Εχετε γοητευθεί ποτέ από την ιδέα μιας χρονομηχανής που θα μπορούσε να σας μεταφέρει στη Μάχη της Καλλίπολης ή τις υπόγειες Αίθουσες Πολεμικού Συμβουλίου στο Λονδίνο που αντιπάλευε τον Χίτλερ; Εχετε παρασυρθεί από την ιδέα της διακριτικής, σχεδόν αόρατης, «παρακολούθησης» ενός εμβληματικού ηγέτη σε κρίσιμες στιγμές της πορείας του; Και πόσες ματιές, αναγνώσεις, προσεγγίσεις χωράνε τέλος πάντων στη ζωή ενός Μύθου;

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ογκόλιθος της παγκόσμιας Ιστορίας, συνιστά ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης, ερευνητικής προσπάθειας, μίσους και λατρείας, ακόμη και στον 21ο αιώνα. Το αποδεικνύει το νέο βιβλίο «Η σκιά του Τσόρτσιλ» («Churchill ’s Shadow»), γραμμένο με την πένα του ταλαντούχου –πλην όμως χολερικού– δημοσιογράφου και αρθρογράφου της εφημερίδας «London Evening Standard», του Τζέφρι Γουίτκροφτ (Geoffrey Wheatcroft).

Το βιβλίο είναι ασφαλώς είδηση. Καλή ή κακή; Τον τελευταίο λόγο έχει πάντοτε ο αναγνώστης. Το περιεχόμενό του στέκεται πάντως αυστηρά απέναντι στον «πατέρα της νίκης». Ερχεται μάλλον ως απάντηση στην εξαντλητική βιογραφία που συνέγραψε ο Αντριου Ρόμπερτς «Churchill: Walking with Destiny» και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Allen Lane, το 2018. Για τους New York Times, το δημιούργημα του Ρόμπερτς είναι στραφταλιστό, ό,τι καλύτερο έχει γραφτεί στο είδος του, παρά τις σκοτεινές πτυχές, την αναγνώριση λαθών του ηγέτη. Το αποκύημα του Γουίτκροφτ μοιάζει, αντιθέτως, με κατηγορητήριο. Ο ίδιος ο Ρόμπερτς, από την αντίπερα όχθη, το χαρακτηρίζει ως δολοφονία χαρακτήρα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που γράφει ο Γουίτκροφτ. Εχει ασχοληθεί με τον Σιωνισμό και τους μεγιστάνες των ορυχείων της Νότιας Αφρικής, με το Κόμμα των Τόρηδων και προσωπικά με τον πρώην Πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ. Τον έχει δε περιποιηθεί, προσδιορίζοντας τον ως «διανοητικά δευτεροκλασάτο», χωρίς να διστάζει απέναντι και σε παλαιότερους ηγέτες, όπως τον «αλαζόνα και άχαρο» Σαρλ Ντε Γκωλ.

Τώρα, αναλαμβάνει –λέει– να υπογραμμίσει (αν όχι και να προσδώσει εκ νέου) στον Τσόρτσιλ χαρακτηριστικά που έχουν υποσκελιστεί ενόσω η Ιστορία υποκλινόταν στην προσωπικότητά του. Κατά τον συγγραφέα, ο ηγέτης επέδειξε ηρωισμό παίρνοντας από το χέρι τους Βρετανούς σε μια κρίσιμη στιγμή της Ιστορίας, μα μετά τους παραπλάνησε. Τους άφησε να σαγηνευθούν από μια ψευδαίσθηση μεγαλείου, δεν τους άφησε να συνειδητοποιήσουν την πραγματική θέση τους στην παγκόσμια κοινότητα, να συμβιβαστούν με αυτή. Ο Γουίτκροφτ διεκδικεί το τέλειο άλλοθι: αν γράφει ό,τι γράφει για τις αποτυχίες και τις απερισκεψίες του Τσόρτσιλ, είναι γιατί ποτέ κανείς δεν έδωσε βαρύτητα σε αυτές, αφότου αναγορεύθηκε τοτέμ της πολιτικής, σύμβολο της Δύσης.

