Το γνωρίζετε ότι σχεδόν όλοι είμαστε εθισμένοι σε ένα από τα πιο ισχυρά ναρκωτικά του οποίου οι μηχανισμοί είναι παρόμοιοι με αυτούς των αμφεταμινών, της κοκαΐνης και της ηρωίνης;

Μην πανικοβάλλεστε γιατί υπάρχουν καλά νέα για όλους τους εξαρτημένους. Το ναρκωτικό αυτό το βρίσκουμε παντού και είναι σχετικά φτηνό. Μην το αρνείστε, είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι -αν όχι όλοι- είστε χρήστες και μάλιστα όχι περιστασιακοί.

Μιλάω, φυσικά, για την καφεΐνη. Κόλα, τσάι, σοκολάτα, καφές. Όλα αυτά την περιέχουν. Οι πιο πολλοί μάλιστα δηλώνουν πως δεν μπορούν να ζήσουν και να λειτουργήσουν χωρίς αυτή. Η καφεΐνη είναι η πιο δημοφιλής ψυχοδραστική ουσία του κόσμου με τη μεγαλύτερη κατανάλωση. Τι είναι όμως αυτό που κάνει τη χρήση της καφεΐνης τόσο εθιστική και πώς λειτουργεί στον οργανισμό μας;

Αν θέλετε να μάθετε πώς δρα, διαβάστε τη μικρή ιστορία που ακολουθεί.

Το σώμα μας είναι, κατά πολλούς τρόπους, μια κοινωνία. Και όπως στην κοινωνία μας υπάρχουν επαγγέλματα και ρόλοι, έτσι και στο σώμα μας υπάρχουν χημικές ουσίες που διατελούν συγκεκριμένους ρόλους. Η κάθε χημική ένωση έχει δηλαδή και ένα επάγγελμα (και, ναι, είναι με αορίστου χρόνου συμβάσεις, απολύσεις δεν παίζουν εδώ). Τα νευρικά κύτταρα, για παράδειγμα, είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά πληροφοριών από τον εγκέφαλο προς όλο το σώμα και αντίστροφα. Όλα μας τα ερεθίσματα δηλαδή, όπως η όραση, η αφή, ο πόνος, η όσφρηση και άλλα, τα αντιλαμβανόμαστε διότι τα νευρικά μας κύτταρα τα μεταφράζουν σε χημικές και ηλεκτρικές διαδικασίες.

Μια κυρία που παίζει σημαντικό ρόλο στην ιστορία μας είναι η κυρία αδενοσίνη. Μια χημική ένωση που επαγγέλλεται νευροδιαβιβαστής. Όπως δηλώνει και ο τίτλος επαγγέλματος, η κυρία αδενοσίνη μεταφέρει μηνύματα μεταξύ νευρικών κυττάρων. Η σημαντικότερη ίσως δουλειά της κυρίας αδενοσίνης είναι να μας βάζει για ύπνο και το κάνει με συνέπεια ασυνήθιστη για μόνιμο υπάλληλο. Όταν επέρχεται κούραση και ο άνθρωπος πρέπει να ξεκουραστεί, ο εγκέφαλος (ο οποίος αποτελεί τα κεντρικά γραφεία) στέλνει την κυρία αδενοσίνη σε νευρικά κύτταρα και εκείνη δένεται σε κάποιους υποδοχείς, με αποτέλεσμα τα νευρικά κύτταρα να κλείνουν και να επιβραδύνουν τη λειτουργία τους. Μάλιστα, χαλαρώνουν και τα αγγεία για να πηγαίνει περισσότερο οξυγόνο στον εγκέφαλο κατά τον ύπνο. Δυστυχώς για τη κυρία αδενοσίνη υπάρχει εκεί κάπου έξω στη φύση μια χημική ουσία της οποίας η κεντρική δομή είναι ίδια με αυτή της αδενοσίνης και το κακό για αυτήν είναι ότι αυτή η κεντρική δομή είναι που λειτουργεί ως το κλειδί για το δέσιμο της αδενοσίνης στους υποδοχείς. Αυτή η άλλη κυρία, λοιπόν, είναι η καφεΐνη.

