Στο συρτάρι εντόπισα το τετράδιο που κρατούσα σημειώσεις όταν, μερικά χρόνια πριν, δούλευα τη βιογραφία του. Τίτλος της «Δεν πέθανα εγκαίρως», εκδόσεις Διόπτρα. Έχω καταγράψει μέσα μου, με κάθε λεπτομέρεια, τις συναντήσεις μας με το ιδιαίτερο ον. Το ασίγαστο, το αυτεξούσιο, το τολμηρό, το επαναφορτιζόμενο. Τον σπουδαιότερο εν ζωή εκπρόσωπο της σύγχρονης τέχνης. Γεννηθείς το 1930. Και φέτος έσπευσα, με το που πάτησα το πόδι μου στο νησί, να τον συναντήσω. Από το «Δυστυχώς δεν πέθανα εγκαίρως» μιας παλιάς μας συνομιλίας, μέχρι το «Θα είναι κρίμα να πεθάνω τώρα κοντά», όπως μου είπε ετούτη τη φορά… Τι δραματικά, συναρπαστικά μελαγχολική η διαδρομή του ανθρώπου!

Τον συνάντησα στο Μουσείο του, στο χωριό Κάμπος της Τήνου. Η Χρυσάνθη Κουτσουράκη, διευθύντρια του Μουσείου, με θέρμη ξεναγεί ταξιδιώτες στην έκθεση με τίτλο «Δέηση». Εμείς καθόμαστε στο γνωστό μας τραπέζι, μπροστά σε έναν Αγιο Γεώργιο της τέχνης του με ένα τεράστιο φίδι που πάντα μαγεύει τα παιδιά και ένα τοπίο στο βάθος «Σισυφικό» (ο βράχος του Εξώμβουργου) που κόβει ανάσα. 

Αγαπημένε μου έφηβε (έτσι τον προσφωνώ) όσες φορές επικοινώνησα τηλεφωνικώς μαζί σας, τους περίεργους μήνες που διανύσαμε (και διανύουμε) ένιωσα ότι σας ταλαιπώρησαν ιδιαίτερα τα συνακόλουθα της εμφάνισης του κορονοϊού στη ζωή μας, όπως η καραντίνα για παράδειγμα. Περίεργο για άνθρωπο που διάγει «εν καραντίνα» ως δημιουργός.    

«Έχεις δίκιο. Ξέρεις τι συνέβη; Αισθάνθηκα ότι οφείλω να παραδεχτώ, έστω και προσποιούμενος, ότι είμαι όμοιος με οποιονδήποτε άλλον, απέναντι στην ίδια τη ζωή. Αυτή η αρρώστια με φέρνει σε ίσα μοίρα. Αν και συχνά λέω: “Μη χειροκροτείτε τους φτασμένους ή τους πλούσιους και μη χλευάζετε τους ανόητους. Είναι όλοι μέλη ενός σώματος”. Μερικά όμως μέλη του σώματός μας αναλαμβάνουν κάποιες παραπάνω ευθύνες για να διασωθεί το υπόλοιπο σώμα. Τα χέρια μας για παράδειγμα. Δεν ξέρω αν είναι ευχαριστημένα, τόσο που ταλαιπωρούνται σε ένα χρέος χωρίς απολαύσεις, εν αντιθέσει με τις απολαύσεις που απολαμβάνει η κοιλιά μας, το πουλί μας, για παράδειγμα… Νομίζω, ότι μέσω της τέχνης μου, έχω αναλάβει μια μεγάλη ευθύνη. Και με πειράζει ότι με κάποιο τρόπο, όλη αυτή η ιστορία σαν να με βάζει στη θέση μου. Και όλες μου οι εξάρσεις, οι εγωισμοί, οι φιλοδοξίες μου, χάνουν το νόημά τους. Γιατί ανακαλύπτεις ότι κανένας δεν σου ανέθεσε τις ευθύνες που πήρες. Μπορούνε οι άνθρωποι να ζήσουν θαυμάσια και χωρίς εσένα. Εσύ δεν μπορείς. Αφού είναι οι αποδέκτες του έργου σου. Εκείνοι βέβαια, νομίζουν, ότι μπορεί να κάνουν χωρίς εσένα. Εσύ πια ξέρεις ότι δεν μπορείς. Γιατί είσαι ο πιο ψαγμένος σε αυτή την περίεργη σχέση».   

