποίος μιλώντας στο ABC, είπε ότι «βλέπουμε δυνάμεις να έρχονται από τον Βορρά, από την Ανατολή, από τον Νότο, και αυτό είναι το σχέδιο που επισημαίναμε στον κόσμο τις τελευταίες εβδομάδες». Ο Μπλίνκεν είπε ότι «βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα η δημοκρατία θα επικρατήσει», επιμένοντας ότι η επιχείρηση του Πούτιν να εγκαθιδρύσει ένα δικό του καθεστώς στο Κίεβο τελικά θα αποτύχει.
Ο Πούτιν δεν έδειξε καμία διάθεση να κρύψει τον απώτερο σκοπό του με αυτή τη στρατιωτική επιχείρηση. Στο διάγγελμά του δήλωσε ότι στόχος του είναι η «αποστρατιωτικοποίηση» και η «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας, επαναλαμβάνοντας τη ρωσική μυθολογία ότι πίσω από τις διαδηλώσεις που απομάκρυναν τον ρωσόφιλο Βίκτορ Γιανουκόβιτς από την προεδρία το 2014 και έφεραν τελικά (με καθαρές εκλογές) τον σημερινό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, το 2019 στην εξουσία, ήταν νεοναζιστικές οργανώσεις. To πρωί της Παρασκευής πια, μεταδίδονταν πληροφορίες ότι στόχος των ρωσικών μονάδων είναι η σύλληψη του Ζελένσκι, ο οποίος είχε διαβεβαιώσει ότι «εγώ παραμένω στο Κίεβο και η οικογένειά μου κατέφυγε κάπου στην Ουκρανία».
Η ρωσική επίθεση υπήρξε γενικευμένη και με εξαίρεση το Λβιβ, πόλη κοντά στα σύνορα με την Πολωνία και την ΕΕ, όλα τα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα της Ουκρανίας βομβαρδίστηκαν –οι Ρώσοι υποστήριξαν ότι επρόκειτο για «χειρουργικές» επιθέσεις κατά στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Το μεσημέρι της Πέμπτης, ουκρανός αξιωματούχος περιέγραψε ένα μέτωπο κατά μήκος σχεδόν όλων των συνόρων της Ουκρανίας με τη Ρωσία, με σφοδρές συγκρούσεις στις περιοχές Σούμι, Χάρκοβου, Χερσώνας και Οδησσού και σε στρατιωτικό αεροδρόμιο κοντά στο Κίεβο.
Οι μάχες στο Τσερνόμπιλ
Εγιναν μάχες ακόμα και στο Πρίπιατ, την πόλη του παλαιού πυρηνικού εργοστασίου του Τσερνόμπιλ. Το Γαλλικό Πρακτορείο έκανε λόγο για μάχες κοντά στον χώρο αποθήκευσης των πυρηνικών αποβλήτων, επικαλούμενο τον σύμβουλο του υπουργού Εσωτερικών Αντόν Γκερατσένκο. «Τα στρατεύματα των εισβολέων εισχώρησαν από τη Λευκορωσία στη ζώνη του εργοστασίου του Τσερνόμπιλ. Τα μέλη της Εθνοφρουράς που προστατεύουν τον χώρο αποθήκευσης προβάλλουν πεισματικά αντίσταση», έγραψε στο Telegram. Λίγο μετά τις 8 μ.μ. η ουκρανική πλευρά παραδέχτηκε ότι οι Ρώσοι κατέλαβαν την περιοχή που βρίσκεται σε σχετικά μικρή απόσταση από τα σύνορα με τη Λευκορωσία, την οποία χρησιμοποίησαν οι Ρώσοι για να εισβάλουν στην Ουκρανία.
