Υπάρχει ένας καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα που εδώ και 20 χρόνια ερευνά πώς και γιατί μπορεί ένας «κανονικός» γονιός –στοργικός, προστατευτικός, όχι κακοποιητικός– να ξεχάσει το παιδί του μέσα στο αυτοκίνητο.

Είναι ο Ντέιβιντ Ντάιαμοντ, καθηγητής Ψυχολογίας, Μοριακής Φαρμακολογίας και Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα, ο οποίος έχει περιγράψει το Σύνδρομο του Ξεχασμένου Μωρού (Forgotten Baby Syndrome, FBS) ως μια νευροψυχολογική διαταραχή που έχει ως αποτέλεσμα ο γονέας να χάνει προσωρινά την επίγνωση της παρουσίας του παιδιού του.

«Είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς ένα άτομο μπορεί να αφήσει ένα παιδί σε ένα αυτοκίνητο, ωστόσο φαίνεται ότι συμβαίνει σε ανησυχητικά υψηλό ποσοστό. Εχω μελετήσει αυτό το φαινόμενο από νευροψυχολογική σκοπιά» αναφέρει ο ίδιος περιγράφοντας τη δουλειά του σε αυτό το πεδίο.

Για να ερευνήσει το φαινόμενο, ο καθηγητής μελέτησε εκατοντάδες περιπτώσεις παιδιών που πέθαναν ή υπέστησαν μόνιμες βλάβες επειδή έμειναν ώρες ξεχασμένα μέσα σε αυτοκίνητα, διάβασε τις αναφορές τις αστυνομίας, πήρε συνεντεύξεις από γονείς σε σοκ, ερεύνησε όλα τα σχετικά στοιχεία.

Κατέληξε στο συμπέρασμα πως αυτό μπορεί να συμβεί στον καθένα! Διότι ο καθένας μπορεί σε κάποια στιγμή της ζωής του να παρουσιάσει διαταραχή μνήμης. Στην περίπτωση του FBS, πρόκειται για μια «μάχη» ανάμεσα στη «μνήμη συνήθειας» και την «προοπτική μνήμη», όπου «κερδίζει» η πρώτη.

Η μνήμη συνήθειας (habit memory) είναι αυτή που μας βοηθά να διεκπεραιώνουμε την καθημερινή ρουτίνα, τις κινήσεις και δραστηριότητες που επαναλαμβάνουμε καθημερινά. Είναι η μνήμη που χρησιμοποιούμε για να φτιάξουμε καφέ το πρωί, να πλύνουμε τα δόντια, να πάμε από το σπίτι στη δουλειά κλπ. Είναι οι ενέργειες που συνηθίζουμε να λέμε ότι τις κάνουμε μηχανικά.

Η προοπτική μνήμη είναι αυτή που μας βοηθάει να σχεδιάζουμε και να εκτελούμε ενέργειες στο εγγύς μέλλον. Αν μια μέρα, πριν από τη δουλειά, πρέπει να κάνουμε κάτι άλλο –π.χ. να πάμε το παιδί στον παιδικό σταθμό–, ο εγκέφαλός μας θα χρησιμοποιήσει την προοπτική μνήμη για να «προγραμματίσει» τη διακοπή της ρουτίνας και την εκτέλεση νέας ενέργειας. Μπορεί να το πετύχει, αλλά μπορεί και όχι…

Η «αστοχία» της προοπτικής μνήμης είναι κάτι που συμβαίνει καθημερινά σε όλους: είναι η αιτία που ξεχνάμε να σταματήσουμε για γάλα γυρνώντας από το γραφείο, που χάνουμε τον δρόμο μας ακολουθώντας μηχανικά τη συνηθισμένη διαδρομή, ή που μπαίνουμε σε ένα δωμάτιο ξεχνώντας τι θέλαμε να κάνουμε εκεί…

Ο καθηγητής Ντάιαμοντ πηγαίνει ένα βήμα πιο πέρα, υποστηρίζοντας ότι στα παραπάνω ανώδυνα παραδείγματα μπορούν να προστεθούν και άλλα, που έχουν οδηγήσει σε αεροπορικά δυστυχήματα ή έχουν γίνει αιτία θανάτου βρεφών και μικρών παιδιών. «Η ελαττωματική προοπτική μνήμη μας μπορεί να θέσει αυτούς που αγαπάμε σε κίνδυνο. Και αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους, όχι μόνο στους αμελείς…» γράφει.

