Άκουσα κάποτε σε ένα σεμινάριο κάποιον να λέει πως κανείς δεν πέθανε από κακό φωτισμό. Φυσικά διαφώνησα κάθετα, όπως θα διαφωνήσουν συγγενείς θυμάτων αρκετών τροχαίων, εργασιακών ατυχημάτων και διαφόρων εγκλημάτων όπου ο φωτισμός έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Ο κατάλληλος φωτισμός όχι μόνο είναι σημαντικός παράγοντας στη διαμόρφωση άνετου περιβάλλοντος διαβίωσης και εργασίας για όλους, αλλά επίσης βελτιώνει την ποιότητα ζωής πολλών ανθρώπων με ιδιαίτερες ανάγκες ενώ μειώνει και την επικινδυνότητα πολλών χώρων. Φυσικά όλα ξεκινούν με τον τύπο τεχνολογίας που χρησιμοποιούμε και θέλω με το παρόν κείμενο να αναφέρω συνοπτικά κάποιους κινδύνους που κρύβονται πίσω από την κακή χρήση ή λάθος επιλογή πηγής φωτός στο σπίτι μας αλλά και στον δρόμο. Φωτολογία λοιπόν (νέος όρος για τις ανάγκες του άρθρου) ώστε το φέγγε μου να περπατώ να γίνει φέγγε μου με ασφάλεια να ζω. Για περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες μπορείτε να ανατρέξετε στη βιβλιογραφική πηγή που βρίσκεται στο τέλος.

1- Το μπλε φως (κυρίως 460 – 480 nm) έχει τη δυνατότητα να μειώσει τα επίπεδα μελατονίνης, προκαλώντας διαταραχές στον κιρκάδιο ρυθμό και τον ύπνο μας, με σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία. Μια τέτοια διαταραχή οδηγεί ακόμα και σε αυξημένα ποσοστά καρκίνων, όπως του στήθους σε νοσοκόμες που κάνουν νυχτερινές βάρδιες, σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες. Οπότε τις βραδινές ώρες καλό είναι να αποφεύγουμε οθόνες και ψυχρό φωτισμό. Οι λαμπτήρες πυράκτωσης/αλογόνου και φθορισμού ή LED με θερμό λευκό φως είναι καταλληλότεροι.

2- Οι λαμπτήρες φθορισμού και πολλοί λαμπτήρες υψηλής πίεσης (μεταλλικών αλογονιδίων και νατρίου) περιέχουν υδράργυρο του οποίου η χρήση έχει απαγορευτεί σε πολλά ηλεκτρονικά προϊόντα, σύμφωνα με την οδηγία RoHS. Αν και είναι πολύ πιο επικίνδυνος στην οργανική του μορφή (θανάσιμες νευρολογικές διαταραχές – Καταστροφή της Μιναμάτα), καλό είναι να τον αποφεύγουμε έτσι κι αλλιώς, ειδικά αν έχουμε να κάνουμε με χώρους όπου βρίσκονται τροφές όπως η κουζίνα μιας και δεν θα θέλαμε εκεί να σπάσει λαμπτήρας. 

3- Κάποιοι λαμπτήρες (αλογόνου και μεταλλικών αλογονιδίων) εκπέμπουν υπεριώδη ακτινοβολία, η όποια πρέπει να φιλτράρεται με χρήση εξωτερικών γλόμπων, ειδικού χαλαζία και προστατευτικών καλυμμάτων. Οι λαμπτήρες αυτοί πρέπει να ελέγχονται για φθορές και να αντικαθιστούνται τακτικά.

4- Σε μεγαλύτερες ηλικίες μειώνεται η διαπεραστικότητα του φακού του ματιού από το φως και μεγαλώνει η σκέδαση των μικρών μηκών κύματος (μπλε) με αποτέλεσμα τη θάμβωση, την ενόχληση αλλά και τη φθορά διαφόρων τμημάτων του ματιού (blue light hazard). Λαμπτήρες δίχως μπλε ακτινοβολίες λοιπόν πρέπει να προτιμώνται για το σπίτι του παππού και της γιαγιάς (πυράκτωσης και φθορισμού ή LED με θερμό λευκό).

