Ένα από τα πιο διασκεδαστικά σημεία της χθεσινής τηλεοπτικής αναμέτρησης ήταν όταν ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Βαγγέλης Μεϊμαράκης, διαμαρτυρήθηκε διότι η σκηνοθεσία εμφάνιζε τον Αλέξη Τσίπρα ως ψηλότερό του. Κάποιοι το θεώρησαν παιδιάστικο να ασχολείται με τέτοια ασήμαντα ζητήματα την ώρα που διακυβεύεται το μέλλον του τόπου. Η ιστορία και η επιστήμη, όμως, δικαιώνουν τον κ. Μεϊμαράκη για την παρατήρησή του. Είναι ξεκάθαρο από τα ευρήματα ότι οι πολιτικοί που είναι (ή θεωρούνται) ψηλότεροι έχουν αυξημένες πιθανότητες να κερδίσουν τις εκάστοτε εκλογικές αναμετρήσεις.

Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1976 ο Jimmy Carter και ο Gerald Ford είχαν την πρώτη τους τηλεοπτική αναμέτρηση. Ο Carter ήταν, όμως, 8,5 εκατοστά πιο κοντός από τον Ford. Για να καλύψει τη διαφορά φόρεσε παπούτσια με τακούνι. Επιπλέον, το επιτελείο του έκανε σκληρές διαπραγματεύσεις με το επιτελείο των ρεπουμπλικανών για το ύψος των εξεδρών πάνω στις οποίες θα στέκονταν οι υποψήφιοι. Το ύψος της κάθε εξέδρας ορίστηκε να είναι διαφορετικό. Ο Carter κέρδισε τις εκλογές.

Θα μπορούσε να είναι τυχαίο. Και όμως, σε 22 από τις 25 προεδρικές εκλογές που έλαβαν χώρα στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα κέρδισε ο ψηλότερος υποψήφιος. Ανάμεσα στο 1900 και το 1968 ο ψηλότερος υποψήφιος κέρδιζε πάντα. Ο πρώτος υποψήφιος που κέρδισε ψηλότερο συνυποψήφιό του ήταν ο Richard Nixon, όταν το 1972 κέρδισε τον George McGovern. Μάλιστα, μία ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Psychological Reports έδειξε ότι η διαφορά ανάμεσα στις ψήφους που απέσπασαν οι εκάστοτε δύο υποψήφιοι πρόεδροι ανάμεσα στο 1984 και το 1992 στις ΗΠΑ, ήταν ανάλογη με τη διαφορά στο ύψος τους.
Γιατί όμως η ψήφος να θέλει τον… ψηλό της; Το φαινόμενο αυτό έχει τις ρίζες του στην στερεοτυπική θεώρηση της προσωπικότητας και των ικανοτήτων των ψηλότερων ανθρώπων. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι αντιλαμβανόμαστε τους ψηλότερους ανθρώπους ως πιο ταλαντούχους, ικανούς, αποτελεσματικούς, έξυπνους και ικανούς ηγέτες. Το ύψος έχει βρεθεί ότι σχετίζεται ακόμα και με το πώς αναπαριστούν οι ιστορικοί του μέλλοντος το πόσο σημαντικός ήταν ο κάθε ηγέτης!

Εύλογα γεννώνται τα ερωτήματα: πώς και δεν έχουμε καταλήξει να κυβερνιόμαστε από γίγαντες (αφού σε κάθε αναμέτρηση θα κέρδιζε ο ψηλότερος) ή πώς αλλάζουν οι κυβερνήσεις, πολλές φορές εναλλάσσοντας κυβερνώντες; Από ό,τι φαίνεται η εκτίμηση του ύψους των πολιτικών από τους ψηφοφόρους δεν είναι αντικειμενική, αλλά υποκειμενική και μπορεί να αλλάξει. Βασικός παράγοντας στην αλλαγή αυτή είναι το status που απολαμβάνει ο πολιτικός την εκάστοτε στιγμή. Το status εξαρτάται από την υποστήριξη που απολαμβάνει από το εκλεκτορικό σώμα – και αυτή η υποστήριξη με τη σειρά της είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει με μεγάλη ταχύτητα, ακόμα και μέσα σε διάστημα λίγων ημερών. Δηλαδή, όσο στα μάτια του ψηφοφόρου αυξάνεται ή μειώνεται το status ενός υποψηφίου, αντίστοιχα αυξάνεται ή μειώνεται και το ύψος που υπολογίζει ότι έχει.
           
Το εκτιμώμενο ύψος, λοιπόν, επηρεάζει -και επηρεάζεται από- το εκλογικό αποτέλεσμα. Και δεν είναι δυστυχώς, μόνο αυτό. Πλήθος μελετών έχουν δείξει ότι οι υποψήφιοι λαμβάνουν περισσότερες ψήφους αν το πρόσωπό τους αντανακλά ικανότητα – προφανώς μία  υποκειμενική εκτίμηση. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι το εκλογικό αποτέλεσμα μπορεί να προβλεφθεί από το πόσο κοινωνικός, απειλητικός ή στερεοτυπικά «πολιτικός» φαντάζει ο κάθε υποψήφιος.
           
Είμαστε, λοιπόν, όμηροι της εμφάνισης του εκάστοτε πολιτικού; Ευτυχώς υπάρχουν και καλά νέα. Οι μεροληψίες που δημιουργούνται από τα χαρακτηριστικά του προσώπου και του ύψους φαίνεται ότι μπορούν να καταπολεμηθούν αν οι ψηφοφόροι έχουν πρόσβαση σε πιο ουσιαστικές πληροφορίες, όπως οι πολιτικές θέσεις των υποψηφίων. Οι πολίτες που ενημερώνονται και έχουν γνώση των πραγμάτων επηρεάζονται δηλαδή λιγότερο από την εμφάνιση των υποψηφίων. Όσο και αν ο Μεγάλος Αδερφός του Όργουελ προσπαθούσε να πείσει τον λαό του ότι «η άγνοια είναι δύναμη», δεν υπάρχει πιο δυνατό όπλο από τη γνώση – ακόμα και απέναντι στα παιχνίδια του ίδιου μας του μυαλού.

* Η Μαριέττα Παπαδάτου-Παστού είναι Διδάκτωρ Νευροψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News