Πόσο καλύτερη θα ήταν η ζωή μας αν μπορούσαμε να έχουμε πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες που χρειαζόμαστε σε λιγότερα από 15 λεπτά με τα πόδια; Οι κάτοικοι των περισσότερων μεγαλουπόλεων –της Αθήνας συμπεριλαμβανομένης– θα αντιμετώπιζαν μια τέτοια προοπτική με τεράστια χαρά, αν όχι με ανακούφιση.

Και όμως, υπάρχουν τέτοιες πόλεις. Αν όχι απόλυτα, τουλάχιστον σε πολύ μεγάλο ποσοστό αντικατοπτρίζουν τον ιδανικό αστικό σχεδιασμό, ο οποίος θα μπορούσε να κάνει πιο εύκολη τη ζωή για εκατοντάδες εκατομμύρια κατοίκους.

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η άμεση προσβασιμότητα με τα πόδια σε βασικές υπηρεσίες, όπως σχολεία, νοσοκομεία, εστιατόρια και καταστήματα, είναι πλέον ένα από τα βασικά ζητούμενα σε μια μεγάλη πόλη. Οπως και οι μεγάλοι χώροι αστικού πρασίνου, για χαλάρωση και ηρεμία.

Ορισμένες πόλεις, όπως η Κοπεγχάγη, το Παρίσι και το Τόκιο, λειτουργούν ήδη με αυτόν τον τρόπο, γράφει ο Economist. Μερικές φορές αποκαλούνται «πόλεις των 15 λεπτών» και προσφέρουν όλα όσα χρειάζονται οι κάτοικοι, σε μικρή ακτίνα. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Nature Cities δείχνει όχι μόνο ποιες πόλεις το καταφέρνουν αυτό καλύτερα, αλλά και πώς θα μπορούσαν οι υπόλοιπες να διδαχτούν από το παράδειγμά τους.

Ο Ματέο Μπρούνο και οι συνάδελφοί του, στο Sony Computer Science Laboratories, στη Ρώμη, υπολόγισαν την προσβασιμότητα σε τέτοιου είδους υπηρεσίες για περισσότερες από 10.000 πόλεις σε όλον τον πλανήτη. Πρώτα χαρτογράφησαν πόσο χρόνο θα χρειάζονταν οι κάτοικοι σε διάφορες αστικές γειτονιές για να φτάσουν με τα πόδια σε βασικές υπηρεσίες. Στη συνέχεια υπολόγισαν έναν μέσο όρο για όλη την πόλη.

Οι ευρωπαϊκές πόλεις, όπως είναι αναμενόμενο, είναι οι πιο φιλικές προς τους πεζούς. Σε μια κατάταξη μεγάλων πόλεων (εκείνες με περισσότερους από μισό εκατομμύριο κατοίκους), οι 45 από τις 50 πρώτες θέσεις καταλαμβάνονται από πόλεις της Ευρώπης. Το Μιλάνο έρχεται πρώτο. Ο μέσος Μιλανέζος χρειάζεται να περπατήσει περίπου επτά λεπτά για να φτάσει σε βασικές υπηρεσίες και το 98% του πληθυσμού ζει σε γειτονιές των 15 λεπτών.

Το Παρίσι βρίσκεται σε πολύ καλή θέση: οι περισσότεροι Παριζιάνοι χρειάζονται μόλις οκτώ λεπτά, κατά μέσο όρο, για να φτάσουν με τα πόδια στις βασικές υπηρεσίες και το 93% από αυτούς ζει σε γειτονιές των 15 λεπτών. Στην Ασία, το Κιότο της Ιαπωνίας και η Ταϊπέι, η πρωτεύουσα της Ταϊβάν, είναι από τις πιο προσβάσιμες στους πεζούς πόλεις.

Οι πόλεις της Βόρειας Αμερικής απουσιάζουν από τις κορυφαίες 50, καθώς πολλές είναι σχεδιασμένες με δεδομένη τη χρήση αυτοκινήτου, και οι κατοικημένες γειτονιές τους απλώνονται μακριά από τις κεντρικές υπηρεσίες. Το Μανχάταν κατατάχθηκε ως ιδιαίτερα προσβάσιμο, αλλά οι άλλες συνοικίες της Νέας Υόρκης κατέβασαν κατά πολύ το μέσο σκορ της πόλης.

