Η Εζγκί Καρασοζέν είναι μια τουρκάλα γεωλόγος-σεισμολόγος που ζει στο Κολοράντο των ΗΠΑ αλλά μεγάλωσε στην Αγκυρα. Οταν ειδοποιήθηκε, μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, για τον ισχυρότατο σεισμό που σημειώθηκε τα ξημερώματα της 6ης Φεβρουαρίου στη νοτιοανατολική Τουρκία, ξέσπασε σε κλάματα. Εχοντας μελετήσει λεπτομερώς τους σεισμούς στην πατρίδα της, γνώριζε πως ένας σεισμός μεγέθους 7,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ θα ήταν απόλυτα καταστροφικός.

Η Κάρολιν Τζόνσον, επιστημονική συντάκτρια της Washington Post, γράφει σε εκτενές ρεπορτάζ της πως οι περισσότεροι σεισμολόγοι έχουν μια σύντομη λίστα με μέρη στον κόσμο για τα οποία ανησυχούν ιδιαίτερα, με κάθε σεισμική δόνηση που καταγράφεται σε αυτά να τους προκαλεί τεράστια αγωνία. Η αμερικανίδα δημοσιογράφος εξηγεί πως αυτές οι ανησυχίες αφορούν ιδιαίτερα τα αποκαλούμενα «σεισμικά κενά», τμήματα γνωστών ρηγμάτων που δεν έχουν ενεργοποιηθεί για ασυνήθιστα μεγάλο χρονικό διάστημα — τόσο ώστε να οδηγούνται οι άνθρωποι σε εφησυχασμό.

Το ρήγμα της Ανατολικής Ανατολίας που ενεργοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στην Τουρκία, για παράδειγμα, ήταν πολύ γνωστό σε επιστήμονες και κυβερνητικούς αξιωματούχους, αλλά δεν είχε προκαλέσει καταστροφικό σεισμό τουλάχιστον τα τελευταία εκατό χρόνια. Επίσημα η Τουρκία είχε θεσπίσει αντισεισμικό κανονισμό, ωστόσο, η ανείπωτη καταστροφή της προηγούμενης εβδομάδας, με τους νεκρούς να μετριούνται σε δεκάδες χιλιάδες, επιβεβαίωσε με τον πλέον τραγικό τρόπο πως η εφαρμογή και η τήρηση των όποιων κανονισμών δεν επιβάλλονται με τη δέουσα αυστηρότητα.

Σύμφωνα με τους ειδικούς μεγάλο μέρος του θανάτου και της καταστροφής που δύναται να προκαλέσει ένας μεγάλος σεισμός, μπορεί να αποφευχθεί μέσω της θέσπισης και της εφαρμογής αυστηρότερων αντισεισμικών κανονισμών. «Η τραγωδία δεν μπορεί να προβλεφθεί με  σαφήνεια», σημειώνει η αμερικανίδα δημοσιογράφος. «Αλλά η ανθρώπινη συμπεριφορά και η δράση συχνά υποκινούνται από την εμπειρία – από πράγματα που έχουν συμβεί στη διάρκεια της ζωής μας ή μέσα σε λίγες γενιές», προσθέτει.

This is the map of earthquake hazard in Türkiye, produced in 2018 by the national agency AFAD. It shows that the two distinct fault zones for both the M7.8 and the M7.5 were both identified as high hazard. Source: https://t.co/bqvz3rMIly pic.twitter.com/wZQYT8ilId

— Harold Tobin (@Harold_Tobin) February 7, 2023

Μιλώντας στην Washington Post o Χάρολντ Τόμπιν, σεισμολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, είπε πως «το χειρότερο με τους σεισμούς» είναι ότι ένα ρήγμα μπορεί «εύκολα» να μην προκαλέσει σεισμό για πολλές γενιές, και ξαφνικά, «μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα έως λεπτά» να επιφέρει την καταστροφή. Δεν είναι ασυνήθιστο να μεσολαβούν έως και αρκετές εκατοντάδες χρόνια μεταξύ δύο μεγάλων σεισμών, οπότε να μην υπάρχει άμεση ανάμνησή τους.

