Οταν πρόκειται για τη φιλία, η εγγύτητα έχει σημασία· συναισθηματική εγγύτητα, σίγουρα, αλλά και φυσική εγγύτητα, είτε μας αρέσει είτε όχι. Οι ερευνητές μιλούν για μια ιδανική «ακτίνα φιλίας» που ακόμη και το διαδίκτυο δεν την έχει καταστήσει ξεπερασμένη. Μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το άτομο και την τοποθεσία, αλλά σε ένα βασικό επίπεδο, όσο πιο κοντά είμαστε, τόσο το καλύτερο. «Είναι πιο πιθανό να περνάμε χρόνο με φίλους στους οποίους μπορούμε εύκολα να έχουμε πρόσβαση», λέει στο Bloomberg η Ελίζαμπεθ Λάγκεσον, καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Βιοσυμπεριφορικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Αντζελες.

Πόλεις σε όλο τον κόσμο παλεύουν με αυτό που ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ (US Surgeon General) αποκάλεσε πρόσφατα «επιδημία μοναξιάς» και μία από τις προτάσεις για την επίλυσή του είναι η κατασκευή κοινωνικής υποδομής που διευκολύνει περισσότερες ανθρώπινες σχέσεις.

Και εδώ έρχεται η «πόλη των 15 λεπτών».

Το concept του πολεοδομικού σχεδιασμού μιας «πόλης 15 λεπτών», του γαλλοκολομβιανού ακαδημαϊκού Κάρλος Μορένο, προβλέπει ότι οι βασικές ανάγκες των κατοίκων μπορούν να καλυφθούν σε μια μικρή ακτίνα προσβάσιμη με τα πόδια, το ποδήλατο ή τις δημόσιες συγκοινωνίες. Στα βασικά θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται η εργασία, το σχολείο, η παιδική φροντίδα, τα τρόφιμα, ίσως και η υγειονομική περίθαλψη. Η ζωή σε μια «πόλη 15 λεπτών» θα ήταν πιο πράσινη και ευκολότερη, λένε οι υποστηρικτές της ιδέας, όπου θα μπορούσε να αφιερώνεται περισσότερος χρόνος σε δημόσιους χώρους και λιγότερος στο σπίτι ή στα αυτοκίνητα.

Οι υποστηρικτές του αστικού επανασχεδιασμού δεν τονίζουν πάντα την κοινωνική σύνδεση. Αλλά ο Κάρλος Μορένο, πολεοδόμος και καθηγητής της Σορβόνης, λέει ότι η «φροντίδα» ήταν πάντα κεντρική για την οικοδόμηση μιας ακμάζουσας γειτονιάς. Η φροντίδα μπορεί να βρεθεί σε νοσοκομεία ή σε κέντρα κοινωνικών υπηρεσιών, αλλά και μέσα στο σύστημα υποστήριξης που δημιουργείται σε στενά δίκτυα φίλων. Η φιλία, άλλωστε, έχει ιδιότητες διατήρησης της ζωής και έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία.

«Νομίζω ότι πολλές φορές το βλέπουμε ως εξής: Αν έχουμε χρόνο, τότε θα δώσουμε προσοχή στην κοινωνική μας ζωή· αν όχι, ω, είναι πολυτέλεια να μπορείς να βγεις έξω και να δεις φίλους», λέει η Αντρια Μπόνιορ, κλινική ψυχολόγος και οικοδέσποινα του podcast Ψυχικής Υγείας «Baggage Check». «Στην πραγματικότητα, το να γνωρίζουμε ότι οι ισχυρές φιλίες προλέγουν τη μακροζωία μας, βοηθά το ανοσοποιητικό μας σύστημα, μας κάνει πιο ανθεκτικούς και μας προστατεύει από ορισμένες διαταραχές ψυχικής και σωματικής υγείας», προσθέτει.