Πρώτη φορά είδα τη λέξη «Συγχώρεση» να εισχωρεί στη δουλειά σας. Ποιος είναι ο Θεός σας; Από ποιον ζητάτε συγχώρεση;

«Από την τέχνη. Από τους ανθρώπους που τους υποσχέθηκα αγάπη και δεν την έδινα γιατί ήταν η αφοσίωσή μου στην τέχνη. Έχουμε κάθε λόγο να ζητήσουμε “συγγνώμη” ακόμα και από τα αντικείμενα». 

Ζητάω συγγνώμη από τη ζωή γιατί δεν την έζησα. Είχα μια μανία άλλη. Ζητάω συγγνώμη από την τέχνη γιατί για στιγμές, μόνο για στιγμές, την παραμέλησα

Επιτρέψτε μου, για να έχουν έννοια η «συγγνώμη» και η συγχώρηση πρέπει νομίζω να είναι συγκεκριμένη. Να μην είναι αφηρημένη έννοια, στολισμένη με «καλλιτεχνία»… Με τρομάζουν αυτά τα απλωμένα…

«Γιατί το λες αυτό; Ζητάω συγγνώμη από τη ζωή γιατί δεν την έζησα. Είχα μια μανία άλλη. Ζητάω συγγνώμη από την τέχνη γιατί για στιγμές, μόνο για στιγμές, την παραμέλησα. Κάθε μέρα που δεν παραδόθηκα στην τέχνη είναι για μένα αμάρτημα. Όταν άνθρωποι σαν τον Ντα Βίντσι έδωσαν τη ζωή τους όλη, εγώ πρέπει να παραδώσω τη μέρα αλλά και την νύχτα μου ακόμα για να είμαι ισάξιος. Πρόσεξε, Όχι ως αποτέλεσμα ισάξιος αλλά ως πρόθεση». 

Ξέρετε τι με τρομάζει στα λόγια σας; Εχετε διασχίσει μια τεράστια ζωή… Σε συγκινήσεις, σε ένταση, σε δόξα, σε μακρύ χρονικό διάστημα Και ενώ μιλάτε για συγχώρεση, λέτε, «η ζωή», «η τέχνη»… Δηλαδή δεν υπάρχει ένας Γιώργος, μια Μαρία, ένας Νίκος… Δεν βάζετε άνθρωπο απέναντι; 

«Δεν έχω κάνει σε κανέναν κακό. Τουλάχιστον έτσι νομίζω. Μετατρέποντας τα αισθήματά μας σε τέχνη, σε ποίηση… Ο,τι λέμε είναι κομμάτια ποίησης. Ξέρεις, Ρέα, από τη μια λέω τα περί συγχώρησης αλλά μέσα μου έχω και ένα είδος ευτυχίας, προσωπικής. Αισθάνομαι, ότι μέσα από το πετσί μου υπάρχει και ένας άλλος άνθρωπος, ο οποίος δεν είναι για πέταμα. Κάτι θέλει… Κάτι φτιάχνει… Κάτι θ΄αφήσει».

