Για μια στιγμή σκεφτείτε έναν φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας που αγαπάτε, αλλά δεν του αφιερώνετε όσο χρόνο θα θέλατε. Δεν χρειάζεται να είναι η πιο σημαντική σχέση της ζωής σας, αρκεί απλώς να είναι κάποιος που σας γεμίζει ενέργεια όταν είστε μαζί του και που θα θέλατε να βλέπετε πιο τακτικά.

Πόσο συχνά βλέπετε αυτό το άτομο; Κάθε μέρα; Μια φορά τον μήνα; Μια φορά το χρόνο; Μετρήστε τις ώρες που περνάτε μαζί του επί έναν χρόνο. Γράψτε αυτόν τον αριθμό και κρατήστε τον.

Για τον αρχισυντάκτη του Atlantic είναι ο Μπομπ και ο Μαρκ, με τους οποίους συνεργάζεται μεν στενά και επικοινωνεί κάθε εβδομάδα μέσω τηλεφώνου ή βιντεοκλήσης, αλλά βλέπονται από κοντά συνολικά μόνο περίπου δύο ημέρες (48 ώρες) κάθε χρόνο. Για την ακρίβεια, ο Μπομπ και ο Μαρκ είναι οι Ρόμπερτ Γουόλντινγκερ, καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και ο Μαρκ Σουλτς, καθηγητής Ψυχολογίας και διευθυντής της μελέτης Harvard Study of Adult Development. Οι δύο αμερικανοί καθηγητές είναι επίσης οι συγγραφείς του βιβλίου «The Good Life: Lessons From the World’s Longest Scientific Study of Happiness», στο οποίο βασίζεται το συγκεκριμένο άρθρο του Atlantic.

Πώς αθροίζονται οι κοινές στιγμές τους για τα επόμενα χρόνια; Ο Μπομπ είναι 71 ετών και ο Μαρκ 60. Ας είμαστε (πολύ) γενναιόδωροι και ας πούμε ότι θα γιορτάσουν μαζί τα 100ά γενέθλια του Μπομπ. Δύο μέρες τον χρόνο για 29 χρόνια, σημαίνει ότι τους απομένουν 58 μέρες για να τις περάσουν μαζί στη διάρκεια της ζωής τους.

Πενήντα οκτώ από τις υπόλοιπες 10.585 ημέρες! Φυσικά, αυτό υποθέτει πολλή καλή τύχη και ο πραγματικός αριθμός είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι μικρότερος.

Η έρευνα του Χάρβαρντ για την ευτυχία

Πάμε τώρα στην ουσία. Από το 1938, το Harvard Study of Adult Development ερευνά τι κάνει τους ανθρώπους να ανθίζουν και να προκόβουν. Η έρευνα ξεκίνησε με 724 συμμετέχοντες –αγόρια από μειονεκτούσες και προβληματικές οικογένειες στη Βοστώνη και προπτυχιακούς φοιτητές του Χάρβαρντ–, στη συνέχεια ενσωμάτωσε τις συζύγους των αρχικών ανδρών και, πιο πρόσφατα, περισσότερους από 1.300 απογόνους της αρχικής ομάδας.

Περιοδικά, οι ερευνητές κάνουν συνεντεύξεις με τους συμμετέχοντες, τους ζητούν να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια και συλλέγουν πληροφορίες για τη σωματική υγεία τους. Ως διευθυντής της μελέτης ο Μπομπ Γουόλντινγκερ και αναπληρωτής διευθυντής ο Μαρκ Σουλτς, μπόρεσαν, όπως γράφουν, να παρακολουθήσουν τους συμμετέχοντες να μπαίνουν σε σχέσεις και να βγαίνουν από αυτές, να επιτυγχάνουν και να αποτυγχάνουν στις δουλειές τους, να γίνονται μαμάδες και μπαμπάδες. Είναι η μεγαλύτερη σε βάθος διαχρονική μελέτη που έχει γίνει ποτέ για την ανθρώπινη ζωή και τους οδήγησε σε ένα απλό και βαθύ συμπέρασμα: Οι καλές σχέσεις οδηγούν σε υγεία και ευτυχία. Το κόλπο είναι ότι αυτές οι σχέσεις πρέπει να καλλιεργούνται.

