Δεν μπορώ να το πω απλώς συνέντευξη. Ηταν κάτι περισσότερο από μία «τροπική καταιγίδα» ερωτημάτων και απαντήσεων, που ανατρέπουν οτιδήποτε γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για τον εγκέφαλο και την ψυχή. Τον έρωτα και την πολιτική. Τις συνήθειες του καπνού και του αυτοκινήτου που έχουν οι Ελληνες. Και οι ξένοι. Από έναν επιστήμονα διεθνούς βεληνεκούς, με πρώτο επιστημονικό πεδίο την ψυχολογία. Και ως ψυχολόγος, ξέρει πολύ καλά ότι δεν υπάρχει ψυχή. Με δεύτερο τον εγκέφαλο. Και είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει τα περισσότερα για το πιο πολύπλοκο όργανο ανθρώπων και ζώων.

Ο Γιώργος Παξινός, καθηγητής Ψυχολογίας και Ιατρικών Επιστημών στο Ερευνητικό Κέντρο της Αυστραλίας και του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ, αισθάνεται «κατά 90% Ελληνας». Το Protagon τον συνάντησε στο Μητροπολιτικό Κολέγιο, όπου έδωσε μία διάλεξη γεμάτη πάθος. Σύστησε στους σπουδαστές την επιστήμη του εγκεφάλου σαν να ήταν θεατρικό έργο και όχι σαν ξερό μάθημα ανατομίας και φυσιολογίας.

Ο σημαντικός επιστήμονας γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 1944 στη Λεύκη Ιθάκης. Το brain drain ήταν πάντα της μόδας και έτσι γρήγορα άνοιξε τα φτερά του και πέρασε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και έκανε μεταπτυχιακά στο πανεπιστήμιο ΜακΓκιλ του Καναδά. Ακολούθησε μεταδιδακτορικό έτος στο Γιέιλ. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος ήταν κάτι που πάντα των συνάρπαζε. Ως ψυχολόγος αναζητούσε τη θεωρητική απάντηση, ενώ ως ανατόμος την έβρισκε στον εγκέφαλο.

Ξεκινώντας από τα εύκολα, τον ρώτησα για κάτι έντονο, που εκδηλώνεται σε όλους τους ανθρώπους σχεδόν με τον ίδιο τρόπο. Για τον έρωτα. «Ο έρωτας δεν έχει καμία σχέση με την καρδιά. Είναι βιοχημεία του εγκεφάλου. Και με απόλυτη στρέβλωση προβάλλεται με σύμβολο την καρδούλα», μου εξηγεί.

Κατά τον κ. Παξινό, ο έρωτας θα έπρεπε να συμβολίζεται με τον εγκέφαλο. Μπαλόνια, κάρτες, χειρονομίες. Ολα θα έπρεπε να δείχνουν το όργανο του σώματος που πραγματικά βιώνει αυτό το συναίσθημα. «Η καρδιά δεν κάνει τίποτα. Αν κάνουμε σε κάποιον μεταμόσχευση καρδιάς, λέτε να είναι ερωτευμένος με κάποιον άλλον;» μου εξηγεί και ακυρώνει κάθε περαιτέρω ερώτησή μου.

Η ψυχή όμως; «Ούτε αυτή υπάρχει. Δεν είναι τυχαίο ότι η ψυχή αντικαθίσταται σιγά σιγά σε όλα τα πανεπιστήμια με τη λέξη συμπεριφορά. Και θα πρέπει για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα της συμπεριφορικής θεραπείας, να γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει ψυχοθεραπεία».