Φυσικά, οι φίλοι δεν χρειάζεται να ζουν στην ίδια πόλη για να δείξουν προσοχή, τώρα που η τεχνολογία μπορεί να γεφυρώσει την απόσταση. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι η γεωγραφία έχει σημασία. Μια μελέτη για τις διαπροσωπικές επαφές στον Καναδά το 1978 έδειξε ότι η συχνότητα των προσωπικών συναντήσεων αρχίζει να μειώνεται μόλις η απόσταση μεταξύ φίλων ή συγγενών φτάσει τα οκτώ χιλιόμετρα. Ακόμη και η τηλεφωνική επαφή άρχισε να «στεγνώνει» στα 160 χιλιόμετρα, γράφει στο Bloomberg η Σάρα Χόλντερ.

Μια άλλη μελέτη, που χρησιμοποιεί τον Δείκτη Κατάθλιψης του Κέντρου Επιδημιολογικών Μελετών για να καταλάβει αν τα συναισθήματα είναι πράγματι μεταδοτικά, έδειξε ότι ένας ευτυχισμένος φίλος, που ζει σε απόσταση λιγότερη των δύο χιλιομέτρων από εσάς είναι αρκετός για να αυξήσει κατά 25% τις πιθανότητές σας να είστε ευτυχισμένοι. Εάν ο γείτονάς σας είναι χαρούμενος, αυτό αυξάνει τις πιθανότητές σας κατά 34%. Ενα άρθρο σχετικά με τα ευρήματα που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα The Harvard Gazette το συνοψίζει καλά: «Η ευτυχία φαίνεται ότι αγαπά την παρέα περισσότερο από ό,τι η δυστυχία».

Το να ζει κανείς κοντά σε έναν φίλο έχει μοναδικά οφέλη. Το να είναι γείτονες μπορεί να δημιουργήσει άνεση μέσω της συνεχούς υποστήριξης. Μπορεί επίσης να τους κάνει πιο αυθόρμητους. «Είναι πολύ διαφορετικό το να πέφτεις συχνά πάνω σε κάποιον επειδή τυχαίνει να ζει στο δρόμο σου και έχεις τη δυνατότητα να τον βλέπεις μια τυχαία μέρα χωρίς προγραμματισμό», λέει η Μπόνιορ. «Αν πρέπει να το προγραμματίσετε, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες ο ίδιος ο σχεδιασμός να εμποδίσει τη συνάντηση».

Το να ζει κανείς κοντά σε έναν φίλο «διευκολύνει επίσης το να υποστηρίζει ο ένας τον άλλον υλικά και συναισθηματικά», όπως έγραψε πρόσφατα η Εϊντριεν Ματέι  σε ένα δοκίμιο στο περιοδικό The Atlantic, στο οποίο υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι πρέπει να μετακομίζουν πιο κοντά στους φίλους τους όπως θα έκαναν με τους συντρόφους ή την οικογένειά τους. Η φροντίδα των παιδιών θα ήταν ευκολότερη για όσους έχουν παιδιά, γράφει η Ματέι, και «δώρο» για όσους δεν έχουν, ενώ η αγορά τροφίμων ή η μετάβαση στο νοσοκομείο θα εξοικονομούσε χρόνο και χρήμα σε όλους. Εξάλλου, ένας πραγματικός ώμος για να κλάψει κανείς είναι πιο ζεστός από την προσομοίωσή του στο FaceTime, γράφει η Σάρα Χόλντερ στο Bloomberg.

Επιστημονική απάντηση για το πόσο κοντά είναι το αρκετά κοντά δεν υπάρχει. Ακριβώς όπως η «πόλη των 15 λεπτών» μπορεί να μοιάζει περισσότερο με μια πόλη 10 ή 30 λεπτών, η Λάγκεσον λέει ότι η λεγόμενη ακτίνα φιλίας του κάθε ατόμου μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το πού ζει και τον τρόπο που μετακινείται: «Για μερικούς ανθρώπους σε αστικά περιβάλλοντα, η ακτίνα τους είναι μικρότερη επειδή χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να διανύσουν αποστάσεις σε περιοχές με κυκλοφοριακή συμφόρηση», επισημαίνει, ενώ «σε αγροτικές περιοχές, οι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο πρόθυμοι να κάνουν μεγαλύτερες αποστάσεις για να βρεθούν με φίλους, επειδή υπάρχουν λιγότερες εναλλακτικές λύσεις».