Δεν βάζουμε πάντα πρώτες τις σχέσεις μας. Το 2018 ο μέσος Αμερικανός περνούσε 11 ώρες κάθε μέρα σε μοναχικές δραστηριότητες, όπως παρακολούθηση τηλεόρασης και ακρόαση ραδιοφώνου. Το να περνάς, λοιπόν, 58 ημέρες για 29 χρόνια με έναν φίλο είναι απειροελάχιστο σε σύγκριση με τις 4.851 ημέρες, που θα περάσουν οι Αμερικανοί αλληλεπιδρώντας με τα μέσα ενημέρωσης την ίδια χρονική περίοδο. Οι περισπασμοί είναι δύσκολο να αποφευχθούν.

Αναλογιζόμενοι αυτούς τους αριθμούς μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε σε προοπτική τις δικές μας σχέσεις. Προσπαθήστε να υπολογίσετε πόσο χρόνο περνάτε με έναν καλό φίλο ή μέλος της οικογένειας. Δεν χρειάζεται να περνάει κανείς όλες τις ώρες του με τους φίλους του· ορισμένες σχέσεις, εξάλλου, λειτουργούν επειδή ασκούνται με φειδώ. Αλλά σχεδόν όλοι έχουμε ανθρώπους στη ζωή μας, τους οποίους θα θέλαμε να βλέπουμε περισσότερο. Περνάτε χρόνο με τους ανθρώπους που σας ενδιαφέρουν περισσότερο; Υπάρχει κάποια σχέση στη ζωή σας που θα ωφελούσε και τους δύο αν μπορούσατε να περάσετε περισσότερο χρόνο μαζί; Πολλές από αυτές τις σχέσεις είναι αναξιοποίητοι πόροι, που περιμένουν να τους χρησιμοποιήσουμε. Και ο εμπλουτισμός αυτών των σχέσεων μπορεί με τη σειρά του να θρέψει το μυαλό και το σώμα μας.

Δεν χρειάζεται να εξετάσετε επιστημονικά ευρήματα για να αναγνωρίσετε ότι οι σχέσεις σάς επηρεάζουν σωματικά, γράφουν οι καθηγητές Γουόλντινγκερ και Σουλτς. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να παρατηρήσετε την αναζωογόνηση που νιώθετε όταν πιστεύετε ότι κάποιος σας έχει καταλάβει πραγματικά κατά τη διάρκεια μιας καλής συνομιλίας ή την ένταση και την αγωνία που νιώθετε ύστερα από έναν καβγά ή πόσο λίγο κοιμάστε σε μια περίοδο ερωτικών καυγάδων.

Πόσο καλή είναι η κοινωνική φυσική σας κατάσταση;

Υπό αυτή την έννοια, το να έχει κάποιος υγιείς, ικανοποιητικές σχέσεις είναι το δικό του είδος κοινωνικής φυσικής κατάστασης (social fitness) η οποία, όπως και η φυσική κατάσταση (fitness), χρειάζεται δουλειά για να διατηρηθεί. Σε αντίθεση με το να ανεβαίνουμε στη ζυγαριά, να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη ή να μετράμε την αρτηριακή πίεση και τη χοληστερόλη μας, η αξιολόγηση της κοινωνικής φυσικής μας κατάστασης απαιτεί λίγο πιο διαρκή αναστοχασμό.

Απαιτεί να απομακρυνθούμε από την καθημερινότητα της σύγχρονης ζωής, να κάνουμε έναν απολογισμό των σχέσεών μας και να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας σχετικά με το πού αφιερώνουμε τον χρόνο μας και με το αν φροντίζουμε σχέσεις που μας βοηθούν να ευδοκιμήσουμε. Η εύρεση του χρόνου για αυτό το είδος προβληματισμού μπορεί να είναι δύσκολη και μερικές φορές άβολη. Αλλά μπορεί να έχει τεράστια οφέλη.

Το να κοιτάζεσαι στον καθρέφτη και να σκέφτεσαι ειλικρινά για το πού βρίσκεται η ζωή σου είναι το πρώτο βήμα στην προσπάθεια να ζήσεις μια καλή ζωή

Πολλοί από τους συμμετέχοντες στη Μελέτη του Χάρβαρντ είπαν ότι η συμπλήρωση ερωτηματολογίων κάθε δύο χρόνια και η τακτική συνέντευξη τούς έχει δώσει μια ευπρόσδεκτη προοπτική για τη ζωή και τις σχέσεις τους. Τους ζητάμε, γράφουν οι δύο αμερικανοί καθηγητές, να σκεφτούν πραγματικά τον εαυτό τους και τους ανθρώπους που αγαπούν, και αυτή η διαδικασία αναστοχασμού βοηθά ορισμένους από αυτούς.

