Μιλήσαμε με τον Τζούλιαν Ασάνζ πρώτη φορά τον Ιούλιο του 2010. Προσπαθούσα να επικοινωνήσω μαζί του περισσότερο από τρεις μήνες, από τον Απρίλιο, όταν είχε βγει στo σχετικά άγνωστο τότε Wikileaks το βίντεο που είχε μαγνητοσκοπηθεί από κάμερα αμερικανικού ελικοπτέρου και έδειχνε αμάχους στο Ιράκ να αποτελούν τα «παράπλευρα θύματα» του πολέμου. Ανάμεσα στους αμάχους ήταν και δύο ρεπόρτερ του Reuters. Ο διεθνής ειδησεογραφικός οργανισμός είχε προσπαθήσει να λάβει νόμιμα το βίντεο μέσω αιτήματος στo πλαίσιo νομοθεσίας για την «ελευθερία της πληροφόρησης» – μία προσπάθεια η οποία δεν στέφθηκε τελικά με επιτυχία. Ομως ο Ασάνζ είχε καταφέρει και να το αποκτήσει και -ακόμα πιο σημαντικό- να το δημοσιεύσει.

«Στις αρχές της επόμενης εβδομάδας θα τηλεφωνήσεις σε αυτόν τον αριθμό και θα τον ζητήσεις» μου είπε συνεργάτης του που είχα εντοπίσει μέσω ενός άγγλου καθηγητή ερευνητικής δημοσιογραφίας, ο οποίος θεωρούνταν ο «πνευματικός» του Ασάνζ. Ο αριθμός που μου είχε δώσει ήταν δορυφορικού τηλεφώνου. Από τη στιγμή που μου έδωσε τον αριθμό μέχρι να τον πάρω είχε μεσολαβήσει μία ακόμα αποκάλυψη των Wikileaks, η διαρροή του Αφγανιστάν με δεκάδες χιλιάδες αρχεία επικοινωνιών του αμερικανικού στρατού από το 2004 έως το 2009.

Λίγο πριν τον πάρω τηλέφωνο οι Times του Λονδίνου δημοσίευσαν ρεπορτάζ για τους κινδύνους που διέτρεχαν ευαίσθητες πηγές και πληροφοριοδότες, τα ονόματα των οποίων εμφανίζονταν στα έγγραφα. «Διαβάσαμε προσεκτικά το ρεπορτάζ της εφημερίδας και στα σημεία όπου ελέγξαμε τους ισχυρισμούς τους, δεν είναι αξιόπιστοι. Λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψη αυτά που γράφηκαν και δεν επιδιώξαμε ποτέ να θέσουμε σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές» μου είχε πει. «Ζητήσαμε από τον Λευκό Οίκο να μας βοηθήσουν ώστε να επιθεωρήσουμε τα έγγραφα για να μην εκθέσουμε οποιαδήποτε ιδιαίτερα ευαίσθητη πληροφορία σε κοινή θέα και να διασφαλίσουμε το γεγονός ότι αθώοι δεν θα διακινδυνεύσουν. Ο Λευκός Οίκος δεν μας απάντησε».

Ούτε ο Ασάνζ μου απάντησε όταν τον ρώτησα «πού βρίσκεσαι, μήπως έρθω να τα πούμε από κοντά;» για να προτείνω μία ενδεχόμενη συνεργασία μεταξύ μας για θέματα που αφορούν και την Ελλάδα. Ομως μου είπε αυτό: «Υπάρχει κάποιο υλικό που έχουμε συλλέξει για ελληνικές υποθέσεις και το επεξεργαζόμαστε. Προς το παρόν δεν έχω εικόνα για τον ακριβή όγκο των δεδομένων – δεν είμαι σίγουρος αν όλα σχετίζονται με την Ελλάδα αλλά σίγουρα κάποια αφορούν την κατάσταση της χώρας σας». Τον παρακάλεσα να μου πει περί τίνος πρόκειται. Μου είπε ότι πρέπει να το κλείσει.

Λίγους μήνες μετά κατάλαβα τι ήταν αυτό το υλικό: στα τέλη Νοεμβρίου 2010 το Wikileaks σε συνεργασία με τα μεγαλύτερα έντυπα μέσα ενημέρωσης στον πλανήτη, ανάμεσά τους οι Guardian, New York Times, Le Monde, Der Spiegel, El Pais και πολλοί ακόμα, ξεκινούσαν να δημοσιεύουν τα απόρρητα τηλεγραφήματα των αμερικανικών πρεσβειών. Αρχισα να παίρνω ξανά τον αριθμό που μου είχε δώσει η συνεργάτις του για να ζητήσω το υλικό για την Ελλάδα. Δεν το σήκωναν. Μετά άρχισα να παίρνω τη συνεργάτιδα. Το ίδιο. Εστελνα μηνύματα. Τίποτα.