Μα αν δεν είχατε αυτή την αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση, την εσωτερική πίστη στην αξία σας, ως αυτοπροστασία απέναντι στον μέσο όρο που κρίνει εύκολα, πρόχειρα, με αυθάδεια, αδίστακτα… «Σιγά, τι είναι αυτό; Και γω κάνω αν θέλω». Η θεωρούμενη έπαρση των μεγάλων καλλιτεχνών, για μένα είναι τέκνο της ψυχανάγκης τους. Αλλιώς μπορεί να σε κατασπαράξει των ανθρώπων το «σύμπαν»… Είναι κρίμα ότι δεν υφίσταται στην Παιδεία μας η Ιστορία της Τέχνης και πρέπει να μας συστήνετε τον εαυτό σας. Δεν κατέχουμε τον «οδικό χάρτη». Πώς να μελετήσουμε, πώς να αξιολογήσουμε, πώς ουσιαστικά να θαυμάσουμε ή όχι; Δείτε τους Ελληνες στα μουσεία. Πόσο αμήχανοι! Και είναι κρίμα, γιατί οι νέοι γονείς κόπτονται για τα παιδιά τους πολύπλευρα. Θεωρούν χρέος την επίσκεψη σε Μουσεία. Ωστόσο είναι αβοήθητοι. Ένα συνεχές «Κοίτα!» ενώ και οι ίδιοι δεν κατέχουν αυτό το οποίο δείχνουν.  

«Μου κάνει εντύπωση… Μέσα υπάρχει ένα βίντεο ώστε να βοηθήσει να αντιληφθούν. Παρακολουθούν χιλιάδες ώρες τηλεόραση ωστόσο στα βίντεο του Μουσείου βαριούνται να σταθούν. Οι επισκέψεις στα μουσεία είναι σημαντικές καθώς και η μελέτη της πορείας του καλλιτέχνη και της χρονικής παρουσίας του στην τέχνη. Αναμετρώντας νοιώθω ότι πολλά μου χαρίστηκαν. Νοιώθω ευγνωμοσύνη, νοιώθω υποχρεωμένος απέναντι στο κράτος. Ποιος από την Ελλάδα να ελπίζει περισσότερα από όσα έλαβα εγώ; Υποτροφίες, συμμετοχή σε χιλιάδες εκθέσεις, βραβεία, Σταυρούς χρυσούς, Φοίνικες, Ιππότης των Τεχνών στη Γαλλία, ένα Μουσείο… Είναι και ένα μικρό βάρος, μια υποχρέωση απέναντι στη ζωή, στην τέχνη. Να έχεις προσθέσει έναν λόγο. Και εμείς τον λόγο τον πλατειάσαμε. Μα για δες! Πάντα πέφτεις επάνω σε ανθρώπους που τον λόγο αυτόν τον έχουν πει. Οπότε, κατά έναν τρόπο, εντάξει… Δεν ταπεινώνεσαι αλλά αχρηστεύεσαι». 

Συχνά σκέφτομαι ότι όλα έχουν λεχθεί… Τόση παραγωγή λόγων, έργων…

«Το θέμα είναι, να βρεις εσύ τον άλλον τρόπο, να τα πεις».

Θέλετε ένα ταξίδι φαντασίας; Ένα τραπέζι με καλλιτέχνες! Ποιους καλούμε; 

«Υπάρχει θαυμασμός, υπάρχει και συγκίνηση. Ο Ντα Βίντσι έχει τον θαυμασμό μου αλλά δεν έχει την ψυχή μου. Είδες τι λέγαμε προχθές; Πόσο μας μαρκάρισε ο Κλάιν με ένα μπλε του! Θα ήθελα να συνομιλήσω με τον Ρόθκο, τον Μπόις (είχα την χαρά να το κάνω), τον Μαουρίτσιο Κατελάν… Πώς κατορθώνει ο Κατελάν να φτιάξει τον Πινόκιό “του”, ένα κουκλάκι με τη μούρη κάτω και να με συγκινήσει τόσο; Τι να την κάνω την επιδεξιότητα του Ντα Βίντσι όταν ο άλλος, με κάτι τιποτένιο, μ΄ένα “τίποτα” γεμίζει την ψυχή μου! Με τέτοιους ανθρώπους θα ήθελα να συνομιλήσω σε ένα υποθετικό τραπέζι». 

