Βρίσκομαι στην Ιαπωνία αυτές τις μέρες. Ζέστη και υγρασία σημαίνουν ανήσυχος ύπνος ακόμα και με το κλιματιστικό να κάνει υπερωρίες. Όχι ότι οι κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν την ένταση των ονείρων μου μιας και βλέπω καθημερινά χολιγουντιανά όνειρα, όπου και να βρίσκομαι. Μέχρι και ένα μικρό βιβλίο έγραψα για το θέμα παλιότερα (Η Επιστήμη των ονείρων). Ξυπνώντας λοιπόν ύστερα από τηλεφώνημα από Ελλάδα στις 6 το πρωί (πόσες φορές πια να πω τη διαφορά ώρας ο καψερός) και έχοντας στο μυαλό μου το τελευταίο όνειρο που ελπίζω να μη βγει αληθινό (άσε, θέλω ολόκληρο άρθρο για να το εξιστορήσω… είπαμε, είναι χολιγουντιανά) σκέφτηκα μιας και αρθρογραφώ εδώ, πλέον, να το τιμήσω το θέμα. Και είπα να το κάνω πιάνοντας το πιο συνηθισμένο και πιασάρικο ερώτημα που έχουμε κάνει όλοι κάποια στιγμή. Αν θες μια μίνι εισαγωγή διάβασε την επόμενη παράγραφο, αλλιώς προσπέρνα την.

Οι υποθέσεις που έχουν γίνει σχετικά με τα όνειρα έχουν κατηγοριοποιηθεί σε ψυχολογικές ερμηνείες και φυσιολογικές ερμηνείες. Στην πρώτη κατηγορία κύριοι εκπρόσωποι είναι οι γνωστοί πρωτοπόροι της επιστήμης της ψυχολογίας Sigmund Freud και Carl Jung οι οποίοι παραθέτουν την άποψη ότι τα όνειρα είναι η έκφραση του υποσυνείδητου που μας φέρνει στον ύπνο μας αντιμέτωπους με οτιδήποτε (κατάσταση, πρόσωπο, πτυχή του χαρακτήρα μας, επιθυμία) καταπιέζουμε στην καθημερινότητά μας. Αποτελεί για αυτούς λοιπόν το όνειρο μια βαθιά αλήθεια που οι κοινωνικές συμβάσεις και ο ηθικός κώδικας που υιοθετήσαμε έθαψε βαθιά. Το όνειρο είναι μια διαδικασία ψυχολογικής αυτο-θεραπείας του εγκεφάλου μας. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι ερμηνείες σχετικών ερευνητών όπως οι Aserinsky (ανακάλυψε τη φάση REM), Hobson, McCarley, Solms και Zhang. Οι υποθέσεις τους με ονόματα όπως activation synthesis, continual activation και άλλες έχουν όλες να κάνουν με σήματα από διάφορα μέρη του εγκεφάλου τα οποία είναι τυχαία ή λόγω κάποιας διεργασίας όπως η κωδικοποίηση και αποθήκευση πληροφοριών στη μνήμη. Ο εγκέφαλος δημιουργεί κάποιες μικρές "ταινίες" που ονομάζουμε όνειρα είτε για να επεξεργαστεί τις πληροφορίες καλύτερα είτε διότι αντιλαμβάνεται την παράλυση του σώματος σε εκείνη τη φάση και μετατρέπει τα σήματα σε εικονική κίνηση. (Έμεινες με νέες απορίες, ήδη; Είπαμε, υπάρχει και βιβλιαράκι).

Το ερώτημα παραμένει ασχέτως της αιτίας δημιουργίας ονείρων: μπορούν τα όνειρα να είναι προφητικά; Εγώ προσεγγίζω το ερώτημα με δύο διαφορετικούς, αλλά και στις δύο περιπτώσεις ορθολογικούς τρόπους δίχως να αγγίζω ή να αναφέρω μεταφυσικά ζητήματα που αποτελούν προσωπικές απόψεις του καθενός, δίχως σκληρές βάσεις. Στην περίπτωση που υποθέσουμε ότι το όνειρο είναι η επεξεργασία των πολλών πληροφοριών που λαμβάνουμε κατά τη διάρκεια της μέρας και οι οποίες δεν καταγράφονται στο συνειδητό αλλά στο υποσυνείδητο, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι κατά τη διάρκεια του ονείρου ο εγκέφαλος, τακτοποιώντας αυτές τις πληροφορίες, βρίσκει μοτίβα και μια ακολουθία. Η επιστήμη έχει τη δύναμη της πρόβλεψης, λόγω της επαγωγικής μεθόδου. Αν αναλύσουμε μεγάλο αριθμό δεδομένων μέσα από πολλές παρατηρήσεις, τότε μοτίβα μπορεί να εμφανιστούν που θα μας οδηγήσουν σε θεωρίες ικανές για ακριβή πρόβλεψη του επόμενου γεγονότος. Επιπροσθέτως, η θεωρία του χάους δηλώνει τάξη μέσα σε μια φαινομενική αταξία. Είναι δυνατόν ο εγκέφαλος να εντοπίζει αυτή την τάξη στις πολλές πληροφορίες και με ένα επιστημονικό-επαγωγικό τρόπο να προβλέπει το επόμενο σχετικό γεγονός. Αυτή είναι μια καθόλου μεταφυσική εξήγηση, αλλά επιστημονική και ορθολογική.

Μια δεύτερη εκδοχή η οποία προσεγγίζει το θέμα από την αντίθετη πλευρά έχει να κάνει με τους αριθμούς και το θέμα των πιθανοτήτων. Δεδομένου ότι καθένας μας έχει περίπου 3 όνειρα κάθε νύχτα και ότι ο πληθυσμός της Γης είναι 6 δισεκατομμύρια άνθρωποι, τότε στη διάρκεια ενός έτους έχουμε περίπου 6 τρισεκατομμύρια όνειρα. Αυτός είναι αριθμός αρκετά μεγάλος για να δικαιολογήσει το ότι υπάρχει η πιθανότητα κάποια από αυτά τα όνειρα θα επαληθευτούν συμπτωματικά. Ένα άλλος τρόπος υπολογισμού είναι ότι στη διάρκεια 30 ετών καθένας μας θα έχει περίπου 10 χιλιάδες όνειρα. Αν οι πιθανότητες επαλήθευσης είναι μια στις χίλιες (επιλέγω αυτή την πιθανότητα λόγω του είναι μια συνηθισμένη καθημερινή έκφραση που υπονοεί το αδύνατο) τότε καθένας από μας θα έχει στη διάρκεια αυτή των 30 ετών τουλάχιστον 10 "προφητικά" όνειρα.

Αφήνοντας τη μεταφυσική στην άκρη (εγώ προσωπικά την απορρίπτω πλήρως) μπορούμε να σκεφτούμε ορθολογικά και στο τέλος να διαλέξουμε την εκδοχή που μας ταιριάζει. Η σίγουρη στιγμή που η επιστήμη θα δώσει την ξεκάθαρη απάντηση δεν έχει έρθει ακόμη αν και είναι θέμα χρόνου. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένας πολύ βαθύς ωκεανός γεμάτος μυστικά και πολυπλοκότητα και μόλις κάναμε την πρώτη μας βουτιά.

Κλείνοντας να σας θυμίσω ότι όνειρα δεν είναι μόνο αυτά που έχουμε όταν κοιμόμαστε, αλλά και εκείνα που δε μας αφήνουν να κοιμηθούμε… μαζί με τα τηλέφωνα σε λάθος ώρες. Πάω για σάκε… κάμπαϊ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News