Είναι μια πρακτική που θα μπορούσε να βοηθήσει οποιονδήποτε. Το να κοιτάζεσαι στον καθρέφτη και να σκέφτεσαι ειλικρινά για το πού βρίσκεται η ζωή σου είναι το πρώτο βήμα στην προσπάθεια να ζήσεις μια καλή ζωή. Παρατηρώντας το πού βρίσκεσαι μπορεί να σε βοηθήσει να δεις ξεκάθαρα το πού θα ήθελες να βρίσκεσαι. Το να έχει κάποιος επιφυλάξεις σχετικά με αυτό το είδος αναστοχασμού είναι κατανοητό. Οι συμμετέχοντες στη Μελέτη του Χάρβαρντ δεν ήταν πάντα πρόθυμοι να συμπληρώσουν τα ερωτηματολόγια ή να εξετάσουν την ευρύτερη εικόνα της ζωής τους.

Κάποιοι παρέκαμψαν τις δύσκολες ερωτήσεις ή άφησαν ολόκληρες σελίδες κενές και άλλοι δεν επέστρεψαν καν τα ερωτηματολόγια. Κάποιοι, μάλιστα, έγραψαν σχόλια στο περιθώριο των ερωτηματολογίων τους σχετικά με τη γνώμη τους για τα αιτήματά μας. «Τι είδους ερωτήσεις είναι αυτές;» έγραψαν, συχνά συμμετέχοντες που προτιμούσαν να μη σκέφτονται τις δυσκολίες στη ζωή τους. Οι εμπειρίες των ατόμων που παρέλειψαν ερωτήσεις ή ολόκληρα ερωτηματολόγια ήταν επίσης σημαντικές· εξίσου σημαντικές, μάλιστα, για την κατανόηση της ανάπτυξης των ενηλίκων με τις εμπειρίες των ανθρώπων που ήθελαν να τις μοιραστούν. Πολλά χρήσιμα δεδομένα και πολύτιμες εμπειρίες θάφτηκαν στις σκιασμένες γωνιές της ζωής τους. Απλώς οι ερευνητές έπρεπε να κάνουν μια μικρή, επιπλέον προσπάθεια για να τις ανακαλύψουν.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα για αποφυγή

Ενας από αυτού του είδους τους συμμετέχοντες ήταν ο  Στέρλινγκ Εϊνσλι (ψευδώνυμο για προστασία του). Ο Στέρλινγκ Εϊνσλι ήταν ένας αισιόδοξος τύπος. Αποφοίτησε από το Χάρβαρντ τη δεκαετία του 1940 και στη συνέχεια υπηρέτησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατόπιν, έπιασε δουλειά ως επιστήμονας και συνταξιοδοτήθηκε στα 60 του. Οταν του ζητήθηκε να περιγράψει τη φιλοσοφία του για το πώς ξεπερνάει δύσκολες στιγμές, είπε: «Προσπαθείς να μην αφήσεις τη ζωή να σε πλησιάσει. Θυμάσαι τις νίκες σου και έχεις θετική στάση».

Το 1986, ο Τζορτζ Βέιλαντ, ο τότε διευθυντής της μελέτης, πήγε να κάνει συνεντεύξεις μακριά, στα Βραχώδη Ορη (Rocky Mountains)· ήθελε να επισκεφτεί τους συμμετέχοντες στη μελέτη που ζούσαν στο Κολοράντο, τη Γιούτα, το Αϊνταχο και τη Μοντάνα. Ο Στέρλινγκ δεν είχε επιστρέψει τα πιο πρόσφατα ερωτηματολόγια, και έπρεπε να επικοινωνήσει επίσης μαζί του. Συναντήθηκαν σε ένα ξενοδοχείο για να πάνε με το αυτοκίνητο του Στέρλινγκ στο εστιατόριο, όπου εκείνος ήθελε να κάνουν την προγραμματισμένη συνέντευξη. Οταν ο Βέιλαντ βολεύτηκε στη θέση του συνοδηγού, η ζώνη ασφαλείας άφησε μια λωρίδα σκόνης στο στήθος του. «Εμεινα να αναρωτιέμαι», έγραψε, «πότε ήταν η τελευταία φορά που την είχε χρησιμοποιήσει κάποιος».

Τυπικά, ο Στέρλινγκ ήταν παντρεμένος, αλλά η γυναίκα του ζούσε μακριά και δεν είχαν κοιμηθεί στο ίδιο δωμάτιο εδώ και χρόνια. Μιλούσαν μόνο κάθε λίγους μήνες. Οταν ρωτήθηκε γιατί δεν είχαν πάρει διαζύγιο, είπε: «Δεν θα ήθελα να το κάνω αυτό στα παιδιά», παρ’ όλο που τα παιδιά του ήταν μεγάλα και είχαν δικά τους παιδιά. Ο Στέρλινγκ ήταν περήφανος για τα παιδιά του και χαιρόταν όταν μιλούσε για αυτά, λέγοντας ότι ήταν το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή του. Αλλά τους έβλεπε σπάνια και φαινόταν να προτιμά να διατηρεί τις σχέσεις του μαζί τους κυρίως στη φαντασία του.

