Ένα από τα πρώτα μου άρθρα εδώ είχε να κάνει με τις ανοησίες που πιστεύουν οι έξυπνοι άνθρωποι . Οι λόγοι είναι πολλοί (διαβάστε το άρθρο εδώ) και ένας από αυτούς είναι διότι όταν δεν καταλαβαίνουμε πώς λειτουργεί κάτι αλλά θέλουμε να βγάλουμε νόημα με το ζόρι καταφεύγουμε σε πολλά αβάσιμα συμπεράσματα. Ένας άλλος λόγος, έγραφα, είναι εξελικτικός. Δηλαδή ίσως τα αυθαίρετα συμπεράσματα να ήταν προς όφελός μας σε κάποιες περιπτώσεις (ε, δες το παλιότερο άρθρο για να καταλάβεις).

Ακούγοντας τις προάλλες μια περσινή ραδιοφωνική εκπομπή του BBC (μέγας είσαι, Tim Berners-Lee) για την επιστήμη των Χριστουγέννων (έκανα μια μικρή έρευνα για το παιδικό βιβλίο που έγραψα, παρουσίαση του οποίου θα βρείτε εδώ) θυμήθηκα τα διάσημα πειράματα του ψυχολόγου B.F. Skinner με τα περιστέρια. Δηλαδή ο Richard Dawkins μου τα θύμισε αναφερόμενος σε αυτά όταν συζητούσε την επιστήμη των προλήψεων και ιεροτελεστιών.

Το κλασσικό πείραμα, εν τάχει, ήταν το εξής: Σε ένα κουτί έβαζε ένα περιστέρι και έναν μηχανισμό που έβγαζε φαγητό ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ύστερα από λίγο χρόνο αποκάλυπτε το κάθε κουτί και έβρισκε ότι το κάθε περιστέρι είχε υιοθετήσει μια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά (άλλο γύρναγε το κεφάλι τρεις συνεχόμενες φορές δεξιά, άλλο έσκυβε τέσσερις φορές απανωτά και ούτω καθεξής). Το περιστέρι που δεν καταλαβαίνει τον κόσμο των ανθρώπων και τον μηχανισμό προφανώς κάνει έναν αυθαίρετο συσχετισμό κάποιων κινήσεων που έκανε τις πρώτες φορές με την εμφάνιση φαγητού και έτσι υιοθετεί την κίνηση ως αποτελεσματική ελλείψει κατανόησης. Φυσικά η λογική και το να ξέρουμε πώς λειτουργούν τα πράγματα μας λένε να μη συμπεριφερόμαστε σαν κουτά περιστέρια αλλά ποιος είπε ότι οι άνθρωποι λειτουργούν πάντα με λογική και ότι κατανοούν το οτιδήποτε;

Αυτή την άλογη συμπεριφορά των προλήψεων και ιεροτελεστιών την κουβαλάμε λοιπόν και εμείς στα πρωτόγονα μέρη του εγκεφάλου μας που δεν είχε εξελιχθεί στο να κατανοεί αλλά στο να ψάχνει τι δούλεψε πετυχημένα τις προηγούμενες φορές. Κάποιες συνήθειες τις βλέπουμε και χαμογελάμε, άλλες γίνονται κουραστικές και κάποιες μετεξελίχθηκαν σε ιερά μυστήρια και σπουδαίες παραδόσεις (όπως αυτές των Χριστουγέννων). Σε κάθε περίπτωση όμως οι ανόητες προληπτικές συνήθειες είναι στη φύση μας… μιας παλιότερης λιγότερο εξελιγμένης φύσης αλλά σημαντικό κομμάτι μας ακόμα και μέρος του τι σημαίνει άνθρωπος.

Βάλτε, λοιπόν, τα τυχερά σας πουκάμισα αν παίξετε χαρτάκι, χτυπήστε ξύλο αν ακούσετε κάτι κακό μέρες που είναι, φτύστε τους όμορφους συντρόφους σας να μην τους ματιάσετε, στολίστε με φως της ελπίδας τα σπίτια σας τώρα που έχουμε μικρές μέρες και απολαύστε μια ακόμη εορταστική περίοδο όπως και όπου μπορείτε. Φυσιολογικά είναι όλα αυτά… μας το έδειξαν τα περιστέρια του Skinner!

Καλά Χριστούγεννα!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News