Ο Μπραντ Μπέρκενφελντ είναι ο whistleblower που αποκάλυψε τα μυστικά μίας από τις μεγαλύτερες τράπεζες στον πλανήτη, της UBS. Οι πληροφορίες που παρείχε στις αµερικανικές αρχές ξεσκέπασαν το μεγαλύτερο σκάνδαλο φοροδιαφυγής μέχρι σήμερα, για το οποίο εκδόθηκαν πρόστιμα εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν τον Μπέρκενφελντ ως τον μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος που γκρέμισε το κάστρο της ελβετικής τραπεζικής μυστικότητας. Τα στοιχεία στα οποία έχει πρόσβαση και οι πληροφορίες που αποκόμισε κατά τα χρόνια που εργαζόταν στην UBS έχουν και ελληνικό ενδιαφέρον.

O Μπέρκενφελντ εργάστηκε στην UBS Γενεύης από το 2001 έως και το 2005, στο τμήμα Private Banking. Κατά τη διάρκεια της θητείας του εκεί ερχόταν σε επαφή με αμερικανούς πελάτες της τράπεζας για την διαχείριση της περιουσίας τους. Ενώ εργαζόταν για την UBS ο Μπέρκενφελντ ερχόταν σε επαφή και με άλλα τμήματα της τράπεζας. Όπως αναφέρει στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Protagon, εν όψει της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του «Ο τραπεζίτης του διαβόλου» και της επίσκεψής του στην Ελλάδα αυτές τις ημέρες, υπήρχαν ειδικά γραφεία της τράπεζας στην Ελβετία αποκλειστικά για έλληνες πελάτες.

«Το πλέον σημαντικό στοιχείο της υπόθεσης κατά τη γνώμη μου είναι τα “επιχειρησιακά σχέδια” από τα γραφεία της Γενεύης και της Ζυρίχης με σκοπό να πλασάρουν σε έλληνες πολίτες υπηρεσίες και να τους προσελκύουν εκεί ώστε να αποφεύγουν και να διαφεύγουν τη φορολόγηση. Σημαντικό ρόλο έπαιζαν οι “διαμεσολαβητές”  – οι συνεργάτες της τράπεζας που επιθετικά προωθούσαν αυτές τις υπηρεσίες στην Ελλάδα και παρέπεμπαν τους έλληνες πελάτες στα γραφεία της Γενεύης και της Ζυρίχης (σ.σ. για να ανοίξουν λογαριασμούς εκεί). Υπήρχαν ειδικά “ελληνικά γραφεία” και στην Γενεύη και στη Ζυρίχη για την εξυπηρέτηση των Ελλήνων όσον αφορά την κατάθεση των χρημάτων τους στην Ελβετία. Όσο εργαζόμουν στην UBS δεν είχα έρθει σε επαφή με το “ελληνικό γραφείο” της Ζυρίχης. Αλλά γνώριζα τι γινόταν στο “ελληνικό γραφείο” της Γενεύης. Μπορώ να πω ότι εκεί εργάζονταν σταθερά 8 τραπεζικοί και ότι σε γενικές γραμμές κάθε ένας τους είχε περίπου 200 λογαριασμούς στην επίβλεψή του. Δηλαδή μόνο στο “ελληνικό γραφείο” της Γενεύης υπήρχε μεγάλος αριθμός ελλήνων πελατών οι οποίοι είχαν τοποθετήσει μέσω του γραφείου τα κεφάλαιά τους στην Ελβετία – σε περίπου 1600 λογαριασμούς. Κάποιοι από αυτούς ήταν “διακριτικοί” (σ.σ. κρυφοί). Γνωρίζω ότι κατά το χρονικό διάστημα που δούλευα εκεί το “ελληνικό γραφείο” ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρο».

