Η πρόσφατα δημοσιευμένη έκθεση του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή είναι πιο σαφής από ποτέ πριν: Ο κόσμος μας γίνεται πιο ζεστός. Εξίσου προφανές είναι και ότι οι πόλεις μας θα αναγκαστούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στον αγώνα για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Ο Λίαμ Τζέιμσον, γράφει στο OZY ότι οραματίζεται για τη γενέτειρά του, το Λος Αντζελες, ένα μέλλον αποτελεσματικό, βιώσιμο και δίκαιο. Ισως είναι αφελές, όσο αφελές θα ήταν να οραματιστεί κανείς κάτι τέτοιο για την Αθήνα. Ωστόσο το OZY φέρνει στο προσκήνιο πόλεις που αποτελούν ήδη πρότυπα για το μέλλον του αστικού σχεδιασμού όσον αφορά τη χρήση ενέργειας, την ισότιμη πρόσβαση σε χώρους πρασίνου και τη δημόσια ασφάλεια. Ρίξτε, λοιπόν, μια ματιά παρακάτω για να δείτε πώς θα μπορούσαν να είναι οι αυριανές πόλεις. Αστικές ουτοπίες; Και όμως υπάρχουν ήδη…

Χόνγκ Κονγκ: Επαναπροσδιορίζοντας τη χρήση της ενέργειας

Ανάγκη για δροσιά καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται

Ο κλιματισμός μπορεί τελικά να μην είναι τόσο cool. Οι γυάλινοι ουρανοξύστες αποδείχτηκαν εξαιρετικά ενεργοβόροι, καθώς παγιδεύουν τη θερμότητα, και τα κλιματιστικά που χρησιμοποιούν εκτενώς, καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Στο Χονγκ Κονγκ, ο κλιματισμός στον επιβλητικό ICC Tower των 118 ορόφων αντιπροσωπεύει το 70% της συνολικής ενέργειας του κτιρίου, γράφει ο Λίαμ Τζέιμσον.

Στο μεταξύ, η αστικοποίηση αυξάνεται ενώ η διαθέσιμη γη, στην οποία πρέπει να επεκταθεί ο αστικός πληθυσμός μειώνεται. Οι πόλεις αναγκάζονται να αναπτύσσονται καθ’ ύψος, με αποτέλεσμα το μέλλον να εξαρτάται από πανύψηλες δομές. Ωστόσο με την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας, η ζήτηση για πιο δροσερό αέρα θα αυξηθεί επίσης. Οι ειδικοί προβλέπουν, μάλιστα, ότι η παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας των κλιματιστικών θα τριπλασιαστεί έως το 2050.

Βιώσιμοι ουρανοξύστες

Με πάνω από 1.500 ουρανοξύστες -περισσότερους από οποιαδήποτε άλλη πόλη-συν περίπου 8.000 πολυώροφα κτίρια, τα συνολικά 42.000 κτίρια του Χονγκ Κονγκ χρησιμοποιούν έως και το 90% της ηλεκτρικής ενέργειας της πόλης και εκπέμπουν το 60% των αερίων του θερμοκηπίου. Αλλά σύμφωνα με τον στόχο της πόλης να επιτύχει ουδετερότητα άνθρακα έως το 2050, οι καινοτόμοι της τεχνολογίας αναζητούν λύσεις για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.

Πώς; Μια προσέγγιση είναι η μετατροπή ουρανοξυστών σε «έξυπνα» κτίρια με υψηλής τεχνολογίας κεντρικά συστήματα διαχείρισης των κτιρίων. Το 48όροφο One Taikoo Place, ένα από τα πιο πράσινα κτίρια της πόλης, ανοίγει τον δρόμο για ενεργειακά αποδοτικούς ουρανοξύστες χρησιμοποιώντας μια σειρά από καινοτομίες: Το Neuron είναι ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, που προβλέπει τις ανάγκες του κτιρίου σε θέρμανση και θέρμανση. Το EC plug fans είναι εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικών κλιματιστικών. Και ένα σύστημα θέρμανσης/ψύξης, το οποίο λειτουργεί με βιοντίζελ, που παράγεται από χρησιμοποιημένα μαγειρικά έλαια των εστιατορίων του κτιρίου.

