Αυτή την εβδομάδα μεταδόθηκαν στη Γη εικόνες με τη σημαία της Κίνας να «κυματίζει» στη Σελήνη. Πρόκειται για την τέταρτη κινεζική προσγείωση εκεί – και την πρώτη αποστολή που επιστρέφει στον πλανήτη μας με δείγματα από τη μακρινή πλευρά του δορυφόρου του.

Τους τελευταίους 12 μήνες, η Ινδία και η Ιαπωνία έχουν επίσης προσσεληνώσει διαστημόπλοια στη σεληνιακή επιφάνεια. Τον Φεβρουάριο, όπως μας υπενθυμίζει δημοσίευμα του BBC, η αμερικανική εταιρεία Intuitive Machines έγινε ο πρώτος ιδιωτικός φορέας που έθεσε σε κίνηση όχημα στη Σελήνη – και υπάρχουν πολλοί ακόμα που θα ακολουθήσουν.

Εν τω μεταξύ, η NASA θέλει να στείλει ανθρώπους πίσω στη Σελήνη, με τους αστροναύτες του προγράμματος Artemis να στοχεύουν σε μια προσσελήνωση το 2026. Το Πεκίνο ισχυρίζεται ότι θα στείλει τους δικούς του αστροναύτες μέχρι το 2030. Και αντί για φευγαλέες επισκέψεις, το σχέδιο είναι να χτιστούν εκεί μόνιμες βάσεις.

Αλλά σε μια εποχή όπου οι μεγάλες δυνάμεις ανασυντάσσουν τις γεωπολιτικές στρατηγικές τους, αυτή η νέα διαστημική κούρσα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεταφορά εντάσεων από τη Γη στη σεληνιακή επιφάνεια – κάτι που έχει ήδη «προβλέψει» η εξαιρετική τηλεοπτική σειρά εναλλακτικής Ιστορίας της Apple+ για την κατάκτηση του Διαστήματος, «For All Mankind».

Νέοι κανόνες πρέπει να θεσμοθετηθούν και να εφαρμοστούν, καθώς η ταχύτητα της εξερεύνησης του Διαστήματος είναι ταχύτερη από τη νομοθεσία που τη διέπει. Σύμφωνα με μια συμφωνία του ΟΗΕ από το 1967, κανένα έθνος δεν μπορεί να καταλάβει τη Σελήνη – αντίθετα, η Συνθήκη για το Διάστημα αναφέρει ότι ανήκει σε όλους και ότι οποιαδήποτε εξερεύνησή της πρέπει να πραγματοποιηθεί «προς όφελος όλης της ανθρωπότητας και προς το συμφέρον όλων των εθνών».

Παρότι ακούγεται πολύ ειρηνική και συνεργατική, η κινητήρια δύναμη πίσω από τη συγκεκριμένη συνθήκη δεν ήταν η συνεργασία, αλλά οι πολιτικές που διαμορφώθηκαν την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Με τις εντάσεις ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ να αυξάνονται, ο φόβος ήταν ότι κάποια από τις δύο χώρες θα έστελνε πυρηνικά όπλα στη Σελήνη. Περισσότερα από 100 κράτη την υπέγραψαν.

Αλλά αυτή η νέα διαστημική εποχή μοιάζει πολύ διαφορετική από εκείνη του παρελθόντος. Μια σημαντική αλλαγή είναι ότι οι σύγχρονες αποστολές στη Σελήνη δεν είναι πλέον μόνο project διαφόρων κρατών – οι ιδιωτικές εταιρείες έχουν επίσης μπει στον ανταγωνισμό.

Τον περασμένο Ιανουάριο, μια εμπορική αποστολή των ΗΠΑ με την ονομασία «Peregrine» ανακοίνωσε ότι μετέφερε στη Σελήνη ανθρώπινη τέφρα, δείγματα DNA και ένα επώνυμο αθλητικό ποτό. Μια διαρροή στα καύσιμά του δεν του επέτρεψε να ολοκληρώσει την αποστολή του, αλλά πυροδότησε τη συζήτηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η παράδοση αυτού του αποθέματος συνάδει με την αρχή της συνθήκης ότι η εξερεύνηση πρέπει να ωφελήσει όλη την ανθρωπότητα.

Αλλά όσο κι αν η ιδιωτική πρωτοβουλία αυξάνεται στη Σελήνη, τα κράτη παραμένουν οι βασικοί παίκτες της εξερεύνησης του Διαστήματος, καθώς κάθε εταιρεία, για κάθε αποστολή της πρέπει να λάβει κρατική άδεια. Τα κράτη συνωστίζονται γύρω από τη Σελήνη γιατί μια επιτυχής προσσελήνωση προσφέρει τεράστιο πρεστίζ, όπως μπορούν να επιβεβαιώσουν πλέον η Ινδία και η Ιαπωνία, που μπήκαν και αυτές στον χορό των επιτυχημένων αποστολών.

