Η πυρηνική παράνοια στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου είναι ιστορικά καταγεγραμμένη, αλλά τα μυστικά της εξακολουθούν να αποκαλύπτονται. Κρυμμένο στο δάσος Ρολντ της βόρειας Γιουτλάνδης, περίπου 400 χλμ. βορειοδυτικά της Κοπεγχάγης, βρίσκεται το εκτεταμένο συγκρότημα καταφυγίων του Μουσείου Ψυχρού Πολέμου REGAN West.

Χτισμένο κρυφά τη δεκαετία του 1960, στο απόγειο των ψυχροπολεμικών εντάσεων, είναι το μέρος όπου θα είχαν εκκενωθεί η κυβέρνηση της Δανίας, ακόμη και η βασίλισσα, αν είχε ξεσπάσει πυρηνικός πόλεμος. Το σχέδιο ήταν να διοικηθεί η χώρα μέσα από αυτό το καταφύγιο, 60 μέτρα κάτω από το έδαφος. Η ίδια η ύπαρξή του παρέμεινε μυστική για δεκαετίες, μέχρι που τελικά αποκαλύφθηκε το 2012.

Μετά από χρόνια προετοιμασίας άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του στο κοινό τον Φεβρουάριο του 2023 ως μουσείο. Μόνο 50.000 επισκέπτες το επιτρέπονται ετησίως, και η πρόσβαση έχει περιοριστεί σε μικρές ομάδες των 10 ατόμων, σε ξεναγήσεις διάρκειας 90 λεπτών, που εξερευνούν τα δύο χιλιόμετρα του δαιδαλώδους συστήματος καταφυγίου.

Είναι ένα κατατοπιστικότατο ταξίδι στην καρδιά μιας χρονοκάψουλας της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, αναφέρει η ανταποκρίτρια του BBC News που επισκέφθηκε το νεόκοπο «μουσείο». Κάτω από ένα πανύψηλο δάσος και έναν λαμπρό γαλάζιο ουρανό μεσολαβεί μια μικρή διαδρομή μέχρι την είσοδο του καταφυγίου, ένα σημείο που κάποτε θα το φύλαγαν αστυνομικοί πάνοπλοι, με ημιαυτόματα και χειροβομβίδες.

Το ξεπερασμένο τσιμεντένιο πλαίσιο της πόρτας είχε γίνει πράσινο από τα βρύα και την υγρασία. Η πόρτα εισόδου δείχνει τόσο συνηθισμένη, που το εκτεταμένο δίκτυο σήραγγας στο οποίο οδηγεί είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό. «Αυτό ήταν μέρος της διατήρησης του μυστικού» λέει η Μποντίλ Φράντσεν, επιμελήτρια και ιστορικός του μουσείου.

Μπαίνοντας στο τούνελ νιώθεις σαν να εισέρχεσαι σε ένα μυστικό παράλληλο σύμπαν. Η πόρτα κλείνει με θόρυβο διώχνοντας τις τελευταίες ακτίνες φυσικού φωτός και στέλνοντας μια ηχώ που αντηχεί κάτω από τη σήραγγα μήκους 300 μέτρων, που βρίσκεται μπροστά.

Το πέρασμα είναι λαξευμένο μέσα στην ωχρά λευκή ασβεστολιθική πλαγιά. Το μόλις λίγων λεπτών περπάτημα φαίνεται πολύ μεγαλύτερο, καθώς παρακολουθεί κανείς τους καμπυλωτούς, ραβδωτούς τοίχους που είχαν σχεδιαστεί για να επιβραδύνουν το κύμα πίεσης μιας πυρηνικής έκρηξης.

Τελικά, φθάνεις σε μια βαριά αεροστεγή πόρτα, που σηματοδοτεί την αρχή του πραγματικού καταφυγίου. Η πρώτη στάση είναι το μηχανοστάσιο, όπου οι γεννήτριες ντίζελ θα κρατούσαν την εγκατάσταση σε λειτουργία. Μόλις αποκλειόταν από τον έξω κόσμο, το καταφύγιο θα είχε επαρκή ηλεκτρική ενέργεια, ανακυκλωμένο αέρα και άλλες προμήθειες για 10 ημέρες.

Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια περίοδος οξείας πολιτικής και στρατιωτικής έντασης μεταξύ του Δυτικού και του Ανατολικού μπλοκ. Μετά τις σοβιετικές δοκιμές μιας δυνητικά καταστροφικής βόμβας υδρογόνου –και αργότερα την κουβανική πυραυλική κρίση–, οι φόβοι για τον Αρμαγεδδώνα αυξήθηκαν κατακόρυφα.

Μέλος του NATO από το 1949, η θέση της Δανίας στις εκβολές της Βαλτικής Θάλασσας ήταν (και εξακολουθεί να είναι) στρατηγικά σημαντική, αλλά η γειτνίασή της με το Σιδηρούν Παραπέτασμα την έκανε και ευάλωτη – γι’ αυτό και η χώρα προετοιμάστηκε για τα χειρότερα. Η κατασκευή του REGAN Vest ξεκίνησε το 1963 και ολοκληρώθηκε πέντε χρόνια αργότερα.

Το πυρηνικό καταφύγιο που προέκυψε ήταν ένα εκπληκτικό μεγαθήριο 5.500 τ.μ. σε σχήμα δύο μεγάλων, συνδεδεμένων δακτυλίων, ο καθένας με έναν επάνω και έναν κάτω όροφο – και περισσότερα από 230 δωμάτια, ικανά να φιλοξενήσουν περίπου 350 άτομα.