Τη λύση τελικά την έδωσε ο Χρήστος Μεμής (τότε διευθυντής μου στα «Νέα», σήμερα εκδότης-διευθυντής του Protagon) που γνώριζε καλά τον ομόλογό του στην El Pais, η οποία ήταν ένας από τους βασικούς συνεργάτες των Wikileaks, είπε αυτός τα καλά του λόγια και ο δίαυλος της επικοινωνίας άνοιξε. Το ραντεβού μας κανονίστηκε τον Φεβρουάριο του 2011 – ήδη τότε είχε εκδοθεί ένταλμα σύλληψης για τον Ασάνζ, είχε κατηγορηθεί για βιασμό, είχε πληρωθεί η εγγύηση, και είχε τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό σε μία έπαυλη στην αγγλική επαρχία, στο Ελιγχαμ Χολ, τρεις ώρες βορειοανατολικά του Λονδίνου. Η έπαυλη παραχωρήθηκε στον Ασάνζ από τον τότε υποστηρικτή του Βον Σμιθ, δημοσιογράφο/στρατιωτικό/ιδιοκτήτη του Frontline Club στο Λονδίνο, όπου το Wikileaks έκανε κάποιες από τις ανακοινώσεις Τύπου. Στην Αγγλία πήγα κατ΄εντολήν του διευθυντή μας, μαζί με τον Νότη Παπαδόπουλο, τότε διευθυντή σύνταξης των «Νέων».

Φτάσαμε στο Ελιγχαμ Χολ μεσημέρι, όπως είχε οριστεί το ραντεβού. Ενας από τους συνεργάτες του Ασάνζ, κρατώντας ένα Macbook Air –ιδιαίτερα ακριβό για την εποχή- μας υποδέχθηκε στο κεντρικό κτίριο που βρισκόταν στην άκρη μίας τεράστιας ιδιόκτητης έκτασης στην οποία υπήρχε λιβάδι, λιμνούλα και ζώα – είχε μάλιστα αναφερθεί ότι εκεί φιλοξενείτο και μία λευκή τίγρη, η οποία δεν φάνηκε κάπου. Μας έβαλε να περιμένουμε στην κεντρική αίθουσα λέγοντάς μας ότι ο Τζούλιαν έχει μία δουλειά και ότι θα είναι σε λίγο μαζί μας. Η δουλειά τελικά ήταν μία φωτογράφιση που έκανε  στο διπλανό δωμάτιο το οποίο είχε μετατραπεί σε στούντιο. Για τις ανάγκες της φωτογράφισης είχε επιστρατευθεί και σωσίας της Χίλαρι Κλίντον, η οποία, βάσει του φωτο-στόρι καθόταν στο ίδιο τραπέζι με τον Ασάνζ, έπαιζαν πόκερ στην αρχή και μετά «πάλευαν» φιλικά, όπως κατάφερα να διακρίνω από τη μισόκλειστη πόρτα.

Ο Ασάνζ εμφανίστηκε στην κεντρική αίθουσα της έπαυλης με το που τελείωσε η φωτογράφιση. Ηταν χαρούμενος και ευγενικός – ακόμα και όταν ρωτήθηκε πού γεννήθηκε στον Καναδά, ενώ είχε γεννηθεί στην Αυστραλία και ήδη αυτό ήταν ευρέως γνωστό, δεν απάντησε ειρωνικά, απλά μας διόρθωσε λέγοντας ότι κατάγεται από την κάτω πλευρά του πλανήτη. Η συζήτηση που ξεκίνησε ήταν «εθιμοτυπική»: τι είναι όλα αυτά τα κάδρα (στρατιωτικοί-πρόγονοι του Σμιθ που του είχε παραχωρήσει την έπαυλη), πώς είναι η κατάσταση στην Ελλάδα (σε κρίση), τι κυκλοφορία έχει η εφημερίδα (γύρω στις 45.000 – 50.000 το καθημερινό φύλλο), πώς περνάει τη μέρα του ενώ βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό (κοντά σε έναν υπολογιστή συντονίζοντας τα τηλεγραφήματα), τι βλέπει για το μέλλον (νέες διαρροές και αποκαλύψεις).