Καθώς υπήρξαν ενδείξεις για αύξηση της ραδιενέργειας, το ρωσικό υπουργείο Αμυνας εξέδωσε ανακοίνωση την Παρασκευή ότι η ακτινοβολία στην περιοχή του παλαιού εργοστασίου είναι «σε φυσιολογικά επίπεδα». Παρατηρητές εκτίμησαν ότι μολονότι δεν υπήρξε προσβολή στον πυρήνα του εργοστασίου που το 1986 προκάλεσε το χειρότερο πυρηνικό δυστύχημα όλων των εποχών, οι μάχες στην περιοχή διασκόρπισαν σκόνη που εξακολουθεί να είναι μολυσμένη.
Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας αργότερα μέσα στην ημέρα διέψευσε ότι υπάρχει αύξηση, λέγοντας ότι τα καταμετρημένα επίπεδα παραμένουν χαμηλά.
Το ρωσικό υπ. Αμυνας ανακοίνωσε επίσης ότι αλεξιπτωτιστές θα αναπτυχθούν πέριξ του εργοστασίου στο Πρίπιατ για να μην υπάρξει πρόβλημα με την ασφάλειά του.
Γενική επιστράτευση στην Ουκρανία
Κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας της εισβολής, ο πρόεδρος Ζελένσκι κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση πολέμου, επέβαλε στρατιωτικό νόμο και ανακοίνωσε γενική επιστράτευση. Συνέκρινε δε τον Βλαντίμιρ Πούτιν με τον Αδόλφο Χίτλερ. «Η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία με ποταπό τρόπο, όπως έκανε ο Χίτλερ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», είπε ο Ζελένσκι, για να προσθέσει ότι οι δύο χώρες είναι πλέον σε δύο αντίθετες πλευρές της Ιστορίας. «Η Ρωσία είναι στον δρόμο του κακού» τόνισε χαρακτηριστικά
«Δεν υπάρχει πανικός» και «θα νικήσουμε», διαβεβαίωσε τον ουκρανικό λαό ο Ζελένσκι, ένας πρώην ηθοποιός που ανέλαβε την εξουσία το 2019. Ο ίδιος κάλεσε όλους τους πολίτες που είναι έτοιμοι να υπερασπιστούν τη χώρα έναντι των ρωσικών δυνάμεων να παρουσιαστούν, λέγοντας ότι το Κίεβο θα διανείμει όπλα σε όποιον τα ζητήσει.
Ο Ζελένσκι κάλεσε τους Ρώσους να κατεβούν στους δρόμους και να διαμαρτυρηθούν για τον πόλεμο που έφερε ο Πούτιν και κάποιοι μάλιστα το έκαναν –βγήκαν το βράδυ της Πέμπτης στη Μόσχα και σε άλλες πόλεις, για να αντιμετωπίσουν ένα κύμα προσαγωγών. Ο ουκρανός πρόεδρος απηύθυνε εκκλήσεις για ψυχραιμία, την ώρα που ούτε ο ίδιος ήξερε αν και πότε οι Ρώσοι θα φτάσουν στο Κίεβο –αργά τη νύχτα, πρώτες ώρες Παρασκευής, εκτίμησε ότι ρώσοι δολιοφθορείς ίσως να βρίσκονται ήδη στην ουκρανική πρωτεύουσα και κάλεσε τους πολίτες να σεβαστούν την απαγόρευση της κυκλοφορίας.
Πανικός υπήρξε. Οι κάτοικοι του Κιέβου έσπευσαν από το πρωί σε πρατήρια καυσίμων και ΑΤΜ, ενώ μερικοί φοβισμένοι από τις εκρήξεις γέμισαν τις στοές του μετρό, αναζητώντας καταφύγιο – ο δήμαρχος της ουκρανικής πρωτεύουσας άνοιξε τέσσερις σταθμούς για αυτόν τον σκοπό ώστε οι πολίτες να περάσουν τη νύχτα σε σχετική ασφάλεια.
Αλλοι πήραν τα αυτοκίνητά τους και κινήθηκαν δυτικά, προς τα εξοχικά τους ή και τα σύνορα με την Πολωνία, αναζητώντας καταφύγιο –οι φόβοι για ένα νέο προσφυγικό κύμα είναι πλέον ορατοί.