Ενας από τους επιστήμονες που ασχολούνται με το μάλλον ακανθώδες, από πολλές απόψεις, ζήτημα του συγκερασμού φιλοσοφίας και κυρίαρχης τεχνολογίας, είναι ο καθηγητής της Οξφόρδης Λουτσιάνο Φλορίντι. Ως καθηγητής Φιλοσοφίας και Ηθικής της Πληροφορικής, είναι και συγγραφέας βιβλίων πάνω στο θέμα, στα οποία εκφράζει την άποψη ότι η τεχνολογική επανάσταση με την αλματώδη πρόοδό της απαιτεί μια νέα φιλοσοφία, μία φιλοσοφική επανεκκίνηση, καλύτερα.

Γιατί; Επειδή ο κόσμος βιώνει την 4η Επανάσταση (μετά τον Κοπέρνικο, τον Δαρβίνο και τον Φρόιντ). Πρόκειται για ευκαιρία επανακαθορισμού του τρόπου του σκέπτεσθαι. Ο Φλορίντι, γνωστός για την επινόησή του «κατασκευαστική φιλοσοφία», που ρίχνει το βάρος στον σχεδιασμό και στη μοντελοποίηση, και από τη θέση του ότι η Πληροφορική αναδιαμορφώνει τη σκέψη, μίλησε στην ιταλική Repubblica και τοποθετήθηκε σχετικά μέσω μιας εκτενούς συνέντευξης.

Ο καθηγητής έθεσε εξαρχής ένα πλαίσιο για τη συζήτηση: η εποχή μας, είπε, τουλάχιστον η συγκεκριμένη περίοδος που διανύει η ανθρωπότητα, δεν λογαριάζει τα πράγματα με τα «εννοιολογικά και πολιτικά εφόδια» του 20ού αιώνα, έχει εξαντλήσει αυτούς τους «πόρους», και για αυτόν τον λόγο «οι συνέπειες είναι το Brexit, οι εθνικισμοί» – ούτε πρέπει να απαντά ο σύγχρονος φιλόσοφος σε ερωτήματα του τύπου «κάνουμε το σωστό;» λέει. Πάνε αυτά, είναι το παρελθόν της φιλοσοφίας. Ο Φλορίντι μνημονεύει μία τόση δα στιγμή τον Σωκράτη και μάλλον αμφίσημα, χωρίς ρητή υπόμνηση τoυ Ανύτου, των καινών δαιμονίων, ούτε του κώνειου.

Για το «πλαίσιο» θα μπορούσε να αντιτάξει κάποιος στον Φλορίντι πολιτικά επιχειρήματα, ότι ο φασισμός και ο κομμουνισμός, γνήσια τέκνα του προηγουμένου αιώνα, κάθε άλλο παρά είναι αποσυνδεδεμένα από τις δύο πολιτικές πραγματικότητες του σήμερα: από τον σύγχρονο εθνικισμό και από τον σύγχρονο διεθνισμό που καλείται καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση (και στην οποία συμμετέχουν και κομμουνιστές, όπως οι Κινέζοι). Ή ότι το Brexit δεν είναι άσχετο με τη νίκη των Βρετανών επί των Γερμανών στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Ωστόσο, ο συνομιλητής του δεν το πράττει. Τον ρωτάει για τη δική του πρόταση και η συζήτηση επανέρχεται στη φιλοσοφία, και βέβαια χωρίς τον Σωκράτη πια.

Ο Φλορίντι λέει ότι η φιλοσοφία αρκείται στον χειρισμό μεγάλων ζητημάτων και δεν ασχολείται με τα καινούργια θέματα. Για αυτόν όμως «η φιλοσοφία σήμερα είναι απαραίτητη ώστε να εξηγηθεί το παρόν και να σχεδιαστεί το μέλλον». Πώς όμως; Υπό την καθοδήγηση της ψηφιακής επανάστασης, εντός της. Ο σύγχρονος φιλόσοφος, για τον ιταλό καθηγητή της Οξφόρδης, πρέπει να εμβαθύνει στα «πολλά καθημερινά προβλήματα», τα οποία «είναι φιλοσοφικά», με έμφαση σε όσα «είναι σημαντικά σε συνέπειες για την ανθρωπότητα».

Η ερώτηση που δέχεται αφορά τον ορισμό τους, κάποια τέλος πάντων παραδείγματα. Απαντά ο Φλορίντι: «Η ψηφιακή επανάσταση έχει επιπτώσεις στην αυτονομία μας: η ελευθερία μας, η ικανότητά μας να καθορίζουμε τις επιλογές μας εξαρτάται όλο και περισσότερο από τα δεδομένα (σ.σ.: τα δεδομένα νοούνται εδώ ως data). Και η εξαιρετική φύση μας αρχίζει να αμφισβητείται. Ως ανθρώπινα όντα έχουμε από καιρό αναγνωριστεί με αυτοδιάθεση και νοημοσύνη, αλλά τώρα και οι δύο αυτές ιδιότητες δέχονται επίθεση. Ο αλγόριθμος του Netflix μάς λέει: “Παρακολουθήστε αυτήν την ταινία, θα σας αρέσει”. Και δεν παίζουμε πλέον σκάκι εναντίον του υπολογιστή, επειδή ξέρουμε ότι θα μας κερδίσει. Η φιλοσοφία μπορεί να βοηθήσει στην επανεξέταση της μοναδικότητάς μας».

(Μία σκέψη που ίσως βοηθήσει στην ανασύσταση της υπό αμφισβήτηση μοναδικότητας του ανθρώπου δωρίζει στα σύγχρονα data ο Σωκράτης, μια παλιά φράση, από την αρχαία «Απολογία» του, που δεν τη θυμήθηκε ο Φλορίντι αλλά είναι καλή για φινάλε εδώ: «Ουκ εκ χρημάτων αρετή γίγνεται, αλλ’ εξ αρετής χρήματα και τα άλλα αγαθά τοις ανθρώποις άπαντα»… Επειδή, κάποτε, δεν έπεισε στο δικαστήριο τους δικαστές, δεν σημαίνει ότι δεν δικάζει τη συνείδηση του οιουδήποτε οποτεδήποτε.)

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News