Κατά την 20ετή έρευνά του για το FBS, ο Diamond παρατήρησε ότι, παρά τις διαφορετικές συνθήκες και περιπτώσεις, στα περιστατικά ξεχασμένων παιδιών οι πρωταγωνιστές γονείς έχουν και κάποια κοινά: «Υπάρχει ένα σημείο στη διαδρομή από το οποίο και μετά χάνεται η επίγνωση της παρουσίας του παιδιού μέσα στο όχημα. Το σημείο αυτό μπορεί να είναι το κινητό που χτυπάει, μπορεί να είναι το παιδί που σταματάει να κάνει ήχους ή να μιλάει επειδή αποκοιμήθηκε, μπορεί να είναι απλώς κάτι που αποσπά την προσοχή του γονέα».

Ο καθηγητής παρατηρεί ακόμη ότι η κούραση, η έλλειψη ύπνου και το άγχος αποτελούν παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες αστοχίας στην προοπτική μνήμη. «Αυτοί οι παράγοντες είναι γνωστό ότι ωθούν τα συστήματα μνήμης του εγκεφάλου προς δραστηριότητες που βασίζονται στη συνήθεια. Τελικά, όλα αυτά μαζί μπορεί να οδηγήσουν κάποιον κατευθείαν στη δουλειά, χωρίς ενδιάμεση στάση στον παιδικό σταθμό».

Ολα αυτά τα χρόνια, ο καθηγητής έχει υπάρξει πραγματογνώμονας σε πολλές υποθέσεις θανάτου βρεφών μέσα σε αυτοκίνητα. Και έχει ακούσει γονείς να λένε πως ήταν τόσο σίγουροι ότι άφησαν το παιδί τους στον παιδικό σταθμό, ώστε σκέφτονταν ότι έπρεπε να φύγουν έγκαιρα από τη δουλειά για να προλάβουν να το πάρουν…

«Αυτή η ψευδής ανάμνηση εμπόδιζε τους γονείς να θυμηθούν ότι το παιδί παρέμεινε στο αυτοκίνητο» λέει. «Αυτή η ψευδής ανάμνηση είναι ένας τραγικός τρόπος να καταλάβουμε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να δυσλειτουργήσει υπό συνθήκες κόπωσης και πρέπει να εκτελέσει πολλαπλές εργασίες μνήμης. Στις περιπτώσεις που έχω μελετήσει, δεν υπήρχε καμία ένδειξη εκούσιας απερισκεψίας ή βαριάς αμέλειας από την πλευρά του γονέα σε βάρος του παιδιού».

Πώς η τεχνολογία μπορεί να αποτρέψει τον θάνατο

«Τελικά, πώς θα σταματήσουμε αυτή την τραγωδία;», αναρωτιέται ο καθηγητής. Και απαντά: το πρώτο βήμα είναι να αποδεχτούμε ότι η ανθρώπινη μνήμη μπορεί να αστοχήσει, και αυτό μπορεί να συμβεί ακόμη και στους καλύτερους γονείς του κόσμου.

Η τεχνολογία μπορεί να δώσει πρακτικές λύσεις, με εφαρμογές ή αισθητήρες που ειδοποιούν για την ύπαρξη ατόμου στο πίσω κάθισμα. Ο καθηγητής έχει προτείνει να εξοπλιστούν όλα τα αυτοκίνητα με τέτοια συστήματα, με αντίστοιχη τροποποίηση της (αμερικανικής) νομοθεσίας, ώστε αυτά να προβλέπονται στον βασικό εξοπλισμό.