Οσα χρόνια σας γνωρίζω, δεν σας έχω δει ποτέ να θαυμάζετε τη φύση. Είναι σαν να έχετε πάντα το μυαλό σας σε μια επέμβαση πάνω στη φύση και μόνο αυτό να σας διεγείρει…

«Είναι μια μεγάλη αλήθεια. Ξέρεις τι έλεγε ο Ιόλας; “Τίποτα πιο ηλίθιο από τη φύση”. Θέλω την επέμβαση του ανθρώπου. Αλλιώς είμαι ξένος. Δεν είμαι μαϊμού. Είμαι άνθρωπος πολιτισμένος. Έναν δρόμο να δω, ένα χάλασμα….Κάτι να δω, ότι πέρασε ο άνθρωπος…»

Κάπως έτσι φτάσαμε στην pop art. Οι ταμπέλες, οι διαφημίσεις… Ο Αντι Γουόρχολ…

«Αλλά δεν ήταν αρκετό. Πάει. Τέλειωσε».

Τι είναι θάνατος εν ζωή;

«Αν μιλάμε για τέχνη, όταν πάψει το ενδιαφέρον σου για δημιουργία. Στη ζωή, την άλλη ζωή, η απώλεια των αισθήσεων». 

Ποια είναι η πιο πολύτιμη εκ των αισθήσεων; 

«Η αφή. Η όραση είναι η πιο ηλίθια, η πιο αφηρημένη».

Τους ανθρώπους τους πιάνετε ή τους νιώθετε; 

«Δεν τους αγαπάω τους ανθρώπους. Αγαπάω λίγους ανθρώπους. Δεν με συγκίνησε το είδος. Τα έργα των ανθρώπων με συγκίνησαν. Όταν όμως τους αγαπάω, τους αγαπάω πολύ». 

Να συμπληρώσω… Και για χρόνια. Είστε πιστός σε αυτούς που αγαπάτε. 

«Είμαι πιστός και παραπονιάρης. Γιατί σχεδόν όλοι πρόδωσαν την αγάπη μου για μικρά πράγματα, για μικροφιλοδοξίες, για ανόητες επιδιώξεις». 

Ας μιλήσουμε για τη δική σας Ελένη. Την καρμική σύντροφό σας. Τα ιερά ζευγάρια μου θυμίζουν έργα ιμπρεσιονιστών ζωγράφων. Το ένα σχήμα απλώνεται, χύνεται μέσα στο άλλο, χάνονται τα σύνορα…

«Από ένα βιβλίο που διαβάζω τώρα, μαθαίνω, ότι τα δέντρα ενώνουν τις ρίζες τους κάτω από το έδαφος. Και όταν ένα δέντρο έχει προβλήματα υγείας, μέσω των ριζών, το βοηθάει το διπλανό του».

Είναι αυτό που ζείτε, αυτή τη χρονική στιγμή με την Ελένη; 

«Αυτό κάνω. Βοηθάω με τις ρίζες μου έναν άλλον άνθρωπο να επιζήσει».

Σας παρασύρει η διαδικασία σε ένα μαύρο; 

«Με εξαντλεί. Δεν είμαι νέος. Έχω ακόμα μέσα μου ορισμένους χυμούς που τους χρησιμοποιώ για να τη βοηθήσω. Και δεν είναι χαρακτηριστικό μου αυτό. Είναι περίεργο ότι το κάνω. Και ‘γω ο ίδιος απορώ με τον εαυτό μου. Δεν είμαι από αυτούς, που όταν κάτι συμβαίνει στον διπλανό μου, θα τα βάψω μαύρα. Θυμάσαι τι ωραία το λέει ο Επίκτητος, σε κάποιον που θα επισκεπτόταν τον γείτονά του, του οποίου είχε πεθάνει η γυναίκα του; “Πήγαινε και κάνε ότι κλαις μαζί του. Προπάντων μην κλάψεις στα σοβαρά”. Κατάλαβες;  Είναι δικό του το πρόβλημα. Αυτή τη φορά παίρνω ένα πρόβλημα άλλου ανθρώπου στην καμπούρα μου».