Ο Βέιλαντ σημείωσε ότι ο Στέρλινγκ φαινόταν να χρησιμοποιεί την αισιοδοξία για να απομακρύνει κάποιους από τους φόβους του και να αποφεύγει τις προκλήσεις στη ζωή του. Βάζοντας μια θετική χροιά σε κάθε θέμα και στη συνέχεια απωθώντας το από το μυαλό του, μπορούσε να πιστέψει ότι τίποτα δεν πήγαινε άσχημα, όλα ήταν καλά, ήταν χαρούμενος, και τα παιδιά του δεν τον χρειάζονταν.

Δεν πήγε να δει το καινούργιο σπίτι του γιου του στο εξωτερικό, γιατί δεν «ήθελε να γίνει βάρος», παρόλο που μάθαινε μια νέα γλώσσα για να προετοιμαστεί για το ταξίδι. Είχε ένα άλλο παιδί που ζούσε πιο κοντά, αλλά δεν το είχε επισκεφτεί για πάνω από έναν χρόνο. Δεν είχε σχέση με τα εγγόνια του και δεν είχε επαφές με φίλους.

Οταν ρωτήθηκε για τη μεγαλύτερη αδελφή του, ο Στέρλινγκ φάνηκε να ξαφνιάζεται: «Η αδελφή μου;», είπε. Ναι, η αδελφή για την οποία είχε πει πάρα πολλά στη μελέτη όταν ήταν νεότερος. Αφού το σκέφτηκε πολλή ώρα, ο Στέρλινγκ είπε στον Βέιλαντ ότι πρέπει να έχουν περάσει δεκαετίες από την τελευταία φορά που μίλησε μαζί της. Μια φοβισμένη έκφραση πέρασε στο πρόσωπό του: «Ζει άραγε ακόμα;» αναρωτήθηκε.

Ο Στέρλινγκ προσπαθούσε να μη σκέφτεται τις σχέσεις του και ήταν ακόμη λιγότερο διατεθειμένος να μιλήσει για αυτές. Αυτή είναι μια κοινή εμπειρία. Δεν ξέρουμε πάντα γιατί κάνουμε πράγματα ή γιατί δεν κάνουμε πράγματα, και μπορεί να μην καταλαβαίνουμε τι μας κρατάει σε απόσταση από τους ανθρώπους της ζωής μας. Το να αφιερώσετε λίγο χρόνο για να κοιτάξετε στον καθρέφτη μπορεί να σας βοηθήσει. Μερικές φορές υπάρχουν ανάγκες μέσα μας που ψάχνουν μια φωνή, έναν τρόπο να βγουν έξω. Μπορεί να είναι πράγματα που δεν έχουμε δει ποτέ ή δεν τα έχουμε αρθρώσει στον εαυτό μας.

Αυτό φαινόταν να συμβαίνει με τον Στέρλινγκ. Ερωτηθείς πώς περνούσε τα βράδια του, είπε ότι έβλεπε μια ηλικιωμένη γυναίκα, που έμενε σε ένα κοντινό τροχόσπιτο. Κάθε βράδυ περνούσε, έβλεπαν τηλεόραση και μιλούσαν. Τελικά την έπαιρνε ο ύπνος και εκείνος τη βοηθούσε να πέσει στο κρεβάτι, έπλενε τα πιάτα της και έκλεινε τις κουρτίνες πριν πάει περπατώντας μέχρι το σπίτι του. Εκείνη ήταν το πιο κοντινό πρόσωπο που εμπιστευόταν. «Δεν ξέρω τι θα κάνω αν πεθάνει», είπε.

Η ανακούφιση από αυτή την επιδημία της μοναξιάς είναι δύσκολη, επειδή αυτό που κάνει ένα άτομο να νιώθει μοναξιά μπορεί να μην έχει καμία επίδραση σε κάποιον άλλο. Δεν μπορούμε να βασιστούμε εξ ολοκλήρου σε δείκτες που παρατηρούνται εύκολα, όπως το αν κάποιος ζει μόνος ή όχι, επειδή η μοναξιά είναι μια υποκειμενική εμπειρία. Ενα άτομο μπορεί να έχει έναν σημαντικό άλλο και πάρα πολλούς φίλους για να μετρήσει και όμως να νιώθει μοναξιά, ενώ ένα άλλο άτομο μπορεί να ζει μόνο του και να έχει μερικές στενές επαφές και ωστόσο να αισθάνεται πολύ συνδεδεμένο.