Την ώρα που λέμε όλα αυτά, ο συνεργάτης του έχει πάρει τον υπολογιστή μου και μου εγκαθιστά κάποια προγράμματα κρυπτογράφησης επικοινωνιών και αρχείων. «Μέσω αυτών θα συνεννοούμαστε» εξηγεί ο Ασάνζ και ξεκαθαρίζει ότι το υλικό των τηλεγραφημάτων δεν θα το παίρναμε εκείνη την ώρα αλλά αφού θα επιστρέφαμε στην Ελλάδα, κάνοντας χρήση αυτών των προγραμμάτων.

Στη συμφωνία μας ήταν ότι αφού θα παίρναμε τα τηλεγραφήματα, θα έπρεπε να τα αναλύσουμε σε υπολογιστή ο οποίος δεν ήταν συνδεδεμένος στο Ιντερνετ, έτσι ώστε να μην πέσουμε θύματα χάκινγκ, καθώς και ότι το κομπιούτερ αυτό θα έπρεπε να βρίσκεται σε ασφαλές δωμάτιο που κλειδώνει, έτσι ώστε να μην τον σηκώσει κανείς και φύγει. Την ώρα που ο συνεργάτης εγκαθιστούσε τα προγράμματα, από τα τεράστια παράθυρα της κεντρικής αίθουσας φαίνονταν στο βάθος άσπρα άλογα να περιδιαβαίνουν στο ιδιόκτητο λιβάδι, ενώ σε πρώτο πλάνο, ακριβώς έξω από την αίθουσα, ένα τραμπολίνο, το οποίο όπως έμαθα από τον συνεργάτη το χρησιμοποιούσαν για «χαλάρωση».

Το κλείσιμο της συνεργασίας το γιορτάσαμε με σφηνάκια αράκ: το βαρύ «τσίπουρο» της Μέσης Ανατολής, με 63 βαθμούς. Του το είχαν φέρει δώρο δημοσιογράφοι από το Ιράκ, τους οποίους είχε συναντήσει τις προηγούμενες ημέρες, και είπε ότι του άρεσε πολύ. Μετά τα πρώτα σφηνάκια ο Ασάνζ σήκωσε το μπατζάκι του παντελονιού του και μας έδειξε τον αστράγαλό του και το ειδικό βραχιολάκι που φορούσε. Οπως είπε, το σημάδι που του είχε αφήσει δεν τον ενοχλούσε καθόλου. Το πρόβλημά του ήταν η ψυχολογία του να βρίσκεσαι σε περιορισμό και να ξέρεις ότι με το που φτάσεις σε μικρή απόσταση από το σπίτι ειδοποιείται η αστυνομία. Μόλις τελείωσε η εγκατάσταση των προγραμμάτων ο συνεργάτης μού έκανε ένα μίνι σεμινάριο πώς να τα χρησιμοποιώ. Χαιρετηθήκαμε με τον Ασάνζ και πήραμε τον δρόμο της επιστροφής.

Οταν έφτασα στην Ελλάδα ξεκίνησα τα δοκιμαστικά. Μέσα σε μία ημέρα είχαμε τα τηλεγραφήματα, σε κρυπτογραφημένη μορφή, η οποία άνοιγε με μυστικό κωδικό που παρείχαν μέσω άλλης κρυπτογραφημένης οδού τα κεντρικά στο Ελιγχαμ Χολ. Οχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Κύπρου, της Τουρκίας, του Αφγανιστάν και αυτά που ήταν χαρακτηρισμένα ως «Ευρωπαϊκή Ενωση». Η ανάλυση των τηλεγραφημάτων ξεκίνησε σε άλλον χώρο από εκεί που βρίσκονταν τα γραφεία των «Νέων», σε απομονωμένο υπολογιστή, και διήρκεσε αρκετές εβδομάδες.

Ενα από τα πλέον σημαντικά σημεία της συμφωνίας μας ήταν ο συντονισμός μας με τα Wikileaks. Επρεπε να ξέρουν πότε θα δημοσιεύσουμε ένα θέμα και ποια τηλεγραφήματα θα χρησιμοποιούσαμε έτσι ώστε να προχωρήσουν στη δημοσίευσή τους κεντρικά, από το wikileaks.org. Ακόμα πιο σημαντική ήταν η συμφωνία για την απάλειψη των ευαίσθητων δεδομένων από τα τηλεγραφήματα που μπορεί να έθεταν κάποιον σε κίνδυνο. Για τις αλλαγές αυτές, μέσω άλλου συστήματος, ενημέρωνα τα κεντρικά και έτσι, όταν δημοσιευόταν το σχετικό άρθρο, το Wikileaks δεν θα δημοσίευε το τηλεγράφημα με π.χ. ένα όνομα, αλλά αυτό με την απάλειψη ΧΧΧΧΧΧΧ. Αυτό το σύστημα λειτουργούσε σαν καλορυθμισμένο ρολόι.

