Έχω αρκετούς φίλους γιατρούς και μέσω αυτών έχω συναναστραφεί αρκετούς περισσότερους. Απέναντί τους έχω μια ιδιαίτερη στάση με ανάμεικτα συναισθήματα. Από τη μία με ενοχλεί το ότι σπάνια θα βρεις κάποιον με όρεξη να σου εξηγήσει κάτι εκτός ιατρείου (ρώτα κάτι έναν φυσικό και θα παρακαλάς να σταματήσει μετά από λίγο) και ουκ ολίγες φορές συναντάς κάποιους που λόγω της ανάγκης που τους έχει ο κόσμος έχουν το ύφος καρδινάλιου το οποίο θεωρώ απαράδεκτο εφόσον έχουν να διαχειριστούν φοβισμένους και ταλαιπωρημένους ανθρώπους. Φυσικά δεν είναι όλοι έτσι αλλά δυστυχώς δεν είναι και εξαιρέσεις αυτά. Από την άλλη έχω απεριόριστο σεβασμό γι’ αυτό που κάνουν και για το οποίο συνήθως δεν αμείβονται καλά. Ούτε εδώ μιλάμε για εξαιρέσεις. Η πίεση, οι ώρες, το αγχωτικό περιβάλλον ενός νοσοκομείου και πάνω απ’ όλα η ευθύνη και το διακύβευμα του έργου τους δεν πληρώνονται και ας μην υποτιμούμε τίποτε. Θυμάμαι στο πανεπιστήμιο όταν ήθελα να πω σε κάποιον αραχτό συμφοιτητή ότι εμείς στο χημικό δουλεύαμε σκληρά, έλεγα ότι είχαμε το δεύτερο πιο βαρύ πρόγραμμα του πανεπιστημίου, μιας και κρατούσα πάντα την πρώτη θέση για τους γιατρούς που κοινώς έπηζαν περισσότερο από όλους. Όμως παρά τις πολυετείς σπουδές και τη σκληρή δουλειά τους, αρκετές φορές φίλοι γιατροί με έχουν εκπλήξει με κάποιες στάσεις τους που θα τις χαρακτήριζα αντιεπιστημονικές. Θα επαναλάβω ότι δεν γενικεύω αλλά αναφέρομαι σε προσωπικές εμπειρίες και σε συμπεράσματα που έβγαλα από συζητήσεις στις οποίες με κάλεσαν να πω τη γνώμη μου.

Όταν κάνω λόγο για αντιεπιστημονικότητα δεν αναφέρομαι στο ότι ένας γιατρός δεν ασχολείται συνήθως με την έρευνα και την ανακάλυψη μέσω της επιστημονικής μεθόδου, αλλά μόνο με την εφαρμογή των γνώσεών του. Άλλωστε και οι περισσότεροι πτυχιούχοι επιστημονικών πεδίων δεν εξασκούν επιστημονικό και ερευνητικό έργο στη δουλειά τους. Αναφέρομαι στη στάση τους απέναντι σε πρακτικές που η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα δεν έχει αποδεχτεί. Για παράδειγμα, βλέπω αρκετά συχνά μια στάση υπεράσπισης ή τουλάχιστον ουδέτερη σε σχέση με τις εναλλακτικές θεραπείες. Πώς είναι δυνατόν ένας πολυδιαβασμένος γιατρός να νομίζει για παράδειγμα ότι τα μόρια νερού έχουν μνήμη ουσιών και ότι μπορεί μια θεραπεία να βασίζεται πάνω σε μια τέτοια αυθαιρεσία; Πώς είναι δυνατόν κάποιοι γιατροί φίλοι μου να φοράνε βιομαγνητικά βραχιολάκια; Ναι, αυτά για τα οποία η εταιρεία που τα προμήθευε έφαγε πρόστιμο λόγω «μη επιστημονικής τεκμηρίωσης των ισχυρισμών τους». Γιατί δεν ενοχλούνται και δεν αντιδρούν δυναμικά στους απίθανους ισχυρισμούς συμπληρωμάτων, υπερτροφών και πάσης φύσεως προϊόντων που υπόσχονται εκπληκτικά αποτελέσματα ευεξίας, αντιγήρανσης, μέχρι και ίασης σοβαρών ασθενειών; Μέχρι και ανοχή στην επιλογή γονιών να μην εμβολιάσουν τα παιδιά τους έχω συναντήσει. Σε παλιότερο άρθρο παρέθεσα απόψεις σχετικές με το Γιατί έξυπνοι άνθρωποι πιστεύουν ανοησίες όπως ζώδια, θαύματα και συνωμοσιολογίες όμως εδώ δεν αναφέρομαι γενικότερα στον ορθολογισμό αλλά στην ανοχή μιας μεγάλης λίστας πρακτικών δίχως στέρεη επιστημονική βάση και υποστηρικτικά δεδομένα. 