Αλλά η κούρσα της Σελήνης προσφέρει ένα ακόμη μεγαλύτερο έπαθλο – τους πόρους της. Παρότι το σεληνιακό έδαφος φαίνεται μάλλον άγονο, περιέχει ορυκτά, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών, μετάλλων όπως σίδηρο και τιτάνιο, καθώς και ήλιο, το οποίο χρησιμοποιείται σε οτιδήποτε, από τους υπεραγωγούς μέχρι τον ιατρικό εξοπλισμό.

Οι εκτιμήσεις για την αξία όλων αυτών ποικίλλουν πολύ – από δισεκατομμύρια έως πεντάκις εκατομμύρια. Η Σελήνη μπορεί να αποδειχθεί μια πολύ προσοδοφόρα επένδυση, αν και με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Και η τεχνολογία που απαιτείται για την εξαγωγή και την επιστροφή στη Γη αυτών των σεληνιακών πόρων θέλει ακόμα αρκετά χρόνια για να τελειοποιηθεί.

Το 1979 μια διεθνής συνθήκη διακήρυξε ότι κανένα κράτος ή οργανισμός δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ιδιοκτησία πόρων που προέρχονται από τη Σελήνη. Αλλά η συνθήκη αποδείχθηκε αντιδημοφιλής: μόλις 17 χώρες την υπέγραψαν, ανάμεσά τους ούτε μία που είχε στείλει αποστολή στη Σελήνη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Μάλιστα η Αμερική ψήφισε νόμο το 2015, που επιτρέπει την εξαγωγή, χρήση και πώληση διαστημικού υλικού από τους πολίτες της.

Ο πόρος που θα μπορούσε να αποδειχθεί ο πιο πολύτιμος στη Σελήνη είναι το νερό. Η ανάλυση των πρώτων σεληνιακών βράχων που έφεραν οι αστροναύτες του προγράμματος «Απόλλων» έδειξε ότι ήταν στεγνοί, αλλά προ δεκαετίας ανακαλύφθηκαν μέσα τους μικρά ίχνη νερού παγιδευμένα σε κρυστάλλους φωσφορικών αλάτων. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι στους πόλους υπάρχουν αποθέματα πάγου μέσα σε μόνιμα σκιασμένους κρατήρες.

Οι μελλοντικοί αστροναύτες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το νερό ως πόσιμο, για την παραγωγή οξυγόνου, ακόμη και για την παραγωγή καυσίμου πυραύλων –χωρίζοντάς το σε υδρογόνο και οξυγόνο– που θα τους επέτρεπε να ταξιδέψουν από τη Σελήνη στον Αρη και σε πιο μακρινούς πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος.

Οι ΗΠΑ επιχειρούν τώρα να καθιερώσουν ένα νέο σύνολο κατευθυντήριων αρχών γύρω από την εξερεύνηση της Σελήνης και τη σεληνιακή εκμετάλλευση. Οι λεγόμενες «Συμφωνίες Artemis» αναφέρουν ότι η εξόρυξη και η χρήση πόρων στη Σελήνη θα πρέπει να γίνεται με τρόπο που να συμμορφώνεται με τη Συνθήκη για το Διάστημα του 1967 – αν και ενδέχεται να χρειαστούν κάποιοι νέοι κανόνες.

Περισσότερες από 40 χώρες έχουν μέχρι στιγμής υπογράψει αυτές τις μη δεσμευτικές συμφωνίες, αλλά η Κίνα απουσιάζει από τη λίστα. Παράλληλα, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι νέοι κανόνες για την εξερεύνηση της Σελήνης δεν πρέπει να καθοδηγούνται από ένα μεμονωμένο κράτος. Σε κάθε περίπτωση, η πρόσβαση στους πόρους της θα μπορούσε να προκαλέσει μια άλλη μορφή σύγκρουσης.

Παρότι υπάρχει άφθονος χώρος στη Σελήνη, οι περιοχές κοντά σε κρατήρες γεμάτους πάγους θα γίνουν τα κύρια σεληνιακά οικόπεδα. Τι θα συμβεί λοιπόν αν όλοι θέλουν το ίδιο σημείο για τη μελλοντική τους βάση; Και αν μια χώρα έχει ήδη κατασκευάσει μία, τι θα εμποδίσει μια άλλη να δημιουργήσει τη βάση της πολύ κοντά; Τελικά, οι αποφάσεις σχετικά με την έκταση και την τοποθεσία των σεληνιακών βάσεων θα ληφθούν από όποιον φθάσει εκεί πρώτος – γεγονός που οδηγεί σε αυτή τη νέα κούρσα για τη Σελήνη.

Αυτή τη στιγμή οι πρώτοι έποικοι πιθανολογείται ότι θα είναι είτε οι ΗΠΑ είτε η Κίνα, φέρνοντας ένα νέο επίπεδο ανταγωνισμού σε μια ήδη τεταμένη γεωπολιτική σχέση. Η χώρα που θα κτίσει πρώτη τη σεληνιακή βάση της θα θέσει, μάλλον, και τους κανόνες που θα ισχύσουν για όσους ακολουθήσουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News