Ένα πιο πράσινο μέλλον

Το One Taikoo Place, που ολοκληρώθηκε το 2018, καταναλώνει  σχεδόν 30% λιγότερη ενέργεια από ένα τυπικό πολυώροφο κτίριο γραφείων στο Χονγκ Κονγκ. Το σύστημα Neuron εξοικονομεί σχεδόν 400.000 δολάρια σε ηλεκτρική ενέργεια ετησίως και τα κλιματιστικά EC plug fans μειώνουν τη χρήση ενέργειας έως και 30%.

Με τα αδιαμφισβήτητα μακροπρόθεσμα οφέλη από την επένδυση σε βιώσιμη ενέργεια, κτίρια όπως το One Taikoo Place δημιουργούν ένα προηγούμενο για την τάση έξυπνων κτιρίων που αυξάνεται παγκόσμια.

Ουάσινγκτον D.C.: Ισότητα στα πάρκα

Πάρκα για λίγους

Οι χώροι πρασίνου αποτελούν καθοριστικό μέρος της αστικής ζωής. Διατηρούν τις πόλεις πιο δροσερές, βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα, ενθαρρύνουν την αναψυχή και ανακουφίζουν τους κατοίκους από τους πολυσύχναστους δρόμους, όλα απαραίτητα για τη σωματική και την ψυχική υγεία. Αλλά οι χώροι πρασίνου δεν είναι διαθέσιμοι σε όλους, ειδικά σε εκείνους, που ζουν σε πυκνοκατοικημένα κτίρια χωρίς αυλές. Σε πόλεις σε όλο τον κόσμο, η πρόσβαση σε πάρκα και χώρους πρασίνου είναι σε μεγάλο βαθμό άνιση.

Οι κάτοικοι πλουσιότερων περιοχών έχουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες να βιώσουν τα οφέλη των πάρκων από εκείνους που ζουν σε φτωχές γειτονιές. Ωστόσο είναι απαραίτητο «να εκτιμήσουμε την πρόσβαση σε πάρκα και χώρους πρασίνου ως κρίσιμης σημασίας για την υγεία και την ευημερία όλων», λέει στο OZY η Καρολίνα Κάβιακα, αρχιτέκτονας βιωσιμότητας και καθηγήτρια του Dartmouth College.

Γεφυρώνοντας μια διαιρεμένη πόλη

Η έλλειψη πρόσβασης σε χώρους πρασίνου αποτελεί πρόβλημα ακόμη και για την πρωτεύουσα των ΗΠΑ. Η ιστορική συνοικία Μπλακ Ανακόστια της Ουάσινγκτον είναι αποκομμένη από μεγάλο μέρος της υπόλοιπης πόλης λόγω του Διακρατικού αυτοκινητόδρομου 295, που διασχίζει την κοινότητα ρυπαίνοντας την ατμόσφαιρα. Αλλά βρίσκεται σε εξέλιξη ένα έργο που θεσπίστηκε από τους τοπικούς άρχοντες, χάρη στο οποίο τα πράγματα θα αλλάξουν.

Το project 11th Street Bridge Park, που είναι σε εξέλιξη μετά τον επανασχεδιασμό της υποβαθμισμένης περιοχής από το αρχιτεκτονικό γραφείο OMA σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες τοπίου OLIN, προβλέπει έναν υπερυψωμένο χώρο πρασίνου περίπου 30 στρεμμάτων, με κήπους που θα ποτίζονται με βρόχινο νερό, ενοικιάσεις σκαφών και κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Το πάρκο της γέφυρας θα ανοίξει το 2023 και θα συνδέσει τις κοινότητες στις δύο πλευρές του ποταμού Ανακόστια, ενισχύοντας την ισότιμη πρόσβαση στον χώρο πρασίνου και στην οικονομική ανάπτυξη.

