Αν θέλεις να κάνεις έναν 80άρη σταρ του κινηματογράφου να φαίνεται σαν 45άρης, τώρα μπορείς χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία του de-aging (ψηφιακό ξανάνιωμα), ένα από τα πιο περίπλοκα κόλπα των μοντέρνων οπτικών εφέ. Απαιτεί, ωστόσο, εξαιρετικά λεπτούς χειρισμούς για να διασφαλιστεί πως η ψευδαίσθηση δεν θα χαθεί ποτέ. Αν έπρεπε, δε, να διαλέξει κανείς έναν ιδανικό υποψήφιο, ώστε η μεταμόρφωσή του να είναι όσο το δυνατόν πιο επιτυχημένη, τότε αυτός θα ήταν σίγουρα ο υπερφυσικά καλοδιατηρημένος Χάρισον Φορντ, γράφει στην Telegraph ο κριτικός κινηματογράφου Ρόμπι Κόλιν.

Του χρόνου, που θα κυκλοφορήσει η πέμπτη ταινία του Ιντιάνα Τζόουνς, αυτό ακριβώς θα δούμε. Η υπόθεση της προς το παρόν άτιτλης υπερπαραγωγής αρχίζει να εκτυλίσσεται το 1944 σε ένα κάστρο, με τον 45χρονο Ιντιάνα να μπλέκει ξανά με τους Ναζί. Στη συνέχεια μεταφερόμαστε σε έναν διαστημικό αγώνα του 1969, όπου ο ήρωάς μας ανακαλύπτει ότι το πρόγραμμα προσελήνωσης εκτελείται από κάτι σκιώδεις τύπους, πρώην μέλη του Τρίτου Ράιχ: αυτή η χρονική μετατόπιση τον κάνει 70άρη για το υπόλοιπο της ταινίας, οπότε και εκεί χρειάζονται τα τεχνάσματα του υπολογιστή. (Δείτε το πρώτο trailer που κυκλοφόρησε)

Παλαιότερα, για να ξεπεραστεί ένα τόσο μεγάλο χρονικό κενό, το κινηματογραφικό στούντιο θα χρησιμοποιούσε απλώς έναν νεότερο ηθοποιό, όπως συνέβη στο «Ιντιάνα Τζόουνς και η Τελευταία Σταυροφορία» (1989), όπου ο 19χρονος Ρίβερ Φίνιξ υποδύθηκε τον έφηβο Χένρι Τζόουνς τζούνιορ.

Σήμερα, ωστόσο, ο Χάρισον Φορντ είναι σε θέση να υποδυθεί ο ίδιος τον χαρακτήρα, χάρη σε ένα αόρατο λίφτινγκ με πίξελ: «Ελπίζω ότι βλέποντάς το θα πείτε απλά, “Ω Θεέ μου, βρήκαν πλάνα! Αυτό είναι κάτι που γυρίστηκε πριν από 40 χρόνια”», είπε η παραγωγός Κάθλιν Κένεντι στο Empire online. «Σας βάζουμε σε μια περιπέτεια με κάτι που ψάχνει να βρει ο Ιντι και αμέσως σκέφτεστε “Είμαι σε μια ταινία του Ιντιάνα Τζόουνς”».

Λογισμικό που… ξανανιώνει

Για τις ανάγκες του εφέ, η Industrial Light and Magic δημιούργησε ένα νέο λογισμικό που ανιχνεύει την παλιά εικόνα του Φορντ στην οθόνη και χαρτογραφεί το νεότερο πρόσωπό του για να το χρησιμοποιήσει στη σημερινή του ερμηνεία. Ο σταρ, από την πλευρά του, περιέγραψε τη διαδικασία ως «λίγο τρομακτική», αλλά «είναι η πρώτη φορά που το βλέπω όπως το πιστεύω» είπε.