Τον Ιούνιο του 2020, στη διάρκεια μιας διαδήλωσης καταδίκης της δολοφονίας του Τζορτζ Φλόιντ από χέρι αστυνομικού στις ΗΠΑ, λονδρέζοι τα ’βαλαν με τον ανδριάντα του Τσόρτσιλ στην πλατεία Κοινοβουλίου, στην Parliament Square. «Ηταν ρατσιστής», έγραψαν κάτω από το όνομά του. Τώρα, με τη νέα αυτή αφήγηση, ο Τσόρτσιλ ήταν και υποκριτής και νάρκισσος και οπορτουνιστής. Αδιάφορος πατέρας, μέθυσος, μαέστρος στην κατασκευή μύθων. Ολόκληρο κατεβατό από κουσούρια.

Μα ο Τσόρτσιλ, και κάθε προσωπικότητα βεληνεκούς, έχει καταστεί αντικείμενο θαυμασμού, παρά τα κουσούρια του. Ή, καλύτερα, σε πείσμα αυτών. Σε εποχές αλλοτινές, υπό συνθήκες προς κατανόηση και όχι προς καταδίκη.

Το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί να χρησιμεύσει αριστουργηματικά σε μια γενικότερη συζήτηση περί ινδαλμάτων, κάθε λογής ειδώλων, που γεννήθηκαν για να αποθεωθούν και στη συνέχεια να πέσουν, να γκρεμοτσακιστούν. Η μόδα του αναθεωρητισμού, διεθνώς, της επανεξέτασης της Ιστορίας, θέλει το συλλογικό φαντασιωσικό κοινό να φορά σύγχρονα «γυαλιά», να θωρεί κινήσεις, πρωτοβουλίες και στρατηγικές με κριτήρια 21ου αιώνα.

Μοιάζει, επιτρέψτε μου, το κοινό αυτό να αποβιβάζεται από τις χρονομηχανές –καθότι παρωχημένες, ρομαντικές, ανίκανες να «εγκιβωτίσουν» τον κυνισμό τού σήμερα. Και να καβαλάει το άγριο άτι του Μetaverse του Ζάκεμπεργκ, υποχρεώνοντας το είδωλο, τον μύθο, τον ηγέτη να παρακολουθεί το άβατάρ του στην εικονική πραγματικότητα που έχει φτιαχτεί για αυτόν, χωρίς αυτόν. Μαρτύριο αληθινό, ακόμη και για ένα πολιτικό popicon, όπως ο πολιτικός με τα δάχτυλα σε σχήμα «V», όπως «Victory»…

Τα μακριά, γαμψά νύχια μπορούν ασφαλώς και ξύνουν ευκολότερα το λούστρο μιας άλλης εποχής. Η αποκαθήλωση προσώπων μπορεί να αποδειχθεί πιασάρικη, εμπορική και κερδοφόρα. Το σίγουρο είναι πως φαντάζει ασεβής απέναντι σε μεγέθη δυσθεώρητα, μακράν των κοινών ανθρώπων και του μετα-Σύμπαντός τους. Το διακύβευμα σε κάθε τέτοια έκδοση είναι, και θα είναι παντοτινά, το πώς εκβάλλουν στο παρόν χείμαρροι με πρόσωπα και γεγονότα του παρελθόντος. Χωρίς λογοκρισία, περιορισμούς, στρεβλώσεις.

Ο Τσόρτσιλ διέθετε άλλωστε και αυτοσαρκασμό και χιούμορ, ώστε να αντιμετωπίζει με ψυχραιμία βιβλία που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως εναλλακτικά, αν όχι επιθετικά, αποδομητικά. Μέσα στις δεκάδες των εκδόσεων που αφορούν την περίπλοκη προσωπικότητα, την πλούσια διαδρομή του. Ισως απλώς να άναβε το Romeo y Julieta πούρο του και να έπινε το Johnnie Walker Red Label ουίσκι του στην υγειά του Γουίτκροφτ. «Η σκιά του Τσόρτσιλ» γεννήθηκε γιατί κάποτε υπήρξε φως.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News