Ισότητα διαρκείας

Εντυπωσιακά νέα πάρκα έχουν κατασκευαστεί  και στο παρελθόν σε υποβαθμισμένες περιοχές, ωστόσο τείνουν να οδηγούν σε υψηλότερες τιμές των κατοικιών και οικιστική ανάπτυξη -γνωστή και ως green gentrification – εις βάρος των κοινοτήτων, που προορίζονταν να εξυπηρετήσουν. Πώς διασφαλίζουν, λοιπόν, οι τοπικοί ηγέτες ότι αυτό δεν θα συμβεί στην Ανακόστια; Με τη συμμετοχή της κοινότητας, γράφει στο OZY ο Λίαν Τζέιμσον. Συζητήσεις μεταξύ των σχεδιαστών του πάρκου και των τοπικών ομάδων επέτρεψε στους κατοίκους να εκφράσουν τις ανάγκες τους, προκαλώντας επενδύσεις άνω των 60 εκατ. δολαρίων με δίκαιες στρατηγικές για την κοινότητα.

Σε αυτές περιλαμβάνεται βοήθεια σε οικογένειες για την αγορά σπιτιών, την παροχή εκπαίδευσης για κατασκευές σε ντόπιους εργάτες, τη χορήγηση δανείων σε τοπικές επιχειρήσεις και προμήθεια κονδυλίων για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Το μάθημα: Η συμμετοχή της κοινότητας είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή δίκαιης πρόσβασης στον πράσινο χώρο.

Οσλο: Ενα ασφαλές λιμάνι

Η άνοδος της πόλης του αυτοκινήτου

Μετά την εφεύρεση του αυτοκινήτου, ο πολεοδομικός σχεδιασμός με επίκεντρο τα αυτοκίνητα προσαρμόστηκε γρήγορα δημιουργώντας δρόμους πολλών λωρίδων, πολύπλοκα δίκτυα αυτοκινητοδρόμων και μεγάλους χώρους στάθμευσης. Αλλά αυτή η αλλαγή στον αστικό σχεδιασμό έχει ένα κόστος: την ασφάλεια όσων προτιμούν να μετακινούνται παραδοσιακά με τα πόδια ή με ποδήλατο. Οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν τρομερά ποσοστά θανάτων που σχετίζονται με την κυκλοφορία σε πόλεις όπως το Λος Αντζελες, η πιο θανατηφόρα πόλη της χώρας για τους πεζούς, και η Νέα Υόρκη, η οποία σημείωσε αύξηση 58% στους θανάτους των πεζών τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2021 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2020. Ωστόσο πρόκειται για ένα παγκόσμιο πρόβλημα που επηρεάζει δυσανάλογα τους φτωχούς, από την πολύβουη Μπανγκόκ έως τις μικρές πόλεις της Ρουμανίας. Μπορεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός να αλλάξει έτσι ώστε να επικεντρωθεί στον άνθρωπο και όχι στο αυτοκίνητο;

Μια σκανδιναβική λύση

Το Οσλο, η πρωτεύουσα της Νορβηγίας μάλλον έχει βρει τη λύση σε αυτό το θανατηφόρο πρόβλημα. Το 2002, η Νορβηγία υιοθέτησε το Vision Zero, ένα project που ξεκίνησε αρχικά στη Σουηδία τη δεκαετία του 1990, θεωρεί αντιδεοντολογική την αποδοχή του θανάτου ως παράπλευρη απώλεια της οδικής κυκλοφορίας, και στοχεύει στην εξάλειψη των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων και στη μείωση του αριθμού των αυτοκινήτων στον δρόμο. Επιπλέον, το Οσλο εφάρμοσε εκτεταμένες πρωτοβουλίες οδικής ασφάλειας από το 2015 με την πεζοδρόμηση της πόλης.

Αυτές οι προσπάθειες περιλαμβάνουν τη μείωση των χώρων στάθμευσης στους δρόμους για να ενθαρρύνουν τους κατοίκους να χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες, «σαμαράκια» στους δρόμους για μείωση της ταχύτητας, και επανασχεδιασμό των διασταυρώσεων για επιβράδυνση των αυτοκινήτων, περισσότερους ποδηλατόδρομους και πεζόδρομους, χωριστούς από τους δρόμους, και δρόμους χωρίς αυτοκίνητα στα κέντρα της πόλης και γύρω από τα δημοτικά σχολεία. «Χρειάζεται πολιτική βούληση για να γίνουν αλλαγές που θα κρατήσουν τους ανθρώπους ασφαλείς ενώ παράλληλα θα παρέχουν άφθονη κινητικότητα», λέει στο OZY  η Λία Σάχουμ ιδρύτρια και διευθύντρια του Vision Zero Network στις ΗΠΑ.