Προτού ξεκινήσουμε τις δημοσιεύσεις στα «Νέα», ξαναμίλησα με τον Ασάνζ, στο πλαίσιο τηλεφωνικής συνέντευξης που είχαμε προγραμματίσει για να βγάλουμε μαζί με τα πρώτα τηλεγραφήματα. «Αν διαβάσει κανείς τα τηλεγραφήματα αυτά προσεκτικά, θα κατανοήσει λεπτομερώς την εικόνα της Ελλάδας σε σχέση με τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Αποκτώντας αυτή τη γνώση ίσως να μπορεί κανείς να ελέγξει τις μεθοδεύσεις για τη χειραγώγηση της ελληνικής κοινωνίας και της ανεξαρτησίας της» είχε πει. «Υποσχόμαστε σε αυτούς που παίρνουν το ρίσκο να μας παρέχουν απόρρητο υλικό ότι θα το δημοσιεύσουμε με τέτοιο τρόπο ώστε να έχει τη μέγιστη δυνατή απήχηση (…) Δεν πιστεύω ότι έχω θέσει σε κίνδυνο τη ζωή μου. Ρισκάρω την ελευθερία μου και υπάρχει σαφής διαφορά σε αυτές τις δύο έννοιες. Θάρρος δεν είναι η απουσία του φόβου, θάρρος είναι η μαεστρία του ρίσκου (…) Κατανοώ με μεγάλη προσοχή τους κινδύνους που υπάρχουν και τη στρατηγική που πρέπει να έχουμε για να τους προσπεράσουμε».

Η συνεργασία μας πήγε καλά με τα τηλεγραφήματα και τα επόμενα τέσσερα χρόνια, κάθε φορά που υπήρχε κάτι ενδιαφέρον και για την Ελλάδα, δεχόμουν μήνυμα, άνοιγα τα ειδικά προγράμματα και ξεκινούσα δουλειά. Διαρροές όπως αυτή της Stratfor, μίας ιδιωτικής εταιρείας πληροφοριών, της νέας παγκόσμιας συμφωνίας για το εμπόριο των υπηρεσιών, οδηγιών της CIA προς πράκτορες για την αποφυγή εντοπισμού τους στα αεροδρόμια, αρχείων της NSA για παρακολουθήσεις ευρωπαίων ηγετών και άλλες πέρασαν και από τα χέρια μου.

Τις περισσότερες από αυτές τις διαρροές ο Ασάνζ επόπτευε ενώ βρισκόταν έγκλειστος στην πρεσβεία του Εκουαδόρ στο Λονδίνο. Ηδη όμως στην κοινότητα των ερευνητών δημοσιογράφων είχαν ξεκινήσει συζητήσεις σχετικά με το data damping, τη δημοσιοποίηση εγγράφων χωρίς δημοσιογραφικό φίλτρο και τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργηθούν σε ευαίσθητες πηγές, όπως έγραφαν οι Times του Λονδίνου σε εκείνο το ρεπορτάζ τους τον Ιούλιο του 2010. Από το 2016 και μετά, το Wikileaks θα άρχιζε να φέρεται επιθετικά σε ενώσεις ερευνητών δημοσιογράφων, όπως το ICIJ, λέγοντας ότι κακώς διακρατεί πληροφορίες από τα Panama Papers και δεν τα βγάζει όλα στη δημοσιότητα. Το ICIJ απάντησε ότι το δημοσιογραφικό του φίλτρο λειτουργεί με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Αντίστοιχη επίθεση θα γινόταν από το Wikileaks και σε άλλη ένωση ερευνητών δημοσιογράφων, το OCCRP, για το οποίο ανέφερε ότι χρηματοδοτείται από την αμερικανική κυβέρνηση.