Μόλις πριν από 15 χρόνια, το ψηφιακό de-aging αποτελούσε όνειρο: ο μόνος τρόπος για έναν ηθοποιό να ξεγελάσει τον χρόνο ήταν με τη βοήθεια ενός επιδέξιου πλαστικού χειρουργού. Αλλά από τότε που ο «Ιρλανδός», το γκαγκστερικό έπος του Μάρτιν Σκορσέζε, γεφύρωσε πέντε δεκαετίες με τους ίδιους σταρ –ο 76χρονος Ρόμπερτ ντε Νίρο και ο 79χρονος Αλ Πατσίνο επανήλθαν στα 30 και στα 39 τους, αντίστοιχα– το εφέ ανθίζει στο ρεπερτόριο ταινιών και σειρών με αρκετά γενναιόδωρους προϋπολογισμούς, γράφει ο Ρόμπι Κόλιν στην Telegraph. (Δείτε το trailer)

Για παράδειγμα, στο πέμπτο επεισόδιο της νέας μίνι σειράς «Obi-Wan Kenobi» της πλατφόρμας Disney+, που ταξιδεύει τους θεατές 10 χρόνια μετά τα γεγονότα στον «Πόλεμο των Αστρων: Επεισόδιο III – Η Εκδίκηση των Σιθ», αφαιρέθηκαν απαλά μερικά χρόνια από τους Γιούαν ΜακΓκρέγκορ και Χέιντεν Κρίστενσεν για μια σεκάνς φλας-μπακ, που διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια της τριλογίας prequel, του «Star Wars»· στις σειρές «The Mandalorian» και «The Book of Boba Fest», το ρυτιδωμένο πρόσωπο του 71χρονου, πλέον, Μαρκ Χάμιλ διακτινίστηκε σχεδόν τέσσερις δεκαετίες πίσω για να επαναφέρει στην οθόνη τον Λουκ Σκαϊγουόκερ της αρχικής τριλογίας του «Πολέμου των Αστρων»· ακόμη, για τις ανάγκες του «Rogue One: A Star Wars Story» (2016), με τη βοήθεια των εφέ, η Disney αναβίωσε στην οθόνη τόσο τον Πίτερ Κάσινγκ όσο και τη νεαρή Κάρι Φίσερ, στον ρόλο της πριγκίπισσας Λέια.

Στη περίπτωση του Χάμιλ, η διαδικασία ήταν πιο δραστική, εξηγεί ο βρετανός κριτικός κινηματογράφου στην Telegraph: η ερμηνεία του προσώπου του αποτυπώθηκε σε έναν τόμο συλλογής οπτικών δεδομένων με το παρατσούκλι «The Egg» και στη συνέχεια μπολιάστηκε στο νεότερο σώμα ενός σωσία, ο οποίος με τη σειρά του μιμήθηκε στο γύρισμα τις φυσικές κινήσεις του Χάμιλ.

Για την τελειοποίηση του εφέ χρησιμοποιήθηκε επίσης η τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης deep fake, όπου οι υπολογιστές χρησιμοποιούν εκφράσεις από μια τεράστια βιβλιοθήκη με πλάνα vintage. (Στο βίντεο κλιπ ο Χάμιλ αποκαλύπτει το φρεσκαρισμένο πρόσωπο του στο 3:41 λεπτό και μετά)

Αυτή η τεχνική χρησιμοποιήθηκε και στις ταινίες της Marvel· το «Εκδικητές: Η τελευταία πράξη», για παράδειγμα, λόγω της χρονικά περίπλοκης πλοκής του, απαίτησε να προσαρμοστούν περίπου 200 πλάνα ανάλογα με την ηλικία. Και για το «Gemini Man» του Ανγκ Λι, το στούντιο οπτικών εφέ Weta Digital δημιούργησε μια εικονική τρισδιάστατη εκδοχή ενός νεαρού Γουίλ Σμιθ, την οποία ζωντάνεψε με τη σειρά του ο πραγματικός, μεγαλύτερος σε ηλικία Σμιθ.

