Μετά από έναν χρόνο πολέμου, τίποτε στην Ουκρανία δεν είναι ίδιο. Τίποτε στον κόσμο δεν είναι ίδιο. Παραδόξως, η μόνη χώρα που δείχνει να αποτελεί εξαίρεση σε αυτή τη διαπίστωση είναι η ίδια η Ρωσία, όπου μεγάλο μέρος των κατοίκων –κυρίως των μεγάλων πόλεων– δείχνουν εντελώς επιλήσμονες της πραγματικότητας.

Η ζωή στις μεγάλες πόλεις της Ρωσίας συνεχίζεται κανονικά, με μερικές μικροαλλαγές, όπως διαπιστώνει ο Αντρέι Γκοριάνοφ, επί χρόνια ανταποκριτής του BBC στη Μόσχα.

Εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι έφυγαν από τη χώρα μετά την εισβολή, είτε διαμαρτυρόμενοι για αυτήν, είτε για να γλιτώσουν την επιστράτευση, όμως τα εκατοντάδες εκατομμύρια που έμειναν συνεχίζουν την καθημερινότητά τους σα να μην έχει γίνει κάτι ιδιαίτερο.

Στη Μόσχα, το κέντρο και τις συνοικίες της, τα περισσότερα καφέ, εστιατόρια, καταστήματα, τράπεζες και επιχειρήσεις είναι ανοιχτά, οι δημοσιογράφοι που έφυγαν αντικαταστάθηκαν από άλλους, οι καταναλωτές διαμαρτύρονται για τις τιμές που ανεβαίνουν, αλλά τα τοπικά προϊόντα παίρνουν τη θέση τους ταχύτατα στα ράφια, για να καλύψουν το κενό που άφησαν τα εισαγόμενα.

Τα βιβλιοπωλεία έχουν στις προθήκες τους μια μεγάλη ποικιλία τίτλων, όμως τα βιβλία που έχουν χαρακτηριστεί «ακατάλληλα» πωλούνται με πλαστικά καλύμματα. Και η πολύ δημοφιλής πρακτική της κοινής χρήσης ενός αυτοκινήτου από διαφορετικούς επιβάτες συνεχίζεται, με τη διαφορά ότι τα περισσότερα καινούργια αυτοκίνητα στους δρόμους είναι κινεζικής προέλευσης.

Παρά τις διεθνείς προσδοκίες, οι κυρώσεις δεν έφεραν τη Ρωσία στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης, συμπεραίνει ο Γκοριάνοφ. Παρ’ όλα αυτά, η Ρωσία περνάει κάποιου είδους κρίση· απλώς, είναι μια κρίση «βραδείας καύσης», την οποία πρέπει να κοιτάξεις πολύ προσεκτικά για να δεις.

Στο Βέλγκοροντ, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία και μόλις 80 χλμ. από τη διαλυμένη πόλη του Χαρκόβου, οι ντόπιοι έχουν πλέον συνηθίσει το θέαμα των αυτοκινητοπομπών που μεταφέρουν εφεδρείες και πυρομαχικά στο μέτωπο.

Κανείς τους δεν δείχνει προβληματισμένος για όσα συμβαίνουν λίγα χιλιόμετρα μακριά, όπου οι πόλεις και τα χωριά βομβαρδίζονται και όπου οι ίδιοι μπορεί να έχουν συγγενείς ή φίλους. Ο τοπικός κυβερνήτης οργανώνει μικρά μουσικά φεστιβάλ και ο κόσμος σπεύδει να τα παρακολουθήσει…

Παράλληλα, όμως, οι γιατροί που εργάζονται στα νοσοκομεία της περιοχής παραιτούνται κατά δεκάδες, καθώς είναι ανήμποροι να αντεπεξέλθουν στον όγκο των τραυματιών που φτάνουν από το μέτωπο.

Σε άλλες παραμεθώριες περιοχές, οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τα σπίτια τους, κουρασμένοι και φοβισμένοι από τους διαρκείς βομβαρδισμούς που γίνονται δίπλα τους. Μια οικογένεια από το Σεμπέκινο σοκαρίστηκε όταν επισκέφθηκε την Αγία Πετρούπολη και διαπίστωσε ότι εκεί τίποτε δεν έχει αλλάξει, όταν για τους ίδιους οι βομβαρδισμοί αποτελούν καθημερινότητα.

Στο Πσκοβ, μια πόλη κοντά στα σύνορα της Ρωσίας με τη Λετονία και την Εσθονία, η ατμόσφαιρα δεν είναι καθόλου χαρούμενη, όμως οι κάτοικοι προσποιούνται ότι ο πόλεμος δεν τους αφορά. Το Πσκοβ είναι η βάση της 76ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, η οποία έγινε «διάσημη» σε όλον τον κόσμο λόγω των εγκλημάτων πολέμου, τα οποία οι άνδρες της κατηγορούνται ότι διέπραξαν στην Μπούτσα, κοντά στο Κίεβο.

Πριν από λίγες εβδομάδες στην πόλη εγκαινιάστηκε μια νέα γραμμή λεωφορείου, προς το τοπικό κοιμητήριο, όπου οι τάφοι νεκρών στρατιωτών πολλαπλασιάζονται καθημερινά. Κάτω από μια γέφυρα κάποιος έχει γράψει την απαγορευμένη λέξη «Ειρήνη» με μεγάλα κόκκινα γράμματα.