Πρώτη φορά το κάνετε αυτό; 

«Νομίζω ναι. Στο παιδί μου πιο πολύ αρκέστηκα στο να του παρέχω, παρά να του δείχνω την αγάπη μου». 

Αν σας γνωρίζει κάποιος, όλο αυτό που ζείτε αυτή τη στιγμή αποτυπώνεται στο έργο σας. 

«Τον τελευταίο καιρό κάνω τίμια έργα. Δεν έχουν τη λάμψη που είχαν τα νεανικά μου…»

Με μελαγχόλησε το ότι δεν χαριεντίζεστε πια με τον θεατή, τον αποδέκτη του έργου σας. Θυμάμαι στην έκθεσή σας στο Μέγαρο Μουσικής είχατε σκαρφιστεί, μια κολυμπήθρα γεμάτη κόλλυβα για να κερνάτε τους καλεσμένους σας. Δεν «παίζετε» πια μαζί τους. Δεν τους τσιγκλάτε. Ήσασταν ένα άτακτο, ανήσυχο παιδί για να τραβήξετε την προσοχή. Ξέρετε τι σκέφτηκα αυθόρμητα, με το που εισήλθα στην Έκθεση αυτή; Στην «Δέηση»…Τελείωσαν οι μαγκιές.  

«Μα, Ρέα μου, είχα δικαιολογία ότι ήμουν έτσι. Οι συνθήκες που μεγάλωσα ήταν τόσο ταπεινωτικές, που κάπου – κάπως έπρεπε να φανώ. Αλλιώς θα χανόμουν. Αλλά αυτό με βοήθησε γιατί προσπάθησα…Και υπήρξα τίμιος γιατί θέλησα, επέμενα πολύ να δικαιώσω το ύφος μου, τον εξυπνακισμό μου. Σκίστηκα να δικαιώσω, να αντιληφθούν ότι έχω αξία. Και αυτή τη στιγμή, όλα αυτά ξεκαθαρίζουν μέσα μου. Κάτι συμβαίνει μέσα μου. Το νιώθω. Και είναι κρίμα να πεθάνω τώρα κοντά».

Εχετε ωραίο υλικό μέσα σας. Ωμής αλήθειας. Βιωμένης. Τώρα τη ζείτε. Είναι η φθορά. Αυτό που ζείτε. Πάνω στην πλάτη σας. Η κοινή μοίρα. 

«Θα σου πω κάτι που θυμάμαι έντονα. Όταν πέθανε η γυναίκα μου, η Φάνια, ήθελα να βάλω μια τάξη και συγυρίζοντας έβρισκα σε άσχετα μέρη, χρήματα που είχε κρύψει. Δολάρια έκρυβε. Το θυμάμαι. Έτσι νοιώθω αυτόν τον καιρό. Σαν να ανοίγω συρτάρια μέσα μου και βρίσκω πολύτιμα, χρήσιμα, βρίσκω “χρήματα”». 

Η περιουσία της αυτογνωσίας. Είχα μια γιαγιά που με ρωτούσε συχνά «Όταν θα πεθάνω, θα έρχεσαι να μου ανάβεις το καντηλάκι μου;». Βρε, τι αγωνία την είχε! (γελάμε και οι δυο πολύ). Ποιο είναι το δικό σας καντηλάκι που θέλετε να μείνει άσβηστο; 

«Θα έλεγα να διαφυλαχθεί η πρόθεσή μου. Η πρόθεσή μου για να φτιάξω ένα καλό έργο τέχνης. Ένα έργο που θα συγκινήσει. Που Θα είναι απαραίτητο στις επόμενες γενιές. Δεν έφτασα ποτέ, να έχω το δείγμα των προθέσεών μου. Ας μην το κατάφερα εγώ!.. Ας βρεθεί ένας επόμενος να το καταφέρει! Αλλά οι προθέσεις, είναι μεγάλο πράγμα και είναι πολύ άδικο αυτό που λέει ο λαός, ό,τι το αποτέλεσμα μετράει. Οι προθέσεις είναι το ιερό πράγμα. Και στην πολιτική πρέπει επίσης, να αρχίσουμε να το μετράμε αυτό». 