Κατά τη συνέντευξή μας ο Μπέρκενφελντ μαθαίνει ότι οι φορολογικές υποθέσεις που αφορούν στο χρονικό διάστημα στο οποίο αναφέρεται έχουν παραγραφεί στην Ελλάδα, όπως ακριβώς έγινε με τη Λίστα Λαγκάρντ. Η αντίδρασή του είναι κάπως απότομη: «Θεωρώ ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει κανενός είδους παραγραφή. Επίσης θέλω να προσθέσω ότι αυτό που σας περιέγραψα με το “ελληνικό γραφείο” δεν σταμάτησε όταν έφυγα εγώ από την τράπεζα το 2005, συνεχίστηκε. Θεωρώ ότι οι ελληνικές αρχές θα έπρεπε να ζητήσουν όλα τα στοιχεία για λογαριασμούς Ελλήνων στην UBS».

Περισσότερο από δύο χρόνια πριν, ο Μπέρκενφελντ συναντήθηκε με έλληνες εισαγγελείς στην Ουάσινγκτον. Εκεί, κατά τις ολιγόωρες συναντήσεις τους, παρείχε στις ελληνικές αρχές στοιχεία και «τεχνογνωσία», όσον αφορά την υπόθεση της UBS. «Πιστεύω ότι έδωσα στις αρχές πολλές πολύτιμες πληροφορίες για τις τακτικές και μεθόδους της UBS, η οποία προωθούσε σε πλούσιους έλληνες πελάτες υπεράκτιες υπηρεσίες και δημιουργούσε offshore εταιρείες και καταπιστεύματα (trusts) καθώς και αριθμημένους λογαριασμούς στην Ζυρίχη και στην Γενεύη».

Όπως αναφέρει σήμερα ο Μπέρκενφελντ, δεν έχει λάβει κάποια κλήση για την υπόθεση της UBS σε σχέση με την Ελλάδα: «Δεν έχω προσκληθεί και δεν γνωρίζω αν υπάρχει κάποια δίκη σε εξέλιξη… Θα ήταν τιμή μου να παραστώ, είτε σε δίκη είτε κατά τις έρευνες σε προδικαστικό επίπεδο. Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να δείξουν ότι η υπόθεση αυτή τους απασχολεί και ότι θα κάνουν ό,τι μπορούν για να υπάρξει δικαιοσύνη για όποια εγκλήματα διαπράχθηκαν εις βάρος των Ελλήνων. Αν μου ζητούσαν επιπλέον πληροφορίες με χαρά θα τους τις παρείχα».

Αυτό που εκπλήσσει τον Μπέρκενφελντ είναι γιατί δεν έχουν γίνει προς το παρόν κάποιες κινήσεις προς την κατεύθυνση της τράπεζας. «Κατά τη γνώμη μου πρέπει οι ελληνικές αρχές να επιδιώξουν να βρεθεί η UBS προ των ευθυνών της, όπως ακριβώς έκαναν και στην Γαλλία. Οι ελληνικές αρχές πρέπει να δείξουν ότι αντιμετωπίζουν την υπόθεση σοβαρά», αναφέρει.

«Βοήθησα τις γαλλικές αρχές παρέχοντας έγγραφα, συμβούλευσα σε θέματα στρατηγικής, ανέλυσα τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνταν οι offshore εταιρείες για φοροδιαφυγή και για ξέπλυμα χρήματος. Ήξερα τους υπαλλήλους του “γαλλικού γραφείου” που είχε δημιουργηθεί για την εξυπηρέτηση των γάλλων πελατών – επρόκειτο για ένα σύστημα που η τράπεζα εφάρμοζε σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι υπάλληλοι της τράπεζας σε μία χώρα –πχ στην Ελλάδα- παρέπεμπαν τους πελάτες σε υπεράκτια κέντρα, όπως η Ελβετία, όπου είχαν δημιουργηθεί τα γραφεία εξυπηρέτησής τους – το “ελληνικό γραφείο”, το “γερμανικό γραφείο” κ.ο.κ. Οι Γάλλοι τελικά κινήθηκαν κατά της UBS για συνέργειά της σε φοροδιαφυγή και ξέπλυμα χρήματος. Υπήρχαν τα παραρτήματα της UBS εντός της Γαλλίας, στο Παρίσι, στη Λυών και αλλού, και τα παραρτήματα στην Ελβετία, στη Γενεύη, τη Ζυρίχη. Οι υπάλληλοι από τη Γαλλία παρέπεμπαν τους πελάτες στα γραφεία της Ελβετίας έτσι ώστε να δημιουργηθούν καταπιστεύματα και αριθμημένοι λογαριασμοί, όπου κρύβονταν τα χρήματα. Έτσι, καταπατούσαν τον γαλλικό νόμο», λέει ο Μπέρκενφελντ και αναρωτιέται γιατί δεν έχουν ακόμη ακολουθήσει την ίδια «οδό» και οι ελληνικές αρχές.