Σε ένα τρένο που κατευθύνεται προς την πόλη Πετροζαβόντσκ, κοντά στα σύνορα με τη Φινλανδία, μερικοί έφηβοι παίζουν ένα παιχνίδι με πόλεις. «Ντονέτσκ» λέει ένας και κανείς τους δεν ξέρει να πει με βεβαιότητα σε ποια χώρα ανήκει, τη Ρωσία ή την Ουκρανία. Τι πιστεύουν οι ίδιοι για τον πόλεμο; Δεν ξέρουν, δεν τους αφορά.

Στο ίδιο το Πετροζαβόντσκ, η κατάσταση θυμίζει πολύ το σκοτεινό παρελθόν: άδεια ράφια, κανένα εισαγόμενο προϊόν, εξωπραγματικά υψηλές τιμές.

Λένε οι Ρώσοι την αλήθεια;

Το ερώτημα είναι ένα: Υποστηρίζουν πράγματι οι Ρώσοι όσα γίνονται στην Ουκρανία ή απλώς προσποιούνται για να επιβιώσουν; Είναι πάρα πολύ δύσκολο να δώσει κάποιος μια σοβαρή απάντηση: η ανελευθερία του λόγου στη χώρα διευκολύνει την εξαγωγή λανθασμένων συμπερασμάτων, ακόμη και από επαγγελματίες του είδους.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ρώσων, αν δεν υποστηρίζουν ανοιχτά τον πόλεμο, πάντως δεν είναι ενάντιοι σε αυτόν. Λένε αλήθεια, όμως, όταν απαντούν;

Η πραγματικότητα, επισημαίνει ο Γκοριάνοφ, ο οποίος έχει ζήσει και εργαστεί επί πολλά χρόνια στη Ρωσία, ίσως είναι κάπως διαφορετική. Ο ίδιος πιστεύει ότι ένα μικρό ποσοστό Ρώσων υποστηρίζει τον πόλεμο και ένα εξίσου μικρό εναντιώνεται σε αυτόν. Οι περισσότεροι είναι κάπου στη μέση, προσπαθώντας να κατανοήσουν μια κατάσταση την οποία δεν επέλεξαν, δεν καταλαβαίνουν και αισθάνονται ανήμποροι να αλλάξουν.

Θα μπορούσαν να έχουν σταματήσει τον πόλεμο; Πιθανώς ναι, αν περισσότεροι από αυτούς είχαν αντιδράσει εγκαίρως στην κρατική προπαγάνδα. Οι περισσότεροι Ρώσοι, όμως, έχουν επιλέξει να απέχουν από την πολιτική και να αφήνουν το Κρεμλίνο να αποφασίζει για αυτούς. Είναι μια στάση που οδηγεί σε πολύ δύσκολους ηθικούς συμβιβασμούς.

Οπως, για παράδειγμα, να πιστέψεις ότι αυτός δεν είναι ένας επεκτατικός πόλεμος, ή να κλείσεις τα μάτια στους Ουκρανούς που σκοτώνονται, τραυματίζονται και εκτοπίζονται κατά δεκάδες χιλιάδες, σε αυτό που το Κρεμλίνο ονομάζει «ειδική στρατιωτική επιχείρηση».

Ή να αποδεχθείς το γεγονός ότι οι στρατιώτες πηγαίνουν στο σχολείο του παιδιού σου και λένε στους μαθητές ότι ο πόλεμος είναι ένα καλό πράγμα. Οτι οι ιερείς έχουν σταματήσει να προσεύχονται για την ειρήνη. Οτι δεν πειράζει που δεν μπορείς να ταξιδέψεις και να είσαι μέρος του υπόλοιπου κόσμου. Οτι το Κρεμλίνο έκανε καλά που έκλεισε τα ανεξάρτητα ΜΜΕ που διάβαζες κάποτε.

Και ότι είναι φυσιολογικό να πας στη φυλακή για χρόνια επειδή είπες αυτό που πραγματικά σκέφτεσαι για τον πόλεμο, είτε είσαι πολιτικός είτε δημοσιογράφος.

Το τίμημα μιας κάπως παρανοϊκής ιδέας

Η στάση των Ρώσων απέναντι στον πόλεμο, λέει ο Γκοριάνοφ, εξηγείται πολύ καλύτερα από την Ιστορία τους παρά από τις δημοσκοπήσεις. Από τότε που ανέβηκε στην εξουσία ο Πούτιν, δεν έκρυψε ποτέ ότι ήθελε να ξαναχτίσει τη «μεγάλη Ρωσία» και να της δώσει και πάλι εκείνη τη θέση στον κόσμο που θα κάνει τους πάντες να τη σέβονται.

Το έχει κάνει ξεκάθαρο κατ’ επανάληψη ότι η Ρωσία κατέχει μια μοναδική θέση στον κόσμο, ότι έχει τη δική της θρησκεία, τις δικές της παραδόσεις και συνήθειες, και όλα αυτά δεν πρόκειται να αλλάξουν. Οι Ρώσοι, έχει επίσης πει ξεκάθαρα ο Πούτιν, χρειάζονται έλεγχο και τάξη και απαιτούν σεβασμό.

Ολα αυτά έχουν το αντίτιμό τους. Για τους Ρώσους είναι η ελευθερία τους, για τους Ουκρανούς είναι οι ζωές τους.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι Ρώσοι θα ήθελαν να γίνουν συνομιλίες για να τερματιστεί ο πόλεμος. Το πρόβλημα είναι πως όταν συμβεί αυτό, όλοι τους θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματικότητα και να δουν όλα όσα έκανε η χώρα τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News