«Δεν υπάρχει καν ελεύθερη βούληση. Είμαστε το προϊόν του γεννητικού μας προικίσματος εφόσον δεν επιλέγουμε τους γονείς μας και το περιβάλλον μας»

Ο κ. Παξινός είναι ο πρώτος που δημιούργησε τον άτλαντα ανατομίας του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αυτό έγινε μόλις πριν από 24 χρόνια. Τι μελετούσαμε στην Ιατρική πριν από αυτό; «Τους άτλαντες από εγκεφάλους αρουραίων», μου λέει ο ίδιος. Μοιάζουν τόσο πολύ οι δύο εγκέφαλοι, που ήταν σχεδόν το ίδιο. Και αν μοιάζουν τόσο πολύ οι εγκέφαλοι ανθρώπου και ζώου, τότε πώς μπορεί οι άνθρωποι να είμαστε τόσο διαφορετικοί μεταξύ μας. Τι έχει δηλαδή ο εγκέφαλος της Ανγκελα  Μέρκελ, που δεν έχει του Αλέξη Τσίπρα; «Δεν έχουμε φτάσει στο σημείο να βρίσκουμε τόσο λεπτές ανατομικά διαφορές. Προς το παρόν για την επιστήμη ο εγκέφαλος των δύο πολιτικών είναι ο ίδιος», μου απαντά. «Φανταστείτε ότι δεν μπορούμε να βρούμε διαφορές μεταξύ των δομών του δικού μας και του χιμπατζή, εκτός του ότι ο πρώτος έχει βάρος 1.300 γραμμάρια και ο δεύτερος 600 γραμμάρια, θα μπορούσαμε να βρούμε αν υπάρχει διαφορά μεταξύ Μέρκελ και Τσίπρα; Δεν γίνεται ακόμη…»

Προφανώς όμως η ελεύθερη βούληση υπάρχει και στους δύο… Υπάρχει μονάδα μέτρησής της; «Δεν υπάρχει καν ελεύθερη βούληση. Είμαστε το προϊόν του γεννητικού μας προικίσματος εφόσον δεν επιλέγουμε τους γονείς μας και το περιβάλλον μας, δηλαδή δεν επιλέγουμε την κοινωνία όπου θα μεγαλώσουμε, η οποία ρυθμίζει με κάποιον τρόπο τις επιλογές μας. Επομένως, ο νους είναι ο αφηγητής του εγκεφάλου και η συμπεριφορά το απότοκο».

Αρα δεν μπορούμε να ενοχοποιήσουμε τις δομές του ελληνικού εγκεφάλου για τη σημερινή κατάσταση στη χώρα μας. Ούτε μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση; Τον ρωτάω: Το ότι για παράδειγμα οι Αυστραλοί βάζουν τη ζώνη ασφαλείας στα παιδιά, ενώ εμείς βάζουμε εικόνες της Παναγίας στο αυτοκίνητο, τι σάς λέει;  Είμαστε ξεροκέφαλος λαός ή είναι στο DNA μας;

«Τίποτα από τα δύο. Είμαστε όπως όλοι οι άλλοι λαοί. Βλέπω στην πατρίδα μου, την Ιθάκη, ότι δεν φοράει κανένας κράνος στο μηχανάκι, ούτε καν τα παιδιά. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο πιο εύκολος τρόπος για να πείσεις κάποιον να φορέσει κράνος και ζώνη ασφαλείας, δεν είναι να τους μορφώσεις, είναι η επιβολή του νόμου. Και οι Αυστραλοί που έρχονται στην Ελλάδα δεν φορούν ζώνη. Οπως και οι Έλληνες στο εξωτερικό, βάζουν κράνος. Δεν είναι θέμα μόρφωσης, είναι θέμα επιβολής του νόμου», μου εξηγεί και με βγάζει από τη μιζέρια μου και τις σκέψεις ότι η ελληνική κουλτούρα φταίει για όλα.

Και συνεχίζει: «Κανονικά στο αεροδρόμιο έπρεπε να έχει μία μεγάλη αφίσα που να καλωσορίζει τους τουρίστες και να γράφει ότι η Ελλάδα είναι η χειρότερη χώρα μαζί με την Πορτογαλία στα ατυχήματα κατά οδικό χιλιόμετρο. Πρέπει να υπάρξουν κυρώσεις, να βγάλει λεφτά το κράτος, αλλιώς δεν πρόκειται να γίνει δουλειά», μου εξηγεί με χαμόγελο.

