Συνιστώ θερμά και μετά λόγου γνώσεως το πρόσφατα (2022) κυκλοφορηθέν «Ετυμολογικό Λεξικό τής Αρχαίας Ελληνικής», μετάφραση και έκδοση από το Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Πρόκειται για το μοναδικής αξίας έργο τού μεγάλου γάλλου ιστορικοσυγκριτικού γλωσσολόγου Pierre Chantraine (1899-1974) με τίτλο «Dictionnaire étymologique de la langue grecque: histoire des mots». Για το έργο αυτό, που συντάχθηκε από τον Chantraine μέχρι το γράμμα Υ, συνεργάστηκαν και το ολοκλήρωσαν μεγάλοι ερευνητές όπως ο Olivier Masson και ο Jean-Louis Perpillou, με επικεφαλής το άλλο μεγάλο μέγεθος τής γαλλικής ιστορικοσυγκριτικής γλωσσολογίας, τον Michel Lejeune (1907-2000).

Η ελληνική έκδοση περιλαμβάνει τρία μέρη: 1) το κύριο σώμα Α – Ω τού Λεξικού τού Chantraine (σελ. 65-1290)∙ 2) Συμπλήρωμα τού Λεξικού Α – Ω (σελ. 1291 -1398 και Πίνακες τού Συμπληρώματος σελ. 1399-1412) που έχει προέλθει από το «Χρονικό τής ελληνικής ετυμολογίας», υλικό 10 τευχών, από συναφή λεξικογραφικά δημοσιεύματα διαφόρων μελετητών στο φιλολογικό περιοδικό «Revue de Philologie»∙ 3) το χρήσιμο Ευρετήριο όλου τού Λεξικού (σελ. 1413-1460) που περιλαμβάνει κατά γλώσσες όλες τις λέξεις που απαντούν στα λήμματα τού κυρίου σώματος τού Λεξικού∙ 4) Παράρτημα με «το νεοελληνικό λεξιλόγιο αρχαίας ελληνικής προέλευσης» Α-Ω (σελ. 1461-1663).

Αξίζουν συγχαρητήρια στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) και στον Πρόεδρό του καθηγητή κ. Γ. Παράσογλου για αυτή την εκ των πραγμάτων πολύ δύσκολη έκδοση (ως μετάφραση, έλεγχο παραπομπών στα αρχαία κείμενα, αναφορές ποικίλων ριζών και τύπων των ινδοευρωπαϊκών και άλλων γλωσσών κ.λπ.). Συγχαρητήρια αξίζουν κατ’ εξοχήν στους επιμελητές τής έκδοσης καθηγητές κ. Γ. Παπαναστασίου και Δ. Χρηστίδη, καθώς και στους μεταφραστές τού έργου Θ. Πέτρου και Γ. Δάρλα και όλους όσοι συνεργάστηκαν για την έκδοση.

Ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τού λεξικού αυτού πρέπει να εξαρθούν: α) επιμένει στη σημασιολογική θεώρηση των λέξεων και στην ιστορία τους∙ β) εξετάζει συστηματικά το λεξιλογικό πεδίο όπως αναδύεται από την παραγωγή και σύνθεση κάθε σημαντικού λήμματος τού λεξικού∙ γ) περιλαμβάνει συστηματική αναφορά στο αρχαιότατο γλωσσικό υλικό τής Μυκηναϊκής γλώσσας όπως το γνωρίζουμε από τη Γραμμική Γραφή Β΄ δ) αξιοποιεί όλη την ετυμολογική έρευνα που έχει προηγηθεί (ειδικά Λεξικά των Boisacq, Frisk, Lampe, Pokorny, Prellwitz, Strömberg, Ventris – Chadwick κ.ά. και τεράστια έγκυρη γλωσσολογική και φιλολογική βιβλιογραφία).

Χαιρετίζουμε ένα ιδιαίτερο και πολύτιμο χαρακτηριστικό τής ελληνικής έκδοσης τού Λεξικού τού Chantraine: το Παράρτημα με «το νεοελληνικό λεξιλόγιο αρχαίας ελληνικής προέλευσης» Α-Ω. Προσωπικά ο γράφων και όλη η γλωσσολογική Σχολή των Αθηνών έχουμε από τα χρόνια και την διδασκαλία τού ιδρυτή τής γλωσσικής επιστήμης στην Ελλάδα, τού Γεωργίου Χατζιδάκι (1848-1941), μέχρι σήμερα υποστηρίξει με πάθος, σχετική έρευνα και επιχειρήματα τη συνέχεια τής αρχαίας μας γλώσσας τόσο στο λεξιλόγιο (που ενδιαφέρει εδώ) όσο και στη δομή τής γλώσσας (γραμματική και σύνταξη). Έτσι το πολύτιμο υλικό που συγκεντρώνει και παραθέτει ο καθηγητής κ. Γ. Παπαναστασίου στο εκτενές αυτό Παράρτημα (σελ. 1461-1663) είναι ιδιαιτέρως ευπρόσδεκτο, διδακτικό και πολλαπλώς αξιοποιήσιμο. Βεβαίως, με άλλες μορφές προσέγγισης, με το λεξικό μου των Παραγώγων και Συνθέτων,  τα «παιδιά και τα εγγόνια» των λέξεων τής γλώσσας μας (Κέντρο Λεξικολογίας 2016, σελ. 723 + 257) έχω προσωπικά αντιμετωπίσει αυτό το θέμα, όπως και με το Ετυμολογικό Λεξικό μου: ιστορία των λέξεων (Κέντρο Λεξικολογίας 2011, σελ. 1657), όπου εκθέτω αναλυτικά τα ετυμολογικά πεδία των λέξεων (παράγωγα και σύνθετα) με πλήθος ετυμολογικών, χρονολογικών και άλλων πληροφοριών. Για την ιστορία, το μόνο ετυμολογικό λεξικό τής Νέας Ελληνικής στο οποίο ετυμολογούνται συστηματικά και όλες οι αρχαίες λέξεις που υπάρχουν στη Νέα Ελληνική είναι αυτό το Λεξικό, που συνέταξα το 2009 (β’ εκδ. 2011).

Το Ετυμολογικό Λεξικό τής Αρχαίας Ελληνικής τού Chantraine είναι πολύτιμο και χρήσιμο να το συμβουλεύεται όχι μόνο κάθε φιλόλογος αλλά και κάθε Ελληνας που αγαπάει τη γλώσσα μας στην διαχρονική της διάσταση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News