5- Δεν χρησιμοποιούνται στον γενικό φωτισμό αλλά λόγω κινδύνου συμπεριλαμβάνω στη λίστα τα λέιζερ που κυκλοφορούν στο εμπόριο, τα οποία δεν θεωρούνται ασφαλή εάν έχουν ισχύ μεγαλύτερη των 5 mW (ανήκουν στις κατηγορίες IIIb και IV που δεν είναι για το περίπτερο της γειτονιάς). Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αποφεύγεται η απευθείας οπτική επαφή με την πηγή και οι γονείς να προσέχουν διότι τα παιδιά πλέον προμηθεύονται μεγάλης ισχύος λέιζερ κυρίως από το διαδίκτυο.  

6- Το τρεμόπαιγμα (flicker) σχεδόν όλων των λαμπτήρων (που δεν έχουν ηλεκτρονικά όργανα λειτουργίας ή κύκλωμα διόρθωσης έντασης) στα 100 Hz (το διπλάσιο της συχνότητας του εναλλασσόμενου ρεύματος στο σπίτι μας), δεν γίνεται αντιληπτό από το μάτι αλλά μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους (δεν φταίει πάντα ο συνάδελφος) και να επιβαρύνει άτομα που πάσχουν από φωτο-επιληψία ή ημικρανίες. Μπορείς να τσεκάρεις εύκολα αν υπάρχει έντονο flicker με την φωτογραφική κάμερα του κινητού σου. Κάποια LED έχουν χειρότερο τρεμόπαιγμα από πυράκτωσης και φθορισμού ενώ άλλα LED με κατάλληλο κύκλωμα έχουν μηδενικό. Αν πας να αγοράσεις λαμπτήρες μπορείς με το κινητό να τσεκάρεις τους αναμμένους και αν σε ρωτήσουν οι πωλητές τι κάνεις πες τους να διαβάσουν το άρθρο Πονοκέφαλος στο γραφείο; Τα φώτα!

7- Η περιφερειακή όραση είναι πολύ σημαντική σε θέματα ασφάλειας (οι εγκληματίες ή οι πεζοί όταν οδηγείς πετάγονται συνήθως από τα πλάγια) οπότε οι πηγές φωτός που χρησιμοποιούνται θα πρέπει να διεγείρουν τα ραβδία του ματιού. Λαμπτήρες με μπλε ακτινοβολίες (μπλε ή ψυχρό λευκό διαφόρων τεχνολογιών) πρέπει να προτιμώνται στους δρόμους σε σχέση με τους λαμπτήρες νατρίου (κίτρινο-πορτοκαλί) που είναι διαδεδομένοι (με κάποιες εξαιρέσεις όπως περιοχές με ομίχλη).

Ελπίζω πως όσο αυξάνεται η γνώση μας για τις επιδράσεις της κάθε ακτινοβολίας αλλά και το εύρος προϊόντων, τόσο περισσότερο οι πηγές φωτός να αντιμετωπίζονται ως μια σοβαρή τεχνολογία και όχι ως ένα αναλώσιμο δίπλα στις φακές στο σούπερ μάρκετ. Το φως αλλάζει τα πάντα και ο σωστός σχεδιασμός κάνει τη διαφορά μεταξύ άνετης ζωής και ενός επικίνδυνου περιβάλλοντος. Βρείτε κάποιον να σας αλλάξει τα φώτα αν χρειάζεται, για το καλό σας.

The Right Light: Matching Technologies to Needs and Applications
Taylor and Francis – CRC, ISBN:  978-1-4398-9931-1
www.the-nightlab.com/page3.htm

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News