Αφού μιλάμε για τα μεγάλα της ζωής, δεν μπορεί!…Θα μιλήσουμε και για τον έρωτα. Όσο σας ισοπέδωσε η καραντίνα γιατί σας έφερε σε ένα ίδιο σημείο με όλους, άλλο τόσο εμένα με συντρίβει ότι κάτι τόσο εκλεκτό, όπως ο έρωτας, μοιράζεται ανεξέλεγκτα σε όλους. Ότι αυτό το συγκλονιστικό πράγμα είναι για όλο τον κόσμο.  

«Με αυτό όντως θυμώνεις. Στην ηλικία μου βέβαια, το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας είναι τόσο αδύναμο, που δεν αξίζει καν τον κόπο. Χάνεις σιγά σιγά την επιθυμία. Δεν τολμάει πια ούτε η φαντασία… Σχεδόν με απωθεί και η σκέψη. Θέλω τη γυναίκα πιο εξαϋλωμένη. Σαν να μην υπάρχει το σώμα πια. Σαν να είναι ένα σύννεφο…».

Θα ζωγραφίζατε τη γυναίκα ως σύννεφο;

«Ωραίο θα ήταν… Τι ωραίο!».

Τι είδους σύννεφο; Θα υποσχόταν βροχή ή ένα σκέρτσο στη γαλήνη; 

«Ένα σύννεφο που θα κατέβαινε να με πάρει».

Και ποιος θα όριζε τη διαδρομή; 

«Εκείνη. Ξέρεις, βρε Ρέα. Όλα κάποτε τελειώνουν. Θα το δεις και ‘συ».

Ξέρετε, συχνά ακούω να λένε για ευλογημένες σχέσεις που ο έρωτας εξελίσσεται σε αγάπη και ουσία αλλά κανένας δεν μιλάει για το σπαρακτικό μεσοδιάστημα της μετάβασης. Είναι μια εκταφή που παρακολουθείς… Κάτι να λιώνει μπροστά στα μάτια σου…

«Μεγαλύτερη χαρά είναι, να μην κρατήσει πολύ μια σχέση. Προπάντων να μην παντρευτείς τον άνθρωπο που αγάπησες. Θα τον “σκοτώσεις”. Τον κατέστρεψες. Τα ερωτικά μου έργα παίρνουν έμπνευση από περιόδους “παρανομίας”». 

-Τα θυμάμαι εκείνα τα ερωτικά σας, τεραστίων διαστάσεων έργα, που είχατε εκθέσει στο Λουξεμβούργο. Έψαχνα να βρω γιατί δεν διέγειραν. Τόσο ερωτικά που ήταν και ωστόσο… Ώσπου συνειδητοποίησα, ότι έχετε την κατάρα να είστε σπουδαίος καλλιτέχνης. Η τέχνη υπερίσχυε του πάθους.

«Σωστά! Αυτή είναι η απάντηση. Προείχε και πάλι –χωρίς να το θέλω– η τέχνη, το πώς να συνθέσεις. Οι ισορροπίες αδικούν την έκπληξη, το λάθος, το πάθος». 

Πάμε στην τελευταία σας έκθεση. Στο Μουσείο σας στην Τήνο. Αυτά τα δέντρα, τα μαύρα γύρω γύρω. Και το ένα, στο κέντρο, που ο θεατής γίνεται ένα, με τον κορμό του. Το χώμα και μια άνθιση νύχτας. Με σπάραξε, γαλήνια. Περίεργα αντικρουόμενα πράγματα, σας λέω αλλά έτσι το ένοιωσα. Σαν ο Τσόκλης να συναντάει τον Τσόκλη. 