Τι μπορείς να κάνεις για να μη συμβεί σε εσένα και το παιδί σου

Υπάρχουν «τρικ» που μπορείς να εφαρμόσεις για να κρατήσεις την προοπτική μνήμη σου σε εγρήγορση. Επιστημονικές εταιρείες και ιδρύματα που ασχολούνται με την ασφάλεια των παιδιών προτείνουν μικρές κινήσεις που μπορεί να αποδειχθούν σωτήριες. Ο Ντάιαμοντ επιμένει ότι αυτά μας αφορούν όλους – «μη σκεφτεί κανείς πως δεν χρειάζεται να τα κάνει, αφού ο ίδιος αποκλείεται να ξεχάσει το παιδί του μέσα στο αυτοκίνητο».

• Βάλε το παιδί πίσω και τα πράγματά του μπροστά. Αν βάλεις την τσάντα του παιδιού μαζί με τη δική σου στο κάθισμα του συνοδηγού, θα καταλάβεις ότι είναι ακόμη μαζί σου όταν πας να βγεις από το αυτοκίνητο.
• Πάντα να ελέγχεις τα πίσω καθίσματα πριν κλειδώσεις και φύγεις.
• Πρόσθεσε στη ρουτίνα σου το άνοιγμα της πίσω πόρτας. Ετσι, μπορείς να ελέγχεις πάντα αν το παιδί είναι εκεί.
• Ειδικά στις διαδρομές που «ξεφεύγουν» από την καθημερινή ρουτίνα, να είσαι πολύ προσεκτικός και να αποφεύγεις οτιδήποτε ενδέχεται να σου αποσπάσει την προσοχή. Επίσης, προσπάθησε να μην αφήσεις τη σκέψη σου να περιπλανιέται την ώρα που οδηγείς.
• Βάλε το κινητό στην τσάντα και μην το χρησιμοποιήσεις μέχρι να βγείτε από το αυτοκίνητο εσύ και το παιδί.
• Επιδίωξε την αλληλεπίδραση με το παιδί σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής.
• Μην αφήνεις ΠΟΤΕ το παιδί μόνο του μέσα στο αυτοκίνητο. Ούτε για ένα λεπτό!

Τι μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί που μένει για ώρες μέσα στο αυτοκίνητο

Η υπερθερμία και η θερμοπληξία είναι οι καταστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή των παιδιών που ξεχνιούνται μέσα σε αυτοκίνητα. Μέσα στο κλειστό όχημα, ειδικά όταν αυτό είναι εκτεθειμένο στον ήλιο, αναπτύσσονται υψηλές θερμοκρασίες που μπορούν μέσα σε λίγη ώρα να επηρεάσουν τον οργανισμό ενός βρέφους ή μικρού παιδιού.

Το σώμα των μωρών και των παιδιών δεν μπορεί να ρυθμίσει τη θερμοκρασία του όπως αυτό ενός ενήλικα, ενώ ιδρώνει και λιγότερο. Ετσι, η θερμοκρασία ενός μωρού αυξάνεται έως και πέντε φορές ταχύτερα σε σύγκριση με ενός ενήλικα.

Ενα βρέφος ή μικρό παιδί εκτεθειμένο σε υψηλές θερμοκρασίες αφυδατώνεται σταδιακά στην προσπάθειά του να ρίξει τη θερμοκρασία του σώματος. Επηρεάζεται η καρδιακή λειτουργία, μπορεί να παρουσιαστεί ναυτία και έμετος, το δέρμα χλωμιάζει ή γίνεται μπλε, και τελικά το παιδί χάνει τις αισθήσεις του, πέφτει σε κώμα και καταλήγει από πολυοργανική ανεπάρκεια.

Τι πρέπει να ξέρει το παιδί σου μέσα στο αυτοκίνητο

Οταν το παιδί σου μεγαλώσει λίγο, μάθε του: πώς ανοίγει η ζώνη του καθίσματός του, πού βρίσκεται η κόρνα, πώς ανάβουν τα αλάρμ και πώς ξεκλειδώνουν οι πόρτες από μέσα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News