«De facto είμαστε σύμμαχοι», δήλωσε ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι την 30ή Σεπτεμβρίου, όταν ανακοίνωνε την υποβολή αιτήματος για ταχεία ένταξη της πατρίδας του στο ΝΑΤΟ. «De facto έχουμε ήδη ολοκληρώσει την πορεία μας προς το ΝΑΤΟ. De facto έχουμε ήδη αποδείξει τη συμβατότητα με τις προδιαγραφές της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας», προσέθεσε, κοινοποιώντας πως «σήμερα η Ουκρανία θα υποβάλλει αίτημα για να το μετατρέψει αυτό σε de jure».

Τότε, η δήλωση του Ζελένσκι είχε αιφνιδιάσει πολλούς από τους πιο στενούς συμμάχους του Κιέβου, αλλά και ενοχλήσει αρκετούς. Σήμερα, περισσότερο από δύο μήνες μετά, όσον αφορά το εν λόγω ζήτημα στους κόλπους του ΝΑΤΟ εξακολουθεί να επικρατεί, στην καλύτερη περίπτωση αμηχανία και προβληματισμός, αν όχι ανησυχία και εκνευρισμός.

Το ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας εξακολουθεί να αποτελεί ταμπού για πολλούς αξιωματούχους της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, ενώ και οι πολιτικοί «όταν δέχονται πιέσεις δίνουν έτοιμες, κοφτές και ρομποτικές απαντήσεις», γράφει η Λίλι Μπάιερ του Politico Europe, που καλύπτει το ΝΑΤΟ και την Κεντρική Ευρώπη. «Είναι ένα θέμα τόσο εκρηκτικό δυνητικά, που πολλά μέλη του ΝΑΤΟ προσπαθούν να αποφεύγουν ακόμη και τη συζήτηση για αυτό», προσθέτει. 

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, αντιδρώντας στο ουκρανικό αίτημα περί ταχείας ένταξης, το ΝΑΤΟ επανέλαβε δημοσίως την πολιτική των ανοιχτών θυρών, αλλά δεν έδωσε καμία συγκεκριμένη απάντηση στο Κίεβο. Και την περασμένη εβδομάδα, μετά από συνάντησή τους, οι υπουργοί Εξωτερικών των κρατών-μελών περιορίστηκαν στο να παραπέμψουν «σε μια αόριστη υπόσχεση του 2008, ότι η Ουκρανία θα ενταχθεί κάποια ημέρα στη συμμαχία», δίχως να αναφερθούν, ωστόσο, στο πρόσφατο αίτημα του Κιέβου.

Οι λόγοι είναι πολλοί. Εντός της συμμαχίας οι απόψεις όσον αφορά το πώς και το πότε θα μπορούσε να ενταχθεί η Ουκρανία διίστανται, ενώ ορισμένοι θεωρούν και δηλώνουν ότι ενδεχομένως να μην πρέπει, τελικά, να συμβεί κάτι τέτοιο, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Οι μεγάλες δυνάμεις εντός της συμμαχίας δεν θέλουν να προκαλέσουν περαιτέρω το Κρεμλίνο, διευρύνοντας την επικράτεια του ΝΑΤΟ μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας, ενώ όλοι γνωρίζουν πως, εάν εντασσόταν η Ουκρανία στη Συμμαχία, θα υποχρεούνταν αυτομάτως να σπεύσουν να τη συνδράμουν στρατιωτικά στο πεδίο, όπως ορίζει το άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.

Η Λίλι Μπάιερ επισημαίνει στην ανάλυσή της πως τους τελευταίους εννέα μήνες που μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη κατέρριψαν πολλά ταμπού, το ένα μετά το άλλο – εξοπλίζοντας αφειδώς την Ουκρανία, επιβάλλοντας αδιανόητες κυρώσεις στη Μόσχα, κάνοντας το παν για να απαλλαγούν από την εξάρτηση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Ρωσίας.

Ωστόσο, το ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ εξακολουθεί να αποτελεί ένα καυτό ζήτημα. Πριν από λίγες ημέρες, μάλιστα, κινδύνεψε να καεί ο Εμανουέλ Μακρόν, δηλώνοντας πως η Δύση θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο προσφοράς κάποιων εγγυήσεων ασφαλείας στη Ρωσία στην περίπτωση επιστροφής της στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, γεγονός που εξόργισε το Κίεβο. 