Επιπλέον η τάση των ανθρώπων να επιδιώκουν να προβλέπουν συγκεκριμένους κινδύνους, ενδέχεται να οδηγήσει στην αγνόηση άλλων. Η Κάρολιν Τζόνσον αναφέρει ενδεικτικά στο κείμενό της πως οι ειδικοί προβλέπουν και προειδοποιούν εδώ και καιρό έναν πολύ μεγάλο σεισμό (Big One) κάπου κατά μήκος του ρήγματος του Αγίου Ανδρέα στην Καλιφόρνια. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1990 έως σήμερα, στην Καλιφόρνια σημειώθηκαν μεν πολλοί σεισμοί μεγέθους 7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ αλλά όχι σε αυτό το ρήγμα.

Επιπλέον «κοιμώμενοι γίγαντες», όπως αποκαλούνται τα ρήγματα που μπορούν να δώσουν πολύ μεγάλους σεισμούς, υπάρχουν αρκετοί στον κόσμο, όμως δεν αντιμετωπίζονται όλοι με την ίδια προσοχή, παρότι είναι γνωστό ότι βρίσκονται σε περιοχές με υψηλή σεισμική επικινδυνότητα.

Η Τουρκία, για παράδειγμα, είναι μια ιδιαίτερα σεισμογενής περιοχή που βρίσκεται στη διασταύρωση τριών τεκτονικών πλακών. Επί χρόνια οι επιστήμονες εστιάζουν την προσοχή τους στο ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας. Μεγάλοι σεισμοί σημειώνονταν ολοένα πιο δυτικά κατά μήκος του ρήγματος, αφήνοντας ένα εμφανές σεισμικό κενό κάτω από τη Θάλασσα του Μαρμαρά, επικίνδυνα κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Οι πιθανότητες να σημειωθεί εκεί ένας ισχυρότατος σεισμός έχουν υπολογιστεί πολλές φορές με τους ειδικούς να υποστηρίζουν ότι το θέμα δεν είναι εάν θα σημειωθεί, τελικά, αλλά πότε.

Αντίθετα, το ρήγμα της Ανατολικής Ανατολίας είχε προκαλέσει μια σειρά μικρότερης έντασης σεισμών μεγέθους 6,0 βαθμών κατά τη σχετικά σύντομη περίοδο της σύγχρονης σεισμικής παρακολούθησης, η οποία άρχισε τη δεκαετία του 1960. Ομως το 2020, η Εζγκί Καρασοζέν, η τουρκάλα γεωλόγος-σεισμολόγος από το Κολοράντο, και μια ομάδα επιστημόνων δημοσίευσαν μια εκτενή μελέτη ενός σεισμού μεγέθους 6,8 βαθμών που προκλήθηκε από το ρήγμα, αναδεικνύοντας επίσης ιστορικούς σεισμούς που σημειώθηκαν κατά μήκος του στα τέλη του 1800.

Αυτό σημαίνει πως ο μεγάλος σεισμός της Τουρκίας μεγέθους 7,8 βαθμών ήταν «απολύτως αναμενόμενος», συνοψίζει η δημοσιογράφος της Washington Post, αν και είναι αλήθεια πως το μέγεθός του εξέπληξε κάπως τους επιστήμονες. Εξηγεί πως οι σεισμοί μετριούνται σε λογαριθμική κλίμακα, πράγμα που σημαίνει ότι η διαφορά μεταξύ ενός σεισμού 6,8 βαθμών και ενός σεισμού 7,8 βαθμών είναι μεγαλύτερη από όσο ακούγεται, καθώς μια αύξηση ενός βαθμού στην κλίμακα, δημιουργεί σεισμικά κύματα με 10 φορές μεγαλύτερο πλάτος, απελευθερώνοντας 32 φορές περισσότερη ενέργεια.

