Τρανταχτό παράδειγμα για το πόσο έχει ξεφύγει πλέον η κατάσταση με την ανεξέλεγκτη δόμηση στις Κυκλάδες αποτελεί η Σίφνος.

“Καμπανάκια” για την ανεξέλεγκτη κατάσταση που επικρατεί στο νησί χτυπούν αδιάκοπα εδώ και τουλάχιστον έναν χρόνο. Ωστόσο έπρεπε να υπάρξει η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, έπειτα από προσφυγή πολιτών, για να βάλει έστω και προσωρινό φρένο σε κατασκευές που δεν προβλέπονταν από το ειδικό καθεστώς όρων δόμησης.

Πέρυσι τέτοια εποχή το νησί είχε ενταχθεί, μαζί με τη Φολέγανδρο και τη Σέριφο, στον κατάλογο των επτά πιο απειλούμενων μνημείων και τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024. Τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία κινούσε η Europa Nostra, μια πανευρωπαϊκή ομοσπονδία μη κυβερνητικών οργανώσεων από 47 χώρες, που αποτελεί τη φωνή της κοινωνίας των πολιτών και αριθμεί περισσότερα από έξι εκατομμύρια μέλη, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB).

Η επιλογή των επτά μνημείων και τόπων έγινε με βάση την πολιτιστική σημασία και την αξία του καθενός, καθώς και τον σοβαρό κίνδυνο που αντιμετωπίζουν σήμερα. Συγκεκριμένα για τη Σίφνο, τη Σέριφο και τη Φολέγανδρο, ο κίνδυνος αυτός εντοπίζεται στον υπερτουρισμό και στην ανεξέλεγκτη δόμηση και για αυτούς ακριβώς τους λόγους εντάχθηκαν στη λίστα.

Μερικές εβδομάδες μετά, εντός του Ιουνίου του 2024, οι Σχολές Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης συνδιοργάνωσαν με το Ιδρυμα Ευγενίδου συνάντηση με θέμα την κατάσταση στη Σίφνο, όπου και πάλι ειδικοί έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για την καταστροφή του τοπίου και τη «σφαγή του κυκλαδίτικου αναγλύφου» εξαιτίας της αλόγιστης δόμησης, με άχαρες επιμήκεις βίλες και υπόσκαφα με εμβαδό που ανέρχεται σε εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα!

Λίγους μήνες μετά, τον Οκτώβριο του 2024, κλιμάκιο από την Europa Nostra, στο πλαίσιο δράσεων για τα επτά πιο απειλούμενα μνημεία και τόπους στην Ευρώπη, επισκέφθηκε και τη Σίφνο, εξέτασε την κατάσταση από κοντά και συνομίλησε με τοπικούς παράγοντες. Στην αναφορά τους για το σύνολο των επισκέψεων που πραγματοποίησαν, επεσήμαναν, ανάμεσα σε άλλα, τα εξής:

«Η έντονη ανάπτυξη του τουρισμού οδήγησε σε άνοδο των κατασκευών, συμπεριλαμβανομένων καταλυμάτων που συνδυάζουν ξενοδοχεία πέντε αστέρων με επιπλωμένες κατοικίες προς ενοικίαση ή πώληση. Αυτή η εξέλιξη συχνά αγνοεί τους τοπικούς αρχιτεκτονικούς κανόνες. Συχνά γίνεται κατάχρηση σύγχρονων οικοδομικών υλικών και πρακτικών που έρχονται σε σύγκρουση με την παραδοσιακή αισθητική και τους τοπικούς πόρους. Η άναρχη και υπερβολική κατασκευαστική δραστηριότητα έχει αλλοιώσει το τοπίο σε ορισμένες περιοχές, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο την περιβαλλοντική ακεραιότητα όσο και την πολιτιστική αυθεντικότητα. Μακροπρόθεσμα, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών των κτιρίων θα αυξηθούν περαιτέρω καθώς γερνούν, λόγω της χρήσης μη ανακυκλώσιμων υλικών και των κατασκευαστικών πρακτικών».

Στην αναφορά του κλιμακίου επισημαίνεται επίσης ότι το χωροταξικό πλαίσιο για τις Κυκλάδες είναι ξεπερασμένο και ανεπαρκώς εφαρμοσμένο. Οτι οι επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες μεταξύ των κρατικών αρχών δημιουργούν αναποτελεσματικότητα διακυβέρνησης και κατακερματισμένη λογοδοσία. Οτι οι στρατηγικές επενδύσεις συχνά παρακάμπτουν τις τοπικές προτιμήσεις μέσω των Ειδικών Σχεδίων Χωρικής Ανάπτυξης (ΕΣΧΑΣΕ) και αποξενώνουν τις τοπικές κοινωνίες.

«Οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ/ΕΠΣ) επιδεινώνουν το ζήτημα, αφήνοντας τα νησιά ευάλωτα σε ανεξέλεγκτες κατασκευές και ανεπαρκή διαχείριση της χρήσης γης. Τώρα επισπεύδονται, εγείροντας ανησυχίες για ανεπαρκή δημόσια διαβούλευση και αμφιβολίες για το αν θα αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις συγκεκριμένες προκλήσεις των νησιών» τονίζουν οι ειδικοί στην αναφορά τους.

Μέσα σε όλα αυτά θα πρέπει κανείς να ανατρέξει και στο αρκετά μακρινό παρελθόν, στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Ηταν 1976 όταν η Σίφνος, με υπουργική απόφαση, χαρακτηρίστηκε προστατευόμενη ως τόπος ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στο τοπίο της επιτρέπεται μόνο με ειδικό χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος όμως δεν έχει ακόμη εκπονηθεί για το νησί.

Η έλλειψη του σχεδιασμού αναπόφευκτα οδήγησε σε μια συνεχή επιχείρηση ανοικοδόμησης σε εκτός σχεδίου περιοχές, αυθαίρετη διάνοιξη οδών χωρίς τις απαραίτητες μελέτες και άδειες, κατασκευή υποσκαφών κτιρίων και πισινών χωρίς το κατάλληλο χωροταξικό πλαίσιο. Οι οικοδομικές άδειες εκδίδονταν σε αφθονία, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη κανένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού – ούτε, φυσικά, η ικανότητά του να απορροφήσει όλα αυτά νέα κτίσματα.

Πριν από λίγες ημέρες, και ενώ έχουν προηγηθεί τόσα «καμπανάκια», ήρθε και η προσωρινή απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για την άναρχη και ανεξέλεγκτη δόμηση. Δύο κάτοικοι της Σίφνου και ένας ιδιοκτήτης εξοχικού προσέφυγαν στο ΣτΕ για οικοδομικές άδειες που αφορούσαν την κατασκευή συγκροτημάτων υπόσκαφων κατοικιών.

Οπως αναφερόταν στην προσωρινή απόφαση, που βάζει φρένο σε δύο κατασκευές, «η υλοποίηση των αντίστοιχων οικοδομικών αδειών θα πλήξει τη φυσιογνωμία της Σίφνου και θα επιφέρει ανεπανόρθωτη βλάβη στο προστατευόμενο, παραδοσιακό, φυσικό και οικιστικό περιβάλλον της μικρής αυτής νήσου, ως ευαίσθητου οικοσυστήματος, ιδίως λόγω της εκτεταμένης επιχείρησης ανοικοδόμησης σε εκτός σχεδίου περιοχή καθ’ υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας της νήσου, της χρήσης παρανόμως διανοιγμένου δρόμου πρόσβασης, της κατασκευής υπόσκαφων κτιρίων και κολυμβητικών δεξαμενών, μη προβλεπόμενων από το ειδικό καθεστώς όρων δόμησης της Σίφνου, αλλά και λόγω της σχεδιαζόμενης εκμετάλλευσης των νέων κτισμάτων για τουριστικούς σκοπούς».

Κάθε τέτοια απόφαση αποκαλύπτει, κομμάτι-κομμάτι, έναν μηχανισμό αυθαιρεσίας που λειτουργεί αρκετά χρόνια τώρα, αλλά ειδικά τα τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει την αγανάκτηση της κοινής γνώμης για την απουσία κεντρικού σχεδιασμού και την αποφυγή ανάληψης ευθυνών από τις υπηρεσίες που είναι αρμόδιες να καταστείλουν τις παθογένειες που αναφύονται σε συστηματική, πλέον, βάση.

Και επειδή τα λεφτά είναι πολλά, δεν θα πρέπει κανείς να παραξενευτεί αν υπάρξουν κινητοποιήσεις στο νησί υποκινούμενες από την πλευρά αυτών που θίγονται τα συμφέροντά τους όσο στενεύει ο κλοιός κατά της ανεξέλεγκτης δόμησης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News