Νωρίτερα, ωστόσο, με το δημόσιο αίτημα του Κιέβου για ταχεία ένταξη στη Συμμαχία είχαν θυμώσει και εκνευριστεί, αν όχι εξοργιστεί, πάρα πολλοί Δυτικοί αξιωματούχοι. «Ορισμένοι πολύ καλοί φίλοι της Ουκρανίας φοβούνται περισσότερο τη θετική απάντηση στο αίτημά της για ένταξη στο ΝΑΤΟ παρά τον εξοπλισμό της με τα πιο εξελιγμένα όπλα», δήλωσε ο Ντμίτρο Κουλέμπα, υπουργός Εξωτερικών της χώρας, σε συνέντευξη που παραχώρησε πρόσφατα στο Politico. «Υπάρχουν ακόμη πολλά ψυχολογικά εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσουμε. Η ιδέα της ένταξης είναι ένα από αυτά», προσέθεσε.

Την προηγούμενη εβδομάδα οι υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ δεσμεύθηκαν να συνεχίσουν να στηρίζουν πολιτικά και στρατιωτικά την Ουκρανία, αποφεύγοντας όμως να αναφερθούν σε συγκεκριμένα σχέδια όσον αφορά το μελλοντικό στάτους της χώρας. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα λίγοι είναι οι σύμμαχοι του Κιέβου που αμφισβητούν τη μελλοντική δυνατότητα, τουλάχιστον στη θεωρία, της Ουκρανίας να προσχωρήσει στη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Οι όποιες διαφωνίες, εξηγεί η δημοσιογράφος του POLITICO, σχετίζονται με το πώς και πότε θα εξεταστεί σοβαρά το αίτημα του Κιέβου.

Κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ της Ανατολικής Ευρώπης τάσσονται ανοιχτά υπέρ μιας πιο στενής σχέσης με την Ουκρανία, ζητώντας την άμεση κατάστρωση ενός συγκεκριμένου σχεδίου, κατάληξη του οποίου θα είναι η αποδοχή του ουκρανικού αιτήματος. «Σκέφτομαι ότι, βασικά, είναι αναπόφευκτο», δήλωσε ο λιθουανός υπουργός Εξωτερικών Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις. «Το ΝΑΤΟ θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να δεχτεί την Ουκρανία».

Στους αντίποδες βρίσκονται όλοι όσοι συμμερίζονται την άποψη του Μακρόν (και του Βερολίνου), ο οποίος θεωρεί αναγκαίο, στο πλαίσιο της όποιας διαπραγμάτευσης με τη Μόσχα για τον τερματισμό του πολέμου, να ληφθούν υπόψη και η ανησυχίες της Ρωσίας όσον αφορά την ασφάλειά της. «Ενα από τα βασικά σημεία που πρέπει να αντιμετωπίσουμε –όπως έλεγε πάντα ο πρόεδρος Πούτιν– είναι ο φόβος ότι το ΝΑΤΟ φτάνει μέχρι την πόρτα του και πως αναπτύσσονται όπλα που θα μπορούσαν να απειλήσουν τη Ρωσία» είπε, μεταξύ άλλων, ο Μακρόν σε συνέντευξη που παραχώρησε στο γαλλικό τηλεοπτικό δίκτυο TF1 και μεταδόθηκε το περασμένο Σάββατο.

Την ίδια ώρα, τα περισσότερα από τα κράτη-μέλη της συμμαχίας περιορίζονται απλώς στο να μη θίγουν το ζήτημα, δίχως να απορρίπτουν το αίτημα των Ουκρανών, αλλά επισημαίνοντας την ανάγκη περί εστίασης στον πόλεμο που μαίνεται. «Αυτό που επείγει άμεσα είναι να διασφαλίσουμε ότι η Ουκρανία θα επικρατήσει ως κυρίαρχο ανεξάρτητο δημοκρατικό κράτος στην Ευρώπη», ανέφερε σχετικά την προηγούμενη εβδομάδα ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ. «Το ζητούμενο αυτή τη στιγμή είναι η πρακτική υποστήριξη της Ουκρανίας», σημείωσε, εκφράζοντας παρόμοια άποψη, και η Τζούλιαν Σμιθ, πρέσβειρα των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.

Οι Ουκρανοί δεν εθελοτυφλούν, αναγνωρίζουν πως το ζήτημα της ένταξής τους είναι άκαιρο στην παρούσα φάση, αλλά εξακολουθούν να επιζητούν μια ένδειξη καλής θελήσεως. «Το ιδανικό σενάριο θα ήταν, φυσικά, μια πολύ απλή πρόταση από το ΝΑΤΟ: “Εντάξει, λάβαμε το αίτημά σας, ξεκινάμε τη διαδικασία εξέτασής του”. Αυτό θα ήταν ήδη ένα σημαντικό επίτευγμα», δήλωσε ο ουκρανός υπουργός Εξωτερικών την προηγούμενη εβδομάδα, ενόψει της συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.

