Tην άνοιξη του 1968, και ενώ στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία διαμορφωνόταν ένα μεταρρυθμιστικό/επαναστατικό κλίμα, ομάδες φιλικών τουριστών άρχισαν να καταφθάνουν στην πρωτεύουσα Πράγα με πτήσεις από το Ελσίνκι και το Ανατολικό Βερολίνο ή με αυτοκίνητα από τη Δυτική Γερμανία.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του βρετανικού Guardian, ανάμεσά τους υπήρχαν 11 Δυτικοευρωπαίοι, μια Ελβετίδα με το όνομα Μαρία Βέμπερ και ένας Λιβανέζος, ο Oganes Sarajian. Ολοι τους αυτοπροσδιορίζονταν ως υποστηρικές αυτού που θα ονομαζόταν «Ανοιξη της Πράγας»: μιας καταδικασμένης σε αποτυχία προσπάθειας για την καθιέρωση ενός πιο φιλελεύθερου σοσιαλιστικού μοντέλου διακυβέρνησης και για την απεμπλοκή από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του Κρεμλίνου.

Πολλοί από τους επισκέπτες προσπαθούσαν, συνήθως με επιτυχία, να πλησιάσουν τους επικεφαλής του κινήματος, προσφέροντας υποστήριξη στη μάχη για την πολιτική και κοινωνική αλλαγή στη χώρα. Ωστόσο αυτοί οι «αλληλέγγυοι» δεν ήταν αυτό που φαίνονταν.

Στην πραγματικότητα ήταν κατάσκοποι της KGB – σοβιετικοί πολίτες που είχαν εκπαιδευθεί επί χρόνια σε ένα ειδικό πρόγραμμα, έτσι ώστε να προσποιούνται άριστα τους Δυτικούς: η KGB έμοιαζε τρομοκρατημένη μπροστά στο ενδεχόμενο το κίνημα της Πράγας να τερματίσει τη σοβιετική επιρροή στην Τσεχοσλοβακία, οπότε αποφάσισε, για πρώτη φορά, να επιστρατεύσει τους πιο πολύτιμους κατασκόπους της σε χώρα του Ανατολικού Μπλοκ, σε μια αποστολή με την κωδική ονομασία «Eπιχείρηση Πρόοδος». Την εξιστορεί στο βιβλίο του «The Illegals: Russia’s Most Audacious Spies and the Plot to Infiltrate the West» ο βρετανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Σον Γουόκερ.

Μέχρι πρόσφατα οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες αρνούνταν οποιαδήποτε ανάμιξή τους. Τώρα, όμως, μια σειρά από έγγραφα σχετικά με την επιχείρηση, μαζί με συνεντεύξεις με εμπλεκομένους, έρχονται για πρώτη φορά στη δημοσιότητα, ρίχνοντας φως στην κατασκοπευτική δράση της Μόσχας στην Πράγα.

Συγκεκριμένα, αποκαλύπτουν τους επικεφαλής, τον τρόπο που «φύτευαν» ψευδή στοιχεία, αλλά και την απαγωγή και τον εγκλεισμό σε ψυχιατρική κλινική ενός άνδρα που σχεδίαζε να αυτοπυρποληθεί, ως μια έσχατη πράξη διαμαρτυρίας.

Η Ανοιξη της Πράγας, που έληξε με δραματικό τρόπο, όταν οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στην πόλη με άρματα μάχης τον Αύγουστο του 1968, υπήρξε μια αντανάκλαση της έντονης επιθυμίας των πολιτών της Τσεχοσλοβακίας για ελευθερία. Ο υποστηρικτής του κινήματος, Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, τοπικός ηγέτης του Κομμουνιστικού κόμματος, οραματιζόταν έναν σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο, σε ένα χρονικό σημείο που η Πράγα ήταν η πιο θορυβώδης και «ζωντανή» πόλη του Ανατολικού Μπλοκ.