Όταν εμείς καταναλώσουμε ένα ποτήρι καφέ, αυτή η κυρία περνά από το στομάχι στο αίμα και από το αίμα στον εγκέφαλο. Όταν φτάσει στις γειτονιές που εργάζεται η κυρία αδενοσίνη τότε, μη γνωρίζοντας πώς βρέθηκε εκεί και τι ρόλο να παίξει, κλέβει τη δουλειά της αδενοσίνης και δένεται, χρησιμοποιώντας τη μερική ομοιότητά της στους υποδοχείς των νευρικών κυττάρων. Γίνεται, δηλαδή, μια πλαστογράφος (δεν φταίει αυτή, η κακούργα κοινωνία που δεν έχει χώρο για έναν μετανάστη που η μοίρα έφερε εκεί). Και ως παράνομη, έχει και πολλά ονόματα. Ένα που θυμάμαι είναι το "τεΐνη" και ονομάζεται έτσι όταν τη βρίσκουμε στα φύλλα τσαγιού. Τα νευρικά κύτταρα κλείνουν νομίζοντας ότι έφτασε η κυρία αδενοσίνη, όμως δεν επιβραδύνουν αλλά αντιθέτως ενεργοποιούνται περισσότερο. Και τα αγγεία φυσικά δεν χαλαρώνουν όπως με την αδενοσίνη, αλλά αυτό είναι και καλό γιατί έτσι η καφεΐνη μειώνει τους πονοκεφάλους (όλοι χρήσιμοι και με κάποιο ταλέντο σε αυτή τη ζωή… κανείς δεν χάνεται). Αποτέλεσμα της ενεργοποίησης είναι η έκκριση άλλων διαβιβαστών. Η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη είναι δύο από αυτές (συναδέλφισσες της αδενοσίνης και γνωστές συνδικαλίστριες… όπου χαμός και γλέντι, πρώτες τρέχουν). Αυτή η έκκριση προκαλεί και τα ωραία συναισθήματα που συνοδεύουν τη χρήση του ναρκωτικού μας και είναι οι ίδιες πάνω στις οποίες βασίζονται και άλλα γνωστά ναρκωτικά (είπαμε, όπου χαμός και γλέντι πρώτες πάνε). Όταν στα κεντρικά μάθουν για την παρεξήγηση, τότε σημαίνει συναγερμός διότι ένα πράγμα σημαίνει μια ανωμαλία πάντα: Απειλή (ακόμα και αν δεν είναι πραγματική… δεν το ξέρει). Και πρέπει να αντιμετωπιστεί. Τα κεντρικά λοιπόν ετοιμάζουν το σώμα για μάχη (τι συμβαίνει, ρε μάγκες, πρόβλημα;) ή τρέξιμο (του φευγάτου η μάνα δεν έκλαψε ποτέ). Το μεγάλο όπλο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η αδρεναλίνη. Η αδρεναλίνη διαστέλλει τις κόρες των ματιών, συσφίγγει τους μυς, ανεβάζει τους παλμούς, προκαλεί μεγαλύτερη παραγωγή γλυκόζης από το συκώτι. Ό,τι χρειάζεται το σώμα δηλαδή για μάχη ή τρέξιμο. Να βλέπει καλύτερα, να είναι πιο δυνατό, να έχει περισσότερη ενέργεια.

Αναγνωρίσατε τα συμπτώματα; Είναι αυτά που έχουμε όταν πιούμε καφέ, σωστά; Τώρα ξέρετε όμως ότι δεν τα προκαλεί η καφεΐνη άμεσα αλλά οι συνέπειες της πλαστογράφησής της. Την αδρεναλίνη προκαλούμε και μας κρατά σε εγρήγορση. Και όταν περάσει η επήρεια αφού δεν υπάρχει απειλή… τότε επιστρέφει μια κούραση και μάλιστα ακόμα μεγαλύτερη, αφού δεν κοιμηθήκαμε όταν έπρεπε. Και τι κάνουμε όταν κουραστούμε; Παραγγέλνουμε ένα ακόμη ποτήρι καφέ και ο κύκλος εθισμού συνεχίζεται. Βέβαια, η κατανάλωση με μέτρο έχει και κάποια οφέλη, όπως τόσα πράγματα στη ζωή άλλωστε. Πιάσε ένα φρέντο ντικάφ, τώρα… και μέτριο, γιατί λέω να κόβω και τη ζάχαρη σιγά-σιγά.

Θες να ξανακούσεις την ιστορία αλλά βαριέσαι να ξαναδιαβάζεις; Ε, τότε δες εμένα να στη λέω εδώ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News