Δεν υπάρχει μόνο μια απάντηση αλλά διάφοροι λόγοι κατά τη γνώμη μου και θα αναφέρω τρεις κύριους. Η πρώτη κατηγορία είναι οι περιπτώσεις γιατρών που έχουν υιοθετήσει κάποιες πρακτικές για επαγγελματικούς και οικονομικούς σκοπούς. Όσο κάτι είναι νόμιμο οποιοσδήποτε έχει το δικαίωμα να επιλέξει την κατεύθυνση που επιθυμεί, αν βλέπει ότι εκεί θα έχει πελατεία, δίχως να μας δώσει λόγο. Βέβαια το τι είναι νόμιμο και με ποια κριτήρια το αποφασίζουμε αυτό είναι μια άλλη τεράστια κουβέντα. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις υπάρχει νομίζω η άγνοια της αβασιμότητας και αυτό έχει να κάνει με τη σχέση κάποιου με τις φυσικές επιστήμες. Αν ένας γιατρός έχει χτίσει το μεγάλο οικοδόμημα των γνώσεών του δίχως να έχει στις βάσεις του γερές δόσεις από φυσική και χημεία τότε συχνά θα βλέπουμε στάσεις που θα μας εκπλήσσουν. Οι κβαντικές ιδιότητες, η θερμοδυναμική, ο ηλεκτρομαγνητισμός και γενικά οι νόμοι που περιγράφουν την ενέργεια και την ύλη στη φύση φαίνονται άσχετα με την καθημερινή ιατρική πρακτική αλλά δίχως ιδέα για όλα αυτά μπορείς να πέσεις στην παγίδα αυθαιρεσιών και να νομίζεις ότι κάτι μπορεί να έχει σωματική επίδραση χωρίς φυσικά αυτό να ισχύει. Μόρια νερού δεν θυμούνται αν πέρασαν από υπόνομο ή από χρυσάφι αν δεν υπάρχει άλλη ουσία ανάμεσά τους και ένα βραχιολάκι δεν μπορεί να έχει καμία μαγνητική επίδραση στο σώμα. Εννοείται πως μηχανικοί και επιστήμονες διάφορων ειδικοτήτων πέφτουν σε παγίδες αυθαιρεσιών αν επίσης αγνοούν τα βασικά. Μια τρίτη κατηγορία περιπτώσεων είναι εκείνοι που απλά τονίζουν την ψυχολογική επίδραση (placebo) μιας πρακτικής. Ο γιατρός θέλοντας να φροντίσει τον ασθενή του ψάχνει τρόπους για να τον ανακουφίσει οπότε σίγουρα δεν είναι πάντα οι επιστημονικές αρχές και τα ερευνητικά αποτελέσματα η προτεραιότητά του. Όμως όλοι πρέπει να καταλάβουμε ότι είναι άλλο πράγμα το δικαίωμα στην επιλογή (το δικό του και του ασθενή) με σκοπό να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα και άλλο η επιστημονική βάση και εγκυρότητα. Δίνω έμφαση σε αυτό το τελευταίο πρώτον διότι η παρέκκλιση από το επιστημονικά στέρεο μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καθυστερήσεις αλλά και γιατί συχνά ακούμε τη φράση «μα ο γιατρός μου δεν το απορρίπτει άρα πώς μου λες ότι το τάδε δεν ισχύει;». Ας έχουμε λοιπόν υπόψη μας ότι οι γιατροί είναι συχνά ελαστικοί με το αυθαίρετο και ας αναρωτηθούμε στις περιπτώσεις που είμαστε αβέβαιοι… οι επιστήμονες τι λένε;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News