Ψηφιακές δοκιμές

Η δαπανηρή και χρονοβόρα φύση της τεχνικής που χρησιμοποιήθηκε στον «Ιρλανδό» αύξησε τον προϋπολογισμό των 125 εκατ. δολαρίων σε περισσότερο από το ένα τρίτο του αρχικού μόλις ολοκληρώθηκαν τα γυρίσματα. Ο Σκορσέζε δοκίμασε την τεχνολογία το καλοκαίρι του 2015, ξαναγυρίζοντας τη σκηνή του χριστουγεννιάτικου πάρτι με τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο στα «Καλά Παιδιά», και στη συνέχεια ζήτησε από την ILM να αλλάξει αυτό το υλικό αναφοράς, επαναφέροντας τον ηθοποιό στο 1990. Προφανώς, πείστηκε από το αποτέλεσμα, αν και αργότερα ένιωσε αβέβαιος για το αν το τελικό αποτέλεσμα του «Ιρλανδού» θα έπειθε.

«Ο λόγος που ανησυχώ –όλοι ανησυχούμε– είναι ότι έχουμε συνηθίσει να τους βλέπουμε ως πρόσωπα μεγαλύτερης ηλικίας», είπε ο βραβευμένος με Οσκαρ αμερικανός σκηνοθέτης στην αγγλίδα συνάδελφό του Τζοάνα Χογκ σε ένα επεισόδιο του podcast «A Bigger Canvas». «Τώρα, ορισμένες λήψεις χρειάζονται περισσότερη δουλειά στα μάτια… [είναι] ακριβώς τα ίδια μάτια, αλλά οι ρυτίδες έχουν αλλάξει. Αλλάζουν καθόλου τα μάτια; Και αν ναι, τι ήταν που μου άρεσε στα μάτια; Ηταν η ένταση; Το gravitas; Η απειλή;», προσέθεσε.

Οπως θα μπορούσε να πει οποιοσδήποτε ψυχολόγος, τα ανθρώπινα μάτια εκπέμπουν συνεχώς μια ροή εξαιρετικά λεπτών συναισθηματικών ενδείξεων, κάτι που είναι απίστευτα δύσκολο να αναδημιουργήσουν οι καλλιτέχνες των οπτικών εφέ· αν δεν τα καταφέρνουν, οι χαρακτήρες ίσως καταλήξουν στην «παράξενη κοιλάδα» (uncanny valley), όπως αποκαλείται το άβολο συναίσθημα που βιώνει κανείς όταν βλέπει κάτι απόκοσμο, κάτι που μοιάζει ανθρώπινο αλλά δεν είναι.

Αν κάποιος παρακολουθήσει σήμερα το «X-Men: Η Τελική Αναμέτρηση» (2006), ταινία στην οποία έγινε για πρώτη φορά χρήση της ψηφιακής αφαίρεσης της γήρανσης, θα δει κάτι που μοιάζει λίγο με ζόμπι. Αλλά εκείνη την εποχή αντιπροσώπευε μια εξαιρετική ανακάλυψη. Οι υπολογιστές ήταν έτοιμοι να δημιουργήσουν κάτι που μέχρι τότε ήταν δυνατό μόνο με αλλαγή ηθοποιού, με προσθετική προσώπου ή μέσω έξυπνης χρήσης σκηνών αρχείου. (Για να ξανανιώσει ο Τέρενς Σταμπ στο θρίλερ «Ο Εγγλέζος» –«The Limey», 1999–, ο Στίβεν Σόντερμπεργκ χρησιμοποίησε κλιπ του ηθοποιού από την ταινία του Κεν Λόουτς «Οχι δάκρυα για την Τζόι», από το 1967). (Δείτε τη σκηνή από το «Οχι δάκρυα για την Τζόι» στον «Εγγλέζο» του Σόντερμπεργκ)

Η πρώτη σκηνή της «Τελικής Αναμέτρησης» δείχνει τον καθηγητή Ξαβιέ και τον Μαγκνέτο (τους Πάτρικ Στιούαρτ και Ιαν ΜακΚέλεν, αντίστοιχα) 20 χρόνια στο παρελθόν. Διαρκεί μόνο δύο λεπτά, αλλά χαρακτηρίστηκε ως μία από τις δύο «κυριότερες» σεκάνς της ταινίας, με εφέ: η άλλη αφορούσε το πολύ πιο συμβατικό γκρέμισμα της γέφυρας Γκόλντεν Γκέιτ.