«Γνωρίζαμε τη δυναμική αυτού του ρήγματος. Γνωρίζαμε πόσο θανατηφόρο θα μπορούσε να καταστεί», δήλωσε η Καρασοζέν. Αλλά ακόμη και οι επιστήμονες που βασίζονται σε σεισμολογικά δεδομένα, προσωπικές μαρτυρίες και μελέτες παλαιοσεισμολογίας μερικές φορές δεν μπορούν να διακρίνουν ξεκάθαρα τα μοτίβα παρά μόνο μετά την εκδήλωση ενός σεισμού.

«Ενίοτε ο σεισμός είναι μεγαλύτερος από όσο περιμένουμε», σημείωσε ο Μάικλ Στέκλερ, γεωφυσικός στη Σχολή για το Κλίμα, του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Ανέφερε ενδεικτικά ότι στο Τοχόκου της Ιαπωνίας αναμενόταν ένας σεισμός μεγέθους από 7 έως 7,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ αλλά τελικά το 2011 σημειώθηκε ένας φονικός σεισμός μεγέθους 9 βαθμών που προκάλεσε τσουνάμι και εκτεταμένες καταστροφές. «Εκ των υστέρων, φαίνεται ότι σε αυτή την περιοχή σημειώνεται ένας σεισμός μεγέθους 9 βαθμών περίπου κάθε χίλια χρόνια», είπε ο αμερικανός επιστήμονας.

Το πιο τραγικό, όμως, όσον αφορά τους σεισμούς, είναι ότι ενώ η επιστήμη δεν μπορεί να τους προβλέπει ούτε να τους αποτρέπει, γνωρίζει πώς να αποτρέπει θανάτους. «Το παλιό ρητό λέει ότι οι σεισμοί δεν σκοτώνουν ανθρώπους, τα κτίρια σκοτώνουν ανθρώπους. Είναι σπαρακτικό, ειδικά όταν βλέπεις ένα κτίριο που χτίστηκε σωστά να αντέχει και το διπλανό να έχει καταρρεύσει τελείως», δήλωσε σχετικά ο Τομ Πάρσονς, γεωφυσικός της Αμερικανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας. Και είναι αλήθεια πως αυτό που ανησυχεί τους επιστήμονες είναι ότι ακόμη και όταν υπάρχουν αντισεισμικοί κανονισμοί, οι άνθρωποι εξακολουθούν να κινδυνεύουν καθώς οι όποιοι κανόνες ενδέχεται να μην εφαρμόζονται ή να μην τηρούνται.

Ο Μουσταφά Ερντίκ, ο οποίος ίδρυσε το τμήμα σεισμικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου (Boğaziçi) στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε στην Washington Post ότι το προβλήματα στην Τουρκία έγκεινται στον περιορισμένο βαθμό συμμόρφωσης με τον οικοδομικό/αντισεισμικό κανονισμό. Εξήγησε πως οι ζημιές είναι αναμενόμενες μετά από τόσο μεγάλους σεισμούς, όμως το να στοιβάζονται πατώματα το ένα πάνω στο άλλο οφείλεται ξεκάθαρα στη μη τήρηση των αντισεισμικών κανόνων.

Συνήθως, μετά από έναν σεισμό στην Τουρκία, η Εζγκί Καρασοζέν επικοινωνεί με την οικογένεια και τους φίλους της και στη συνέχεια στρέφεται στην επιστήμη, εστιάζοντας στη φυσική της διάδοσης των σεισμικών κυμάτων, τη μετασεισμική παραμόρφωση και τους μετασεισμούς. Αυτή τη φορά, όμως, επέλεξε να κινητοποιηθεί πρώτα για την ανακούφιση των σεισμοπαθών, συμβάλλοντας στη συγκέντρωση χρημάτων. «Φυσικά είναι ένας ενδιαφέρων σεισμός. Αλλά είναι και διαφορετικός. Το να βλέπεις όλα τα tweets (από ανθρώπους παγιδευμένους) κάτω από τα ερείπια… Είναι πολύ βαρύ», εξήγησε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News