Στην πλειονότητά τους, αυτοί θα ήταν υπουργοί και δημόσιοι υπάλληλοι, τμήμα μιας μειωμένης διοίκησης επιφορτισμένης με τη διαχείριση των υποθέσεων του έθνους στις πιο σκοτεινές ημέρες μετά τον πυρηνικό όλεθρο. Μαζί τους θα βρισκόταν ένα ολιγομελές ιατρικό προσωπικό, αρκετοί δημοσιογράφοι και ένας ιερέας.

Στον σκοτεινό διάδρομο υπάρχουν σκονισμένα γραφεία, ακόμα εξοπλισμένα με παλιομοδίτικα τηλέφωνα και χαρτικά, ένα δωμάτιο επικοινωνίας και ένα μικρό στούντιο ραδιοφώνου, όλα παγωμένα στον χρόνο. Μεγάλο μέρος της διακόσμησης προέρχεται από τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων αυθεντικών κλασικών καρεκλών με την υπογραφή του εμβληματικού δανού σχεδιαστή Αρνε Γιάκομπσεν.

Η είσοδος στο «Situation Room» (το δωμάτιο αντιμετώπισης κρίσεων) του καταφυγίου συνιστά φροντιστήριο σχεδιασμού. Στρατιωτικοί χάρτες της Σκανδιναβίας και της Σοβιετικής Ενωσης καλύπτουν τους τοίχους, έτοιμοι για χρήση σε σειρά υψηλών συναντήσεων που δεν έγιναν ποτέ.

Ηταν μια εποχή φόβου και παράνοιας, αλλά και ετοιμότητας. Από τα υπόγεια στα νηπιαγωγεία μέχρι τα στρατιωτικά οχυρά, περίπου 14.000 κατασκευές ανεγέρθηκαν σε όλη τη Δανία την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.

Ακολουθεί το δωμάτιο VIP, όπου το πάτωμα είναι στρωμένο με χαλί. Πρόκειται για ένα μεγαλύτερο, σπαρτιάτικα διακοσμημένο υπνοδωμάτιο με δύο μονά κρεβάτια, δικό του μπάνιο και ένα μικρό γραφείο. Αυτό το απίθανο κατάλυμα προοριζόταν για τη βασίλισσα Μαργκρέθη. Στην πραγματικότητα, το είχε επισκεφθεί μόνο μία φορά, ενώ είχε εγκρίνει ακόμη και τις τοιχογραφίες του.

Το κομψό σαλόνι είναι ίσως το πιο ζωντανό χρονοντούλαπο από όλα. Τα έπιπλα, τα φωτιστικά και η ταπετσαρία, όλα σμαραγδένια, μοιάζουν βγαλμένα κατευθείαν από τις σελίδες περιοδικού της δεκαετίας του 1970. Και ανάμεσα στα ράφια των βιντεοταινιών και των βιβλίων, μια χιουμοριστική πινελιά: ένα αντίγραφο του μυθιστορήματος του Τζέιμς Μποντ «Από τη Ρωσία με Αγάπη».

Στο τέρμα του διαδρόμου βρίσκεται η καφετέρια, όπου σειρές από πανομοιότυπα μαύρα αμπαζούρ κρέμονται χαμηλά πάνω από τραπέζια και η φωτορεαλιστική ταπετσαρία απεικονίζει μια σκηνή δάσους. Τραγούδια πουλιών έπαιζαν κάποτε, μέσω σωλήνων, από ένα κασετόφωνο, μέρος μιας σουρεαλιστικής αναβάθμισης με στόχο τη βελτίωση της ευημερίας των λίγων εργατών που έρχονταν περιστασιακά στο καταφύγιο, απομονωμένοι βαθιά κάτω από το έδαφος.

Το κτίριο υποδοχής και έκθεσης περιλαμβάνει επτά εκθεσιακές ενότητες που προσελκύουν τους επισκέπτες και παρέχουν διαφορετικές οπτικές του Ψυχρού Πολέμου – από τον φόβο των πυρηνικών όπλων μέχρι τα έντονα πολιτικά μέτωπα και τα σενάρια πολέμου, σε περίπτωση που ξέσπαγε ο πόλεμος.

Ευτυχώς, ο Τρίτος Παγκόσμιος δεν έγινε ποτέ και η εγκατάσταση χρησιμοποιήθηκε μόνο για ασκήσεις πρακτικής άσκησης, αν και παρέμεινε σε κατάσταση αναμονής μέχρι το 2003, όταν και τελικά τέθηκε εκτός λειτουργίας. Εννέα χρόνια αργότερα, το μακροχρόνιο μυστικό έφτασε στο τέλος του και μετά ήρθε μια σχεδόν δεκαετής προετοιμασία για τη συντήρηση του καταφυγίου ως μουσείου.

Το καταφύγιο-μουσείο μπορεί να λειτουργεί ως υπενθύμιση της ψυχροπολεμικής παράνοιας περασμένων δεκαετιών, αλλά σε μια εποχή όπου το καθεστώς Πούτιν στη Ρωσία εκτοξεύει απειλές σχεδόν κάθε μήνα για πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων, ίσως αποδειχθεί πιο επίκαιρο από όσο θα φανταζόταν κανείς.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News