Η ΝΕΑ ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ WHISTLEBLOWERS

Πριν αποχωρήσει ο Μπέρκενφελντ από την UBS το 2005 είχε εξαντλήσει κάθε μέσο, εντός των ελεγκτικών μηχανισμών της τράπεζας, για να ειδοποιήσει τους ανωτέρους του για τα κακώς κείμενα που είχε εντοπίσει. Οι κινήσεις του αυτές δεν απέδωσαν. Εν όψει της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας για την προστασία των whistleblowers ο Μπέρκενφελντ προειδοποιεί ότι αυτός ο δρόμος, δηλαδή πρώτα να ενημερώνονται οι ελεγκτικοί μηχανισμοί των φορέων ή των εταιρειών και μετά, αφού δεν έχει γίνει κάτι εσωτερικά, οι αρχές, πιθανότατα να μην οδηγεί πουθενά.

«Απαιτείται από τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος να προχωρήσουν στην καταγγελία πρώτα εσωτερικά, εντός του οργανισμού ή της εταιρείας τους, και κατόπιν στις αρχές επιβολής του νόμου. Αυτό είναι λάθος. Διότι με το να ενημερώνεις πρώτα τους ανθρώπους που καταπατούν τον νόμο, τους δίνεται όλος ο απαραίτητος χρόνος να καλύψουν τις πράξεις τους. Αυτό που θα έπρεπε να ισχύσει είναι να επιτραπεί στους whistleblowers να πηγαίνουν απευθείας στις αρχές, χωρίς να χρειάζεται να ειδοποιήσουν εσωτερικά εντός των οργανισμών και των επιχειρήσεων στις οποίες εργάζονται».

Και αυτό δεν είναι το μόνο «προβληματικό σημείο» που έχει εντοπίσει ο Μπέρκενφελντ στη νέα ευρωπαϊκή οδηγία: «Δεν υπάρχουν μέτρα για την προστασία των whistleblowers από πράξεις αντεκδίκησης (κυρίως από άτομα που εκθέτουν με τις μαρτυρίες τους). Μιλάω για απειλές που μπορεί να δεχθούν, αντίποινα, ακόμα και για απόλυση από την θέση τους, είτε αυτή βρίσκεται στο δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα».

Το 2006 λίγο μετά την παραίτησή του από την UBS ένας νέος νόμος ψηφίστηκε στις ΗΠΑ για τους whistrleblowers του ιδιωτικού τομέα και την ανταμοιβή τους όταν παρέχουν πληροφορίες που αποφέρουν έσοδα στο κράτος. O Μπέρκενφελντ ήρθε σε επαφή με τις αμερικανικές αρχές το 2007 για την υπόθεση της UBS, και αφού εξέτισε ποινή φυλάκισης περίπου 30 μηνών επειδή κρίθηκε ότι βοήθησε πελάτες της τράπεζας να αποκρύψουν περιουσιακά στοιχεία, ανταμείφθηκε με το ποσό-ρεκόρ των 104 εκατομμυρίων δολαρίων για τα έσοδα που αποκόμισε το κράτος των ΗΠΑ από όσα είχε καταγγείλει για την ελβετική τράπεζα και την φοροδιαφυγή αμερικανών πελατών της.