Ο Ρόμπιν Ντάνμπαρ, ψυχολόγος και συγγραφέας του «Friends: Understanding the Power of Our Most Important Relationships», λέει ότι μια ακτίνα 30 λεπτών είναι πράγματι η πιο αποτελεσματική: «Αν δεν βλέπεστε αρκετά τακτικά, οι φιλίες αποδυναμώνονται πολύ γρήγορα· μέσα σε λίγους μήνες, η ποιότητα της φιλίας αρχίζει να χειροτερεύει», υποστηρίζει. Οι ψηφιακές επικοινωνίες και οι τηλεφωνικές κλήσεις μπορούν να επιβραδύνουν την παρακμή, παραδέχεται ο Ντάνμπαρ, αλλά δεν μπορούν να τη σταματήσουν εντελώς: «Αν δεν τους βλέπεις μια στο τόσο, τίποτα στη γη δεν θα σταματήσει αυτή τη σχέση από το να μετατραπεί τελικά σε γνωριμία και όχι αληθινή φιλία», τονίζει.

«Πρέπει να μπορείς να πηγαίνεις με τα πόδια, να χτυπάς την πόρτα τους και να λες: “Νιώθω χάλια”», λέει, «Επειδή σε εκείνο το σημείο, υπάρχει μόνο ένα πράγμα που χρειάζεστε, και αυτό είναι μια αγκαλιά».

Ωστόσο, δεν μπορούν όλοι να ζήσουν κοντά στους φίλους τους, πολύ λιγότεροι μάλιστα σε απόσταση 15 λεπτών από αυτούς, λόγω των συνηθισμένων εμποδίων, όπως η πρόσβαση σε στέγαση, η διαθεσιμότητα εργασίας, οι δυνατότητες μετακίνησης και οι οικογενειακοί δεσμοί. Υπάρχουν όμως παρεμβάσεις σε επίπεδο πόλης, που θα μπορούσαν να κάνουν την επιλογή πιο εύκολη. Οι αξιωματούχοι των πόλεων, οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόμοι μπορούν να επενδύσουν σε κοινωνικές υποδομές, όπως δημόσιους χώρους, πάρκα, πλατείες και βιβλιοθήκες για συναντήσεις.

Μπορούν επίσης να δημιουργήσουν πολιτικές πιο προσιτής και προσβάσιμης στέγασης, έτσι ώστε οι κάτοικοι, που θέλουν να ζουν κοντά σε αγαπημένα τους πρόσωπα, να μην περιορίζονται τόσο από την τιμή και την προσφορά στην επιλογή μιας γειτονιάς, σημειώνει η Σάρα Χόλντερ στο άρθρο της στο Bloomberg. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη δημιουργία ζωνών για πιο διαφορετικές επιλογές στέγασης, τη νομιμοποίηση της συμβίωσης με συγκάτοικους και την ενίσχυση της προστασίας των ενοικιαστών.

Η καλλιέργεια μιας κοινότητας, που αντικατοπτρίζει στενά τα υπάρχοντα κοινωνικά σας δίκτυα, έχει επίσης μειονεκτήματα. Ακόμα κι αν όλοι οι ομοϊδεάτες φίλοι σας μετακομίσουν στο ίδιο τετράγωνο με σας, οι ειδικοί λένε ότι θα πρέπει να είστε ανοιχτοί στο να κάνετε νέες και απροσδόκητες συνδέσεις στη γειτονιά. «Επεκτεινόμαστε όταν ο κόσμος μας επεκτείνεται. Γνωρίζουμε αυτούς που είναι διαφορετικοί από εμάς τους ίδιους», λέει η Μέλανι Ρος Μιλς, συγγραφέας του «The Friendship Bond». «Επεκτείνουμε τους εαυτούς μας πέρα από τη “ζώνη άνεσης της κοινότητάς” μας.» Με άλλα λόγια, είτε μπορείτε να μετακομίσετε σε μια γειτονιά όπου ζουν ήδη οι φίλοι σας είτε όχι, γιατί να μην συνεχίσετε να φτιάχνετε νέους όπου κι αν βρίσκεστε;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News