Συχνά σε συζητήσεις βλέπω ότι πολλοί άνθρωποι ακολουθούν γραμμές σκέψης που όχι μόνο υποβαθμίζουν την επιστήμη και το σπουδαίο έργο της, αλλά οδηγούν και τον διάλογο σε αδιέξοδο αφού άλλοτε ακυρώνονται πλαίσια και άλλοτε εξισώνονται ανόμοια πράγματα. Έτσι είναι εύκολο ο κόσμος να οδηγηθεί σε σύγχυση σχετικά με το τι έχει βάση και τι είναι αυθαίρετο. Θέλω να θίξω με το παρόν κείμενο 7 τέτοιες στάσεις.

1. Παρουσιάζουμε το μεγάλο πλεονέκτημα και δύναμη της επιστήμης, τη συνεχή αυτοδιόρθωση, ως αδυναμία.
Συχνά κριτικάρουμε την επιστημονική μέθοδο επειδή επιστήμονες έχουν κάνει λάθη στο παρελθόν. Όμως ακριβώς επειδή τον επιστήμονα τον ελέγχουν άλλοι και τον διορθώνουν όταν πρέπει, η επιστήμη έχει μεγάλη αξία. Αυτούς που δεν ελέγχονται από κανέναν και που ποτέ δεν άλλαξαν το τροπάριο τους για δεκαετίες ή αιώνες είναι που δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε. Η επιστήμη δεν διεκδικεί το αλάθητο και απαιτεί κριτική και αναθεώρηση. Υπάρχουν εκατομμύρια επιστήμονες και δεκάδες χιλιάδες επιστημονικά ιδρύματα, οπότε τίποτε περίεργο δεν μένει στο σκοτάδι για καιρό.

2. Αρνούμαστε τα κριτήρια εγκυρότητας όταν δεν μας βολεύουν. 
Με χαρά θα διαλαλούσε κάποιος ότι αυτό που πιστεύει το πιστοποιεί η επιστημονική κοινότητα ή ένας μεγάλος οργανισμός. Όταν όμως δεν το κάνει (και δεν του αρέσει επειδή έτσι ακυρώνει ένα πιστεύω του) υποτιμά τους οργανισμούς και λέει ότι κρύβονται συμφέροντα. Όμως ακυρώνοντας έγκριτους οργανισμούς και πανεπιστήμια επειδή δεν είναι τέλεια κάνουμε την ατέλειά τους πάσο για τον καθένα που ισχυρίζεται και πουλά ό,τι θέλει. Και φυσικά αν ακυρώσεις όλους τους ελεγκτικούς μηχανισμούς τότε ακυρώνεις και κάθε συζήτηση, καθώς σε κάθε θέμα μπορείς να επικαλείσαι συμφέροντα και συνωμοσίες.

3. Επειδή η επιστήμη υλοποιεί το τρελό κάποιοι κάνουν την τρέλα επιστήμη.
Θα πει κάποιος να μην ακυρώνουμε κάτι που δεν ισχύει σήμερα γιατί ίσως θα ισχύσει αύριο. Αυτό όμως δεν δίνει αξία στο κάθε τι ανόητο που λέει κάποιος σήμερα. Μπορώ και εγώ να σου αραδιάσω χίλες ανοησίες τώρα. Και σε 50 χρόνια κάποιες από αυτές να τις υλοποιήσει ένας επιστήμονας. Ποιος είναι ο άξιος λόγου; Αυτός που τις υλοποίησε ή εγώ που απλά αράδιαζα ό,τι μου ερχόταν; Σου λέω ότι με τη σκέψη προκαλώ βροχές στην Κίνα. Δεν είναι αυθαίρετος ο ισχυρισμός απλώς επειδή σε εκατό χρόνια ίσως όντως το καταφέρει κάποιος αυτό; Το ότι η επιστήμη κάποια στιγμή όντως μπορεί να υλοποιήσει την πιο τρελή ιδέα δεν σημαίνει πως οτιδήποτε χωρίς στοιχεία έχει εκ των προτέρων αξία.

4. Ταυτίζουμε την ανοιχτομυαλιά με τη μπουρδολογία. 
Πρέπει να είμαστε ανοιχτόμυαλοι, όμως ταυτόχρονα πρέπει να απαιτούμε στοιχεία και αποδείξεις. Δεν είναι απολυτότητα το να μη δεχόμαστε έναν ισχυρισμό που στερείται στοιχείων. Κριτική σκέψη σημαίνει αξιολογώ και ξέρω πότε θα απορρίψω κάτι. Θα ήσουν ανοιχτόμυαλος αν σου έλεγα ότι τα βράδυα αψηφώ τη βαρύτητα και πετάω σαν τον σούπερμαν; Όχι, δεν θα ήσουν, και θα έλεγες ότι θα πρέπει να έχω κάποια απόδειξη πριν καν ξεστομίσω αυτή την ανοησία. Γιατί λοιπόν να μην αποκαλέσουμε ανοησία και έναν ισχυρισμό που επί δεκαετίες ή αιώνες, χωρίς καμία απόδειξη, έρχεται σε αντίθεση με την επιστημονική κοινότητα και όλους τους κανόνες της επιστήμης; Εκεί γιατί μιλάμε για ανοιχτομυαλιά και δίνουμε έτσι χώρο στο αυθαίρετο και στον τσαρλατανισμό; 