«Θα πρέπει στη νέα ευρωπαϊκή οδηγία να προβλεφθεί χρηματικό έπαθλο για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος που κάνουν το θαρραλέο βήμα να προχωρήσουν σε καταγγελίες, οι οποίες εν δυνάμει προστατεύουν τα συμφέροντα των μετόχων στην περίπτωση μίας εταιρίας ή του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου στην περίπτωση του δημόσιου τομέα. Στις ΗΠΑ, από τη στιγμή που υπάρξουν έσοδα για το κράτος, η ανταμοιβή ενός μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος κυμαίνεται σε ποσοστό 15-30% επ’ αυτών. Το οποίο κατά τη γνώμη μου είναι δίκαιο, αν λάβει κανείς υπ’ όψη του ότι αυτά τα εγκλήματα δεν θα αποκαλύπτονταν χωρίς την καταγγελία του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος και τα στοιχεία που παρείχε στις αρχές».

Στην περίπτωση που το κράτος δεν έχει έσοδα από τα στοιχεία που προσκομίζει ένας whistleblower, μπορεί και πάλι να υπάρξει ανταμοιβή σύμφωνα με τον Μπέρκενφελντ. «Ας πάρουμε το παράδειγμα μίας τράπεζας. Εάν ο whistleblower με στοιχεία καταγγείλει εγκλήματα της τράπεζας και το κράτος της επιβάλει πρόστιμα ενός δισεκατομμυρίου ευρώ, ο whistleblower μπορεί να λάβει τα 200 εκατομμύρια ως αμοιβή. Μένουν λοιπόν για το κράτος 800 εκατομμύρια. Από μικρό μέρος των 800 εκατομμυρίων θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα ταμείο για μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος έτσι ώστε να ανταμείβονται και οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, από τις καταγγελίες των οποίων δεν προκύπτουν έσοδα για το κράτος. Έτσι θα μπορούσε να προκύψει και αμοιβή για μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος που κατήγγειλε για παράδειγμα δασκάλους που χτυπούν μαθητές. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε ο whistleblower που έφερε στοιχεία για την κακοποίηση των μαθητών να αμειφθεί με 50.000 ευρώ και επιπλέον να υπήρχε ρύθμιση να λαμβάνει αφορολόγητο τον μισθό του για τα επόμενα πέντε χρόνια».

Κι όσο για τους whistleblowers (που δεν υπάρχουν) στην Ελλάδα; «Η αίσθησή μου είναι ότι υπάρχει σαφές έλλειμμα στην υποστήριξη των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος. Θα ήθελα να έρθω στην Ελλάδα για να συμβουλεύσω τις αρχές σχετικά με την ενίσχυση της νομοθεσίας για την προστασία τους – είναι πολύ σημαντικό για την κοινωνία και το αίσθημα δικαίου στην Ελλάδα. Θα μπορούσα να καταρτίσω έναν οδικό χάρτη και τι πρέπει να κάνει στα θέματα των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, πώς να τους προστατεύεις καθώς και πώς η κυβέρνηση πρέπει να τους στηρίζει. Δεν είμαι ο μόνος whistleblower που μπορεί να βοηθήσει σε αυτό – είμαστε αρκετοί, γνωριζόμαστε μεταξύ μας και θέλουμε να στηρίξουμε οποιαδήποτε προσπάθεια γίνεται προς αυτή την κατεύθυνση».

H παρουσίαση του βιβλίου “Ο τραπεζίτης του διαβόλου” (Εκδ. Πατάκη) θα γίνει στo Public Συντάγματος από τον Μπραντ Μπέρκενφελντ την Τρίτη, 6 Νοεμβρίου στις 21.00.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News