«Η γεωγραφία; Πρόκειται για μια επιστήμη που κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Παίρνουμε το αεροπλάνο για να πάμε διακοπές, γεω-εντοπιζόμαστε, σερφάρουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προσανατολιζόμαστε με τα smartphones και αγοράζουμε προϊόντα από κάθε γωνιά της Γης. Ομως η αυξανόμενη γεωγραφική άγνοια και η αδιαφορία για το πού, μας οδηγούν στο να μη γνωρίζουμε τον τόπο όπου ζούμε και σε ποιον κόσμο κινούμαστε, στο να μην μπορούμε να έχουμε συνειδητές σχέσεις με τον έξω κόσμο» προειδοποιεί σε συνέντευξή του στη La Repubblica o Μάουρο Βαρότο, καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα.

Η γεωγραφική εκπαίδευση διέρχεται κρίση εδώ και δεκαετίες πλέον στην Ιταλία, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, η οποία παραμένει μια βαθιά «αγεωγράφητη» χώρα. Το γεγονός σίγουρα προκαλεί εντύπωση, δεδομένου ότι η υποβάθμιση της γεωγραφίας συντελείται σε έναν σχεδόν απόλυτα διασυνδεδεμένο κόσμο.

Ο διακεκριμένος ιταλός γεωγράφος κρούει, λοιπόν, τον κώδωνα του κινδύνου: «Η γεωγραφία έχει εξαφανιστεί από τα σχολεία. Τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα προτιμούν να ανατρέφουν αδαείς και, ως εκ τούτου, πιο εύκολα χειραγωγήσιμους πολίτες-καταναλωτές. Ετσι, το σπίτι μας γίνεται κάθε μέρα μικρότερο: αντιλαμβανόμαστε τον μετανάστη ως κίνδυνο παρά ως ευκαιρία, πληρώνοντας ακριβά την παρανόηση της απόστασης».

Σχετικά με την «υδρόγειο που κατέληξε να αποτελεί διακοσμητική αντίκα», ο Μάουρο Βαρότο εξέδωσε πρόσφατα το δοκίμιο «Il Primo Libro di Geografia». Στόχος του συγγραφέα είναι να καταδείξει ότι, παρά την υποβάθμισή της στα σχολεία, η γεωγραφία είναι πανταχού παρούσα: στα τρόφιμα που τρώμε, στα τοπία της καθημερινής ζωής, στον ακούσιο γεωεντοπισμό κάθε κίνησής μας, στην κλιματική αλλαγή και στις μεταναστευτικές ροές.

Πώς εξηγείται, όμως, αυτή η υποβάθμιση; «Η γεωγραφία, ιστορικά, χρησίμευε στη διεξαγωγή πολέμων. Τα χαρτογραφικά ινστιτούτα υποστήριζαν τον στρατό για λόγους εξουσίας. Στο πλαίσιο της εγκαθίδρυσης της ειρήνης στην Ευρώπη (η οποία πλέον έχει υπονομευθεί) και της οικονομικής παγκοσμιοποίησης (που κινδυνεύει επίσης λόγω των δασμών) παραλείφθηκε να συσταθεί ένας σύγχρονος παγκόσμιος οργανισμός με αποστολή την προσαρμογή των γεωγραφικών  γνώσεων στις νέες προκλήσεις» εξήγησε ο ιταλός επιστήμονας.

Οσο για τις συνέπειες, «δεν ξέρουμε πια τι είναι κοντά και τι είναι μακριά. Θεωρούμε ότι το πού είναι ένα σημείο, και όχι μια σειρά από τροχιές στον χώρο. Δίχως συνειδητές σχέσεις [με τον κόσμο] δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι».

Γιατί η γεωγραφική ένδεια μάς καθιστά περισσότερο χειραγωγήσιμους; «Ο,τι βρίσκεται πιο κοντά δεν είναι απαραίτητα πιο σημαντικό, όποιος είναι σταθερός σε έναν τόπο δεν είναι απαραίτητα πιο ασφαλής από κάποιον που βρίσκεται σε κίνηση» απάντησε ο Μάουρο Βαρότο. «Η παλιά τοπική τοπογραφία δεν αντικαταστάθηκε από τη νέα σχεσιακή τοπολογία: πηγή των εθνικισμών είναι η άγνοια του έξω κόσμου και του ξένου. Η συλλογική γεωγραφική ένδεια επιφέρει τις πολιτικές και οικονομικές συνέπειες που βιώνουμε σήμερα» πρόσθεσε.

Δεδομένου, όμως, ότι η τεχνολογία μάς επιτρέπει να προσανατολιζόμαστε άμεσα και με απόλυτη ακρίβεια σε όλον τον κόσμο, γιατί είναι χρήσιμο ακόμα να γνωρίζουμε πού βρίσκεται ο κάθε τόπος; «Δεν είναι πλέον σημαντικό να γνωρίζουμε πώς να εντοπίζουμε ένα μέρος, αλλά να κατανοούμε πώς και γιατί ένα μέρος κατέληξε να είναι όπως είναι. Το κινητό μου δίνει τις γεωγραφικές συντεταγμένες της Νέας Υόρκης, αλλά δεν με βοηθάει να κατανοήσω την πόλη και τη σχέση της με τον κόσμο. Το πού, χωρίς το πώς και το γιατί, είναι παραπλανητικό».

Επιπλέον, η γεωγραφική ένδεια συγκαταλέγεται και μεταξύ των αιτιών της καταστροφής του περιβάλλοντος. «Εάν δεν γνωρίζουμε τη φυσιογνωμία της Γης, δηλαδή του πλαισίου της ζωής, και τη θέση της στον κόσμο, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ότι η ζωή είναι μέρος αυτής της σφαίρας και εξαρτάται από αυτήν» ανέφερε ο ιταλός ειδικός.

Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξή του ο Μάουρο Βαρότο δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει ότι η γεωγραφική ένδεια ευνοεί επίσης τον αυταρχισμό. «Οταν διαρρηγνύεται η σχέση μεταξύ χώρου και χρόνου, η δημοκρατία χάνει επίσης τον τόπο και τον λόγο εφαρμογής της. Η εξουσία ανακαλύπτει πως είναι απαλλαγμένη από περιορισμούς. Σήμερα στην Ευρώπη πολιτικά συμφέροντα τροφοδοτούν τον ρατσισμό. Μια ολοκληρωμένη γεωγραφική γνώση θα λειτουργούσε ως αντίδοτο».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News