«Αυτά τα έργα προέρχονται από παρατήρηση μου στους δρόμους της Αθήνας. Σε όλες τις λεωφόρους, δέντρα που τα κουρεύουν, τα κλαδεύουν, επεμβαίνουν επάνω τους χωρίς να τα ρωτάνε. Αν τα προσέξεις μοιάζει σαν να παρακαλούνε τον Θεό. Είχα την αίσθηση ότι τα ακρωτηριάζουμε και μου μετέδιδαν πάντα μια μελαγχολία. Και αυτό το συναίσθημα βγήκε στην καραντίνα». 

Η σκέψη, ότι κάποιοι επεμβαίνουν επάνω μας θεωρώντας ότι είναι για καλό μας; Μα ήταν για καλό μας. Αποδείχτηκε. Αρα, ποιο σημείο της «επέμβασης» σας πόνεσε; Τι προβολή κάνατε πάνω στη μοίρα των δέντρων σας; 

«Με μελαγχολεί, με εξαγριώνει η υποταγή που έχουν τα δέντρα προς τον άνθρωπο. Τον αφήνουν, χωρίς να εκφράζουν γνώμη, να επεμβαίνει μέχρι και να τα ξεριζώνει. Δεν επιτίθενται, όπως τα ζώα όταν τα πειράξεις. Στέκονται… Ενα θηρίο ολόκληρο!… Και στέκεται. Θαρρείς δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους». 

Με οδηγείτε να σκεφτώ τον άνθρωπο όταν γερνάει. Ένα «θηρίο» ολόκληρο και όμως δεν ορίζει την τύχη του. Άλλοι επεμβαίνουν πάνω του, νομίζοντας «για καλό του». Έχουν λόγο πάνω του περισσότερο από τον ίδιο.

«Μα γι’ αυτό θύμωσα. Προχθές ρώτησα ένα κορίτσι για τους γονείς της και με όλη της την καλοσύνη, μου είπε: “Τους έχω μέσα…”. Ποιους έχεις “μέσα”; Ποιοι προστατεύουν, ποιους; Εμάς, που προστατεύσαμε και προστατεύουμε όλη μας τη ζωή, τον εαυτό μας; Με έθιξε πάρα πολύ. Και αναφέρομαι κυρίως στους Γάλλους… Πώς άφηναν να πεθαίνουν άνθρωποι στα γηροκομεία; Και οι Ιταλοί…Διάλεγαν ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει… Ποιοι να πεθάνουν; Οι σοφοί; Μα ο άνθρωπος μετά τα 60 έχει όλη τη σοφία του κόσμου μέσα του. Με τι δικαίωμα; Πώς λες για τους γονείς σου…“Τους έχω μέσα!”.  Θεωρώ ό,τι έγινε ως μια μεγάλη κοινωνική αδεξιότητα. Κάν΄το με διακριτικότητα αυτό που πρέπει. Με διακριτικότητα και σεβασμό. Μην προσβάλλεις. Προσβάλλεις».   

Σας φιλώ, αγαπητέ. Εσάς και τα δέντρα σας. Ή μάλλον, εσάς και εσάς. Τι ευλογία, τι λιμάνι η τέχνη για τις άγριες αλήθειες του καλλιτέχνη… Αυτή τη φορά κρυφτήκαμε, μπροστά από τον κορμό ενός δέντρου… Όχι, δεν έγραψα λάθος. Οι καλλιτέχνες κρύβονται μπροστά.

ΥΓ. Τα μελλοντικά του σχέδια: Επέκταση του Μουσείου ώστε να παρουσιάσει έργα της ζωντανής ζωγραφικής. Ας θυμηθούμε ότι είναι ο εκπρόσωπος της ζωντανής ζωγραφικής και το 1986 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας με το «Καμακωμένο ψάρι» κερδίζοντας έναν προσωπικό θρίαμβο. Παράλληλα προετοιμάζει μια μεγάλη έκθεση με Ζωγραφικά έργα αναδρομικού χαρακτήρα που θα παρουσιαστεί στο Ίδρυμα Θεοχαράκη τον Σεπτέμβριο. Τι σόι ασίγαστο όν, αυτό το όν! 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News