Οι ίδιοι οι Ουκρανοί γνωρίζουν πως εκκρεμούν πολλά ζητήματα που πρέπει να διευθετηθούν ούτως ώστε να είναι σε θέση να ενταχθούν κάποια στιγμή στη συμμαχία. Το 2019 η ουκρανική Βουλή ενέκρινε μια τροποποίηση του Συντάγματος μέσω της οποίας δεσμεύεται να επιδιώξει την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, παρότι η χώρα έχει προβεί σε ορισμένες σημαντικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία χρόνια, οι ειδικοί, οι σύμμαχοι και οι εταίροι της δηλώνουν ότι η Ουκρανία πρέπει να κάνει περισσότερα για να ευθυγραμμιστεί με τους Δυτικούς θεσμούς.

Σε αυτό το πλαίσιο, ως ενδιάμεση λύση το Κίεβο παρουσίασε μια ρεαλιστική (σύμφωνα με το ίδιο) πρόταση στις χώρες της Δύσης για την προστασία της Ουκρανίας. «Η Ρωσία μπόρεσε να ξεκινήσει αυτόν τον πόλεμο ακριβώς επειδή η Ουκρανία παρέμεινε στην γκρίζα ζώνη – μεταξύ του ευρωατλαντικού κόσμου και του ρωσικού ιμπεριαλισμού», υποστήριξε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, παρουσιάζοντας ένα ειρηνευτικό σχέδιο δέκα σημείων τον προηγούμενο μήνα.

«Πώς μπορούμε, λοιπόν, να αποτρέψουμε την επανάληψη μιας παρόμοιας ρωσικής επιθετικότητας εναντίον μας; Χρειαζόμαστε αποτελεσματικές εγγυήσεις ασφαλείας» είπε απευθύνοντας έκκληση για τη διεξαγωγή διεθνούς διάσκεψης για την υπογραφή του λεγόμενου Συμφώνου Ασφαλείας του Κιέβου, μιας νέας σειράς εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία.

Αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν οι Δυτικοί εταίροι της Ουκρανίας είναι έτοιμοι να της παράσχουν νομικά δεσμευτικές εγγυήσεις ασφαλείας, καθώς πολλά κράτη ανησυχούν ιδιαίτερα για μια κατά πάσα πιθανότητα σκληρή αντίδραση της Μόσχας. 

Τα δεδομένα, όμως, θα μπορούσαν να αλλάξουν άρδην εφόσον επικρατήσει τελικά η Ουκρανία στο πεδίο. «Αν καταλήξει σε τέλμα, τότε η ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν θα συμβεί», δήλωσε ο Μαξ Μπέργκμαν, διευθυντής του προγράμματος για την Ευρώπη στη δεξαμενή σκέψης Center for Strategic and International Studies των ΗΠΑ. «Αλλά αν ανακτήσει τα εδάφη της και αποδεχτεί τα σύνορά της –ανεξαρτήτως αν θα περιλαμβάνεται η Κριμαία ή όχι, γιατί αυτό είναι το θεμελιώδες ζήτημα για την Ουκρανία–, τότε νομίζω ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να προχωρήσουν πολύ γρήγορα», εξήγησε.

Ερωτηθείς αν είναι απογοητευμένος με τους Δυτικούς εταίρους της Ουκρανίας, o Ντμίτρο Κουλέμπα ήταν τουλάχιστον ειλικρινής. «Τους ξέρω πολύ καλά για να είμαι απογοητευμένος μαζί τους – είναι καλοί φίλοι. Θα ήταν σχεδόν αδύνατο για εμάς να αντέξουμε στη ρωσική πίεση και να επικρατήσουμε στο πεδίο χωρίς αυτούς», ανέφερε καταρχάς. Προσέθεσε, όμως, ότι οι «ψυχολογικοί φραγμοί» της Δύσης πρέπει «να ξεπεραστούν, αλλάζοντας τρόπο θεώρησης». Οι εταίροι του Κιέβου «πρέπει να αρχίσουν να βλέπουν την ένταξη της Ουκρανίας ως ευκαιρία και όχι ως απειλή», υποστήριξε ο ουκρανός υπουργός Εξωτερικών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News