Η τελευταία φορά που μίλησα με τον Ασάνζ ήταν τον Μάρτιο του 2016. Τότε έκλεινε 42 μήνες χωρίς προαυλισμό, σε έναν χώρο όπου φως μπαίνει μόνο από το παράθυρο, και η φωνή του ακουγόταν στρεσαρισμένη, οι προτάσεις δεν έβγαζαν πάντα ολοκληρωμένο νόημα. «Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι… Θέλω να εκφράσω τη συμπαράστασή μου στους Ελληνες για τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων».

Ενώ μιλάμε, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ για την Αυθαίρετη Κράτηση έχουν γνωμοδοτήσει ότι ο εγκλεισμός του, που έχει προκληθεί από τη Μεγάλη Βρετανία και τη Σουηδία, όπου εξεταζόταν η υπόθεση του βιασμού, τον έχει βλάψει σοβαρά. «Η Ομάδα Εργασίας ζητά από την κυβέρνηση της Σουηδίας και της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου να εκτιμήσουν την κατάσταση του κ. Ασάνζ, να εξασφαλιστεί η ασφάλεια και η σωματική ακεραιότητά του, να διευκολυνθεί άσκηση των δικαιωμάτων του όσον αφορά την ελευθερία των κινήσεών του με πρόσφορο τρόπο, και να εξασφαλιστεί η πλήρης απόλαυση των δικαιωμάτων του που διασφαλίζονται από τις διεθνείς κανόνες σχετικά με την κράτηση» είχε αναφερθεί σε σχετική ανακοίνωση.

«Φαντάσου ότι κάποιος έχει χτίσει τσιμεντένια συμπαγή τείχη γύρω από το σπίτι σου. Δεν έχει απολύτως κανένα νόημα αν έχει το δικαίωμα, το νομικό δικαίωμα, να το κάνει. Η παρανομία έγκειται στον περιορισμό της ελευθερίας των κινήσεων» ακουγόταν σπαστά ο Ασάνζ στο τηλέφωνο. Αυτό ήταν και το τελευταίο που μου είπε.

Λίγες εβδομάδες μετά το Wikileaks δημοσίευσε την απομαγνητοφώνηση των διαλόγων των «θεσμών» Πολ Τόμσεν και Ντέλια Βελκουλέσκου στο «Χίλτον» της Αθήνας, δημιουργώντας πλήθος σεναρίων για τη διαρροή και την πιθανή εμπλοκή της ελληνικής ΕΥΠ. Στη συνέχεια ακολούθησε η υπόθεση της δημοσίευσης των emails των Δημοκρατικών και της Χίλαρι, η οποία επίσης δημιούργησε σενάρια για την εμπλοκή των ρωσικών υπηρεσιών και για το κατά πόσον ο Ασάνζ μπορεί να λειτουργεί για λογαριασμό τους. Και την Πέμπτη το Εκουαδόρ σταμάτησε να του παρέχει άσυλο, τον έβγαλαν από την πρεσβεία στο Λονδίνο, τον συνέλαβαν οι βρετανοί αστυνομικοί και τον οδήγησαν στην φυλακή, με το ενδεχόμενο έκδοσής του στις ΗΠΑ να είναι πιθανό.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες μέχρι στιγμής, βασικό στοιχείο του αμερικανικού κατηγορητηρίου είναι ένας νέος ισχυρισμός ότι ο Ασάνζ συμμετείχε ενεργά βοηθώντας την Τσέλσι (τότε Μπράντλεϊ ) Μάνινγκ σπάζοντας κωδικούς που επέτρεψαν τη μη εξουσιοδοτημένη και ανώνυμη πρόσβαση σε υπολογιστές του στρατού την περίοδο του 2010, όταν δηλαδή βγήκε το βίντεο για τους αμάχους στο Ιράκ και τα αρχεία του Αφγανιστάν. Από την ίδια πηγή, την Τσέλσι Μάνινγκ, προήλθαν και τα τηλεγραφήματα των πρεσβειών.

Ομως ας μην ξεχνάμε και αυτό: το Wikileaks, είτε το θέλουν κάποιοι είτε όχι, είναι ένας εκδοτικός οργανισμός ο οποίος από το 2010 και μετά έχει αναμφίβολα προκαλέσει διεθνείς αναταράξεις με το περιεχόμενο που δημοσιεύει. Οι όποιες διώξεις σε σχέση με αυτό το περιεχόμενο και η έκδοση του Ασάνζ στις ΗΠΑ, με βάση το νόμο περί κατασκοπείας, μπορούν να ανοίξουν τον ασκό του Αιόλου για εκδοτικούς οργανισμούς και για δημοσιογράφους εντός και εκτός των ΗΠΑ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News