«Εβλεπες παντού μπλου τζιν και μακριά μαλλιά» έγραφε τότε ένας αμερικανός ανταποκριτής. Φοιτητές από χώρες της Δυτικής Ευρώπης ταξίδευαν στην πρωτεύουσα της Τσεχοσλοβακίας, όπου έκαναν νέους φίλους, τραγουδούσαν με τις κιθάρες τους και κάπνιζαν «χόρτο» ελεύθερα.

Αυτή ακριβώς η πνοή ελευθερίας ήταν που τρόμαξε τον σοβιετικό ηγέτη Λεονίντ Μπρέζνιεφ και τον αρχηγό της KGB Γιούρι Αντρόποφ. Ωστόσο ο δεύτερος είδε και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να τεστάρει τους κατασκόπους του επί το έργον: εφοδιασμένοι με πλαστά Δυτικά διαβατήρια, καθόλου δεν δυσκολεύτηκαν να εισέλθουν στη χώρα απαρατήρητοι και στη συνέχεια να πιάσουν φιλίες με «αντιπολιτευόμενους» Τσέχους σε εστιατόρια, μουσεία, γκαλερί και ξενοδοχεία.

Ορισμένοι από τους σοβιετικούς κατασκόπους, μάλιστα, είχαν ως αποστολή να προσεγγίσουν δημοσιογράφους τσεχικών εφημερίδων και να τους πείσουν να δημοσιεύσουν αντισοβιετικές θέσεις, έτσι ώστε να κλιμακωθεί ακόμα περισσότερο η ένταση.

Αλλοι, πάλι, έθαψαν σε διάφορα σημεία ψεύτικα αμερικανικά όπλα, ώστε να «αποδείξουν» ότι πίσω από το μεταρρυθμιστικό κίνημα βρίσκονταν οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Το 1969, καθώς η Σοβιετική Ενωση συνέχιζε τις διώξεις υποκινητών του κινήματος, ακόμα περισσότεροι μυστικοί πράκτορες εισχώρησαν στα εδάφη της Τσεχοσλοβακίας. Ενας από αυτούς, ο Γιούρι Λινόφ, ταξίδεψε στην Πράγα ως αυστριακός επιχειρηματίας ονόματι Καρλ-Μπερντ Μοτλ.

Πολύ σύντομα κατάφερε να γνωριστεί και να αναπτύξει σχέσεις με ηγέτες του φοιτητικού κινήματος και προοδευτικούς τηλεοπτικούς δημοσιογράφους , θυμάται ο ίδιος. Τα βράδια έπινε «ποτάμια φθηνού κόκκινου κρασιού» παρέα με τους «αντιφρονούντες» και τα πρωινά έγραφε και έστελνε τις αναφορές του για τα σχέδιά τους.

Ο Αντρόποφ ήταν τόσο ικανοποιημένος με τα αποτελέσματα της «Επιχείρησης Πρόοδος» στην Πράγα ώστε την επεξέτεινε σε ολόκληρο το Ανατολικό Μπλοκ για τις επόμενες δύο δεκαετίες.

Η «Επιχείρηση Πρόοδος» αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1999, όταν ο ιστορικός Κρίστοφερ Αντριου κυκλοφόρησε ένα βιβλίο βασισμένο σε αντίγραφα φακέλων της KGB, τα οποία είχε προμηθευτεί από τον αντιφρονούντα ακτιβιστή Βασίλι Μιτρόχιν, που είχε αυτομολήσει στη Βρετανία το 1992. Ωστόσο οι αυθεντικοί φάκελοι που είχε στην κατοχή του ο Μιτρόχιν, οι οποίοι πλέον είναι ανοιχτοί για το κοινό στο Κέμπριτζ, περιέχουν πολύ περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Ανοιξη της Πράγας και τη δράση σοβιετικών πρακτόρων στο Ανατολικό Μπλόκ.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν συνηθίζει με κάθε ευκαιρία να μιλάει για τα σπουδαία επιτεύγματα των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, αλλά ποτέ για τη δράση τους σε χώρες του πάλαι ποτέ Σοβιετικού Μπλοκ.

Αντ’ αυτού, κάνει πάντα λόγο για ηρωικούς μαχητές που αποκάλυπταν μυστικά της Δύσης για το καλό της μητέρας πατρίδας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News