Σε συνέντευξή του για το βιβλίο «Masters of FX» του Ιαν Φέιλς, ο υπεύθυνος οπτικών εφέ Εντσον Ουίλιαμς θυμάται ότι στις πρώτες προσπάθειες «οι ηθοποιοί ήταν σαν να είχαν κάνει κακή πλαστική επέμβαση. Επρεπε να επανεξετάσουμε τη διαδικασία και να τη χωρίσουμε σε επιμέρους βήματα, όπως θα έκανε ένας πλαστικός χειρουργός: ψηφιακή δερματοαπόξεση, επεμβάσεις στη μύτη και τέλος, λίφτινγκ προσώπου με εργαλεία παραμόρφωσης».

Αργότερα, το στούντιο του Ουίλιαμς, Lola Visual Effects, προσέλαβε έναν αισθητικό χειρουργό για να τους βοηθήσει να βελτιώσουν τις τεχνικές τους, και έγινε μεγάλο όνομα στον αναπτυσσόμενο τομέα των αόρατων εφέ, που περιλαμβάνει τόσο το de-aging (αφαίρεση χρόνων) όσο και πιο κρυφή «δουλειά ομορφιάς», που λειαίνει τους τόνους της επιδερμίδας των ηθοποιών, τελειοποιεί το μακιγιάζ τους, ενισχύει τους μύες και το περίγραμμα της σιλουέτας τους.

Οταν το Lola Visual Effects άρχισε να επεξεργάζεται την «Απίστευτη Ιστορία του Μπέντζαμιν Μπάτον» (2008), οι τεχνικές του είχαν βελτιωθεί σημαντικά. Και έπρεπε, αφού στο ιστορικό δράμα του Ντέιβιντ Φίντσερ πρωταγωνιστεί ο Μπραντ Πιτ ως νεογέννητο από τη Νέα Ορλεάνη, που ξανανιώνει καθώς μεγαλώνει. Αυτή τη φορά το λογισμικό ήταν πολύ πιο ευκρινές και ο Φίντσερ αρκετά ενημερωμένος ώστε να φωτίζει και να μπλοκάρει τις σκηνές του με τρόπους που επέτρεπαν στη φαντασία του κοινού να αποφύγει τυχόν τεχνικές ελλείψεις.

Βέβαια, τότε, όπως και τώρα, οι ηθοποιοί πρέπει να κάνουν επίσης τη δουλειά τους. Σε σεκάνς του Μπέντζαμιν Μπάτον ο Πιτ έπρεπε να κινείται όπως έκανε ο παλιός εαυτός του στο «Θέλμα και Λουίζ». Για τον ίδιο λόγο, ο Σκορσέζε χρησιμοποίησε στο πλατό του «Ιρλανδού» έναν προπονητή στάσης, που βοήθησε τους Ντε Νίρο και Πατσίνο να κινούνται όπως όταν είχαν τα μισά τους χρόνια.

Ο Ανγκ Λι, εν τω μεταξύ, όταν γύριζε το «Gemini Man», ανακάλυψε μια κρίσιμη διαφορά ανάμεσα στον Γουίλ Σμιθ του 1989 και του 2019: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι ο Γουίλ είναι πολύ καλύτερος ηθοποιός σήμερα από ό,τι πριν από 30 χρόνια», είπε στους δημοσιογράφους σε μια εκδήλωση. Ο ίδιος ο Σμιθ το έθεσε ως εξής: «Ο Ανγκ μου είπε, “Πρέπει να σε κάνω να συμπεριφέρεσαι λιγότερο καλά”».

Με άλλα λόγια, όσο προηγμένα κι αν είναι τα ψηφιακά κόλπα, είναι κατά κάποιο τρόπο καθησυχαστικό να γνωρίζουμε ότι το ανθρώπινο ταλέντο –ή η αξιοθρήνητη έλλειψή του– θα παίζει πάντα ρόλο, γράφει στην Telegraph ο Ρόμπι Κόλιν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News