Αποτελέσματα σωτήρια

Πριν από την εισαγωγή των μέτρων ασφαλείας στο Οσλο, το οποίο έχει περίπου τον ίδιο πληθυσμό με τον Δήμο Αθηναίων (664.046 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του  2011), οι ετήσιοι θάνατοι από τροχαία ήταν συνηθισμένο φαινόμενο: το 2015 συνέβησαν 116 σοβαροί τραυματισμοί και πέντε θάνατοι.

Τα αποτελέσματα μετά τις αλλαγές  είναι εντυπωσιακά: Το 2019, το Οσλο κατέγραψε μηδενικούς θανάτους σε πεζούς και ποδηλάτες και μόνο έναν θάνατο από τροχαία. Αν και υπήρξαν αντιδράσεις, αποδείχτηκε ότι οι δρόμοι χωρίς αυτοκίνητα έχουν τονώσει την οικονομία στο κέντρο της πόλης ενώ παρατηρήθηκε μείωση των εκπομπών άνθρακα. Θα μπορούσαν άραγε οι απλές και αποτελεσματικές καινοτομίες του Οσλο να αποτελέσουν πρότυπο για χώρες που έχουν τρέλα με τα αυτοκίνητα, όπως οι ΗΠΑ, και η δική μας φυσικά;

Μεξικό, η πόλη του μέλλοντος

Πόλεις Startup

Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται, όλο και περισσότεροι άνθρωποι συρρέουν στις πόλεις. Για να αντιμετωπιστεί η εισροή κατοίκων, οι αστικοί χώροι πρέπει να διαμορφωθούν και να προσαρμοστούν μέσω τεράστιων έργων υποδομής και ανακαινίσεων. Τι θα γινόταν όμως αν δημιουργούσαμε νέες πόλεις από την αρχή;

Με άλλα 2,5 δισ. άτομα που αναμένεται να ενταχθούν στον παγκόσμιο αστικό πληθυσμό τις επόμενες τρεις δεκαετίες, η δημιουργία πόλεων από την αρχή δεν θα είναι απλώς φθηνότερη και απλούστερη από την ανακατασκευή των υπαρχόντων, θα είναι απαραίτητη. Συμβαίνει ήδη σε μέρη όπως η Σαουδική Αραβία και η Σρι Λάνκα, όπου οι πολεοδόμοι δεν έχουν χάσει χρόνο για να σχεδιάζουν νέες μεγάλες πόλεις σε άδειες εκτάσεις: πολύβουες μητροπόλεις μαζικής κατασκευής και υψηλής τεχνολογίας με ακμάζουσες οικονομίες.

Περιβαλλοντικό Ελ Ντοράντο;

Αλλά πώς μπορεί να διασφαλιστεί ότι μια μελλοντική πόλη δεν θα γίνει απλώς άλλη μια ενεργοβόρα μεγαλούπολη που θα ρυπαίνει με εκπομπές άνθρακα; Την απάντηση μπορεί να έχει το project Smart Forest City του ιταλού αρχιτέκτονα Στέφανο Μποέρι.  Η οικολογική πόλη του Μποέρι, που σχεδιάστηκε για το θέρετρο Κανκούν στο Μεξικό, στοχεύει να φιλοξενεί έως και 130.000 κατοίκους σε 5570 στρέμματα. Εν μέρει πόλη και εν μέρει βοτανικός κήπος, το Smart Forest City θα έχει 7,5 εκατ. φυτά από 400 είδη που θα απορροφούν 116.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Θα είναι απόλυτα αυτάρκης σε τρόφιμα και ενέργεια. Και θα διαθέτει μια πανεπιστημιούπολη υψηλής τεχνολογίας αφιερωμένη στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και στη βελτίωση της βιωσιμότητας. Τι καλύτερο μπορεί να σκεφτεί κανείς;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News