Το ίδιο συμβαίνει και με το τσιγάρο. Η Ελλάδα θα πρέπει να επιβάλει στους καπνιστές να πληρώνουν τις χημειοθεραπείες τους. Γιατί να σε ενοχλεί εσένα ο διπλανός σου, να κάνει κακό στην υγεία του και στο τέλος να του πληρώνεις και τη θεραπεία; Είναι δίκαιο; Νομίζουμε ότι ζούμε σε μία χώρα με ίσα δικαιώματα, αλλά όποιος θέλει τα καταπατά με την ανοχή του κράτους και την προώθηση της ανομίας, που δίνουν απλόχερα όλες οι μέχρι σήμερα κυβερνήσεις.

Ανακουφιστικό! Σαν όνειρο ακούγεται… Υπάρχουν άραγε τα όνειρα ή είναι κι αυτό ένα παιχνίδι του εγκεφάλου; Πόσο παράδοξες είναι οι προβλέψεις στα όνειρα και δη οι κακές, που είναι πιο συχνές. Βλέπουμε για παράδειγμα ένα θάνατο και όντως όταν ξυπνήσουμε συμβαίνει. «Δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί κάτι τέτοιο. Μπορεί να γίνει ως τυχαίο στατιστικά γεγονός. Ομως επιστημονικά ούτε έχει αποδειχθεί, ούτε θα αποδειχθεί. Για τον πολύ απλό λόγο ότι κανένα σοβαρό ίδρυμα δεν θα δώσει χρήματα για να γίνει τέτοιου είδους έρευνα», μου λέει. «Επίσης, αυτού του τύπου οι συμπτώσεις, είναι μία στο δισεκατομμύριο. Πόσες φορές έχετε δει θάνατο που δεν συνέβη και πόσες φορές επιβεβαιώθηκε. Σκεφτείτε αυτό και έχετε λύσει την απορία σας».

Υπάρχουν όμως τα όνειρα, τα δημιουργεί ο εγκέφαλος; Και αν ναι, πότε κοιμάται για να καθαρίσει από τα σκουπίδια της ημέρας; «Ναι, υπάρχουν. Και τα δημιουργεί σε άλλα σημεία από αυτά που απασχολεί όλη την ημέρα. Κοιμάται με βάρδιες. Κάποιες περιοχές δουλεύουν το πρωί, κάποιες κατά τη διάρκεια του ύπνου κ.λπ. Ετσι, ξεκουράζεται και αδειάζει τα σκουπίδια του».

Διαφορές και ομοιότητες

Τα γονίδια μπορεί να καθορίζουν την εξωτερική εμφάνιση και άλλα χαρακτηριστικά, όμως αυτό φτάνει μέχρι ένα σημείο και οι διαφορές για να φανούν, θα πρέπει να έχουν περάσει πολλές χιλιάδες χρόνια. «Οι Ελληνες για παράδειγμα και οι Κύπριοι δεν έχουμε ανταλλάξει γονίδια εδώ και 2.000 χρόνια. Εχουμε μικρές διαφορές στην εξωτερική εμφάνιση. Οι Ελληνες και οι Νορβηγοί είναι αρκετά διαφορετικοί, διότι απέχουμε γονιδιακά 30.000 χρόνια. Σε σχέση με τους Κινέζους ακόμη περισσότερα. Ετσι και οι εγκέφαλοι, έχουν κάποιες διαφοροποιήσεις. Δεν έχουμε όμως ακόμη ενδείξεις ότι κάποιοι εγκέφαλοι είναι πιο ισχυροί. Πιο έξυπνοι. Δεν υπάρχει ούτε αιτιολογική σχέση σε κάτι τέτοιο», εξηγεί ο έλληνας ερευνητής.

Τι θα μπορούσε να επηρεάσει τη δομή του εγκεφάλου, ο οποίος σχηματίζεται από την βρεφική ηλικία;

«Το βιοτικό επίπεδο διαδραματίζει ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Αλλιώς αναπτύσσεται ο εγκέφαλος ενός παιδιού στο Σίδνεϊ που έχει σωστή σίτιση και καλές συνθήκες διαβίωσης, και αλλιώς ενός παιδιού στην Αφρική. Και αυτό έχει να κάνει με τον όγκο του εγκεφάλου και αν έχει περισσότερα υγρά, παρά εγκεφαλική μάζα. Επίσης, τον επηρεάζουν οι συνήθειες της οικογένειας δύο γενιές πριν».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News