Τα αντικειμενικά γεγονότα της ζωής ενός ατόμου δεν είναι αρκετά για να εξηγήσουν γιατί κάποιος είναι μοναχικός. Ανεξάρτητα από τη φυλή, την τάξη ή το φύλο σας, το συναίσθημα (της μοναξιάς) βρίσκεται στη διαφορά μεταξύ του είδους της κοινωνικής επαφής που θέλετε και της κοινωνικής επαφής που έχετε στην πραγματικότητα.

Ξανασχεδιάστε το κοινωνικό σας σύμπαν

Δεν βλάπτει ποτέ —ειδικά αν αισθάνεστε στα κάτω σας— να αφιερώσετε ένα λεπτό για να σκεφτείτε πώς πάνε οι σχέσεις σας και τι θα θέλατε να είναι διαφορετικό σε αυτές. Εάν είστε τύπος προγραμματισμού, θα μπορούσατε να τον κάνετε συστηματικά· ίσως κάθε χρόνο την Πρωτοχρονιά ή το πρωί των γενεθλίων σας, αφιερώστε λίγα λεπτά για να σχεδιάσετε το τρέχον κοινωνικό σας σύμπαν και σκεφτείτε τι παίρνετε, τι δίνετε και πού θα θέλατε να βρίσκεστε τον υπόλοιπο χρόνο.

Θα μπορούσατε να φυλάξετε τον χάρτη ή την αξιολόγηση των σχέσεών σας σε ένα ειδικό μέρος, ώστε να ξέρετε πού να κοιτάξετε την επόμενη φορά που θα θέλετε να το κάνετε, για να δείτε πώς και κατά πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα.

Παραμελούμε τις σχέσεις μας με τους άλλους βάζοντας σε κίνδυνο τον εαυτό μας

Αν μη τι άλλο, όταν το κάνουμε αυτό, μας υπενθυμίζει τι είναι πιο σημαντικό. Επανειλημμένα, γράφουν οι Γουόλντινγκερ και Σουλτς, όταν οι συμμετέχοντες στη μελέτη του Χάρβαρντ έφταναν σε μεγάλη ηλικία, έλεγαν ότι αυτό που εκτιμούσαν περισσότερο ήταν οι σχέσεις τους. Το έκανε ακόμη και ο Στέρλινγκ Εϊνσλι. Αγαπούσε βαθιά τη μεγαλύτερη αδελφή του, αλλά έχασε την επαφή μαζί της.

Μερικές από τις πιο όμορφες αναμνήσεις του ήταν από τους φίλους του, με τους οποίους δεν επικοινώνησε ποτέ. Δεν υπήρχε τίποτα για το οποίο να νοιάζεται περισσότερο από τα παιδιά του, τα οποία έβλεπε σπάνια. Εξωτερικά μπορεί να φαίνεται ότι δεν τον ένοιαζε. Δεν ήταν έτσι.

Ο Στέρλινγκ ήταν αρκετά συναισθηματικός στην εξιστόρηση των πιο αγαπημένων σχέσεών του και η απροθυμία του να απαντήσει σε ορισμένες ερωτήσεις μελέτης συνδέθηκε σαφώς με τον πόνο που του είχε προκαλέσει η διατήρηση της απόστασης με τα χρόνια. Ο Στέρλινγκ δεν κάθισε ποτέ να σκεφτεί πραγματικά πώς θα μπορούσε να καλλιεργήσει τις σχέσεις του ή τι θα μπορούσε να κάνει για να φροντίζει σωστά τους ανθρώπους που αγαπούσε περισσότερο.

Η ζωή του Στέρλινγκ μας θυμίζει την ευθραυστότητα των σχέσεών μας και απηχεί τα μαθήματα της επιστήμης: Οι σχέσεις μάς κρατούν πιο ευτυχισμένους και υγιείς σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Παραμελούμε τις σχέσεις μας με τους άλλους βάζοντας σε κίνδυνο τον εαυτό μας. Η επένδυση στην κοινωνική φυσική μας κατάσταση είναι δυνατή κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα της ζωής μας. Ακόμη και μικρές επενδύσεις σήμερα στις σχέσεις μας με τους άλλους μπορούν να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμα κυματισμούς ευημερίας…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News