5. Καταχρώνται λέξεις και ορισμοί
Όσο οι λέξεις μπερδεύονται και παρερμηνεύονται, τόσο χαίρονται οι αυθαίρετοι και χάνονται οι μπερδεμένοι. Σου μιλά κάποιος για ενέργεια, ψυχή, αύρα δίχως να μπορεί να τα ορίσει και με τον καθένα να εννοεί κάτι διαφορετικό. Όμως πάνω σε αυτή την αοριστία κάποιοι χτίζουν και πουλάνε βεβαιότητες. Χρησιμοποιούν λέξεις που ακούγονται ωραίες και δεν έχουν νόημα. Οργανικά και βιολογικά είναι όλα τα τρόφιμα ανεξαρτήτως του πώς τα καλλιέργησες. Χημικά είναι τα πάντα ακόμα και αν τα βρεις σε δάσος και όχι σε εργαστήριο. Σου πετάνε λέξεις για να σε εντυπωσιάσουν και δεν ξέρουν καν τι σημαίνουν. Καμία σχέση δεν έχουν με την κβαντική φυσική όσοι βάζουν τη λέξη κβάντο δίπλα στη δήθεν θεραπεία τους. Πατάνε απλώς στο ότι τα πάντα γύρω μας αποτελούνται από σωματίδια και έχουν κβαντικές ιδιότητες. Σαν να σου λέω ότι είμαι αστρικός θεραπευτής επειδή τα χημικά στοιχεία στο σώμα μας όντως φτιάχτηκαν μέσα σε αστέρια. Πολλοί λοιπόν πουλάνε μόνο λέξεις, οπότε πρέπει να απαιτούμε να δούμε τα επιστημονικά στοιχεία.

6. Κατακτήσαμε μυστικά της φύσης και το είπαμε αφύσικο.
Η κατάκτηση κάθε μυστικού της φύσης είναι μια επιτυχία μας. Το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε λόγω της επιστήμης και των εργαστηρίων. Περιμένω από τον βιολόγο, χημικό, φυσικό την επόμενη ανακάλυψη για να λύσω ένα ακόμη πρόβλημα που φόρτωσε η φύση στο ταλαίπωρο και εύθραυστο σώμα μας. Μέσα στη φύση υπάρχει και το δηλητήριο αλλά και η χρήσιμη για εμάς ουσία. Η κατανόηση, αντιγραφή και προσαρμογή των μυστικών της φύσης είναι σωτήρια για την εξέλιξη μας και όχι πρόβλημα. Πρόβλημα είναι να σου πουλάνε τάχα μου φυσικά θαύματα δίχως επιστημονική εξήγηση.

7. Παίρνουμε λάθος μονοπάτια αλλά λέμε για να έχει κόσμο καλά πάμε.
Δεν έχει σημασία αν ένα λάθος το κάνουν πολλοί… παραμένει λάθος, Αν ένας επιστήμονας φέρει στοιχεία, αυτά μετράνε περισσότερο από τους χωρίς στοιχεία ισχυρισμούς εκατό τσαρλατάνων. Αν οι αυθαίρετοι πείσουν περισσότερους απ΄ όσους ο επιστήμονας, αυτό δεν αλλάζει την επιστημονική αλήθεια. Να κοιτάμε πού είναι τα στοιχεία και όχι ο πολύς κόσμος.

Κατά τη γνώμη μου από αυτές τις λανθασμένες ταυτίσεις και κριτικές βγαίνει κερδισμένος μόνο αυτός που προωθεί όσα στερούνται στοιχείων και επιστημονικής βάσης. Η κοινωνία θα βγει κερδισμένη αν δώσει μεγάλο ρόλο στο επιστημονικό προσωπικό της χώρας και απαιτήσει πληροφόρηση όχι από τυχαίες πηγές αλλά από υψηλού επιπέδου επίσημους επιστημονικούς οργανισμούς για έρευνα και έλεγχο. Η μέθοδος της δυτικής επιστήμης δεν είναι αλάθητη αλλά επί αιώνες χάρη σε αυτή αλλάζει ο κόσμος, επομένως ας της δώσουμε τον σεβασμό που πρέπει. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News