Ο στόχος της έρευνας δεν είναι μόνο η κατάταξη, αλλά και ο προσδιορισμός τού πώς θα μπορούσαν να γίνουν πιο προσβάσιμες και άλλες πόλεις. Ετσι, οι ερευνητές ανέπτυξαν έναν αλγόριθμο για να καθορίσουν πώς θα μπορούσαν να μετακινηθούν οι τρέχουσες αστικές υπηρεσίες προκειμένου να βελτιωθεί περαιτέρω η προσβασιμότητα σε αυτές.

Διαπίστωσαν ότι, με μικρή αναδιάρθρωση των πόλεων, θα μπορούσαν να αφαιρεθούν δύο λεπτά από τον μέσο χρόνο περπατήματος και το 97% των πολιτών θα μπορούσε να ζει σε γειτονιές των 15 λεπτών. Αυτό δείχνει ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός θα μπορούσε να βελτιώσει κατά πολύ την προσβασιμότητα, χρειάζεται όμως και βοήθεια: Η προσέλκυση καταστημάτων και εστιατορίων σε πιο ήσυχες γειτονιές πιθανώς να απαιτήσει κυβερνητικά κίνητρα.

Οι ερευνητές έκαναν το ίδιο για ακόμη 53 πόλεις, γράφει ο Economist. Από αυτές, οι 34 ήταν ήδη πόλεις των 15 λεπτών για τους περισσότερους κατοίκους, ενώ άλλες δέκα είχαν τη δυνατότητα να γίνουν. Στο Ρίο ντε Τζανέιρο, για παράδειγμα, οι βασικές υπηρεσίες συγκεντρώνονται στις παράκτιες γειτονιές. Η μεταφορά ορισμένων από αυτές τις υπηρεσίες στα ενδότερα θα μπορούσε να μειώσει τον μέσο χρόνο βαδίσματος για τους κατοίκους, από 25 λεπτά σε 15. Ομοίως, περίπου ο μισός πληθυσμός της Μελβούρνης ζει σε γειτονιές των 15 λεπτών, αλλά οι ερευνητές υπολόγισαν ότι θα μπορούσε να αυξηθεί σε περίπου 90% εάν οι υπηρεσίες της ήταν καλύτερα κατανεμημένες.

Μερικές πόλεις είναι απίθανο να γίνουν παράδεισος για τους πεζούς. Σε μέρη με μεγάλη εξάπλωση των προαστίων η επίτευξη της συνθήκης των 15 λεπτών θα απαιτούσε τη δημιουργία πολλών καινούργιων υπηρεσιών. Για να γίνει η Ατλάντα τόσο βατή όσο το Βερολίνο, για παράδειγμα, θα απαιτούσε περίπου 12 φορές περισσότερες βασικές υπηρεσίες από όσες έχει τώρα.

Ωστόσο, καταλήγει ο Economist, οι μικρές αλλαγές μπορεί να αποδώσουν καρπούς: οι έρευνες έχουν δείξει ότι περισσότερες πόλεις που μπορείς να τις περπατήσεις σημαίνει υγιέστεροι κάτοικοι και πιο καθαρή ατμόσφαιρα, ενώ η αυξημένη κίνηση πεζών βοηθάει και τα τοπικά καταστήματα.

Τι συμβαίνει με την Αθήνα

Πώς τα πάει η Αθήνα σε όλα αυτά; Η συνολική εικόνα της πόλης δεν είναι ιδιαίτερα κακή, καθώς βρίσκεται στην «μπλε» ζώνη, με μέσο όρο πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες με τα πόδια τα 11 λεπτά ή 5 λεπτά με ποδήλατο. Το πόσο εύκολο είναι να περπατήσεις ή να κάνεις ποδήλατο στην πόλη είναι μια άλλη ιστορία, που δεν θίγεται εδώ. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με την έκθεση, η Αθήνα επιδέχεται αρκετές βελτιώσεις.

Οι βασικές διαπιστώσεις που μπορεί να κάνει κανείς παρατηρώντας τα στοιχεία και τους χάρτες που προκύπτουν από την έρευνα είναι οι εξής:

1. Ενώ ο γενικός μέσος όρος προσβασιμότητας της πόλης είναι καλός, όταν πρόκειται για την πρόσβαση σε επιμέρους υπηρεσίες ποικίλλει πολύ. Για παράδειγμα, η εικόνα της εύκολης πρόσβασης σε πολιτιστικές υπηρεσίες (μουσεία, θέατρα, κινηματογράφοι κ.λπ.) συρρικνώνεται πολύ προς το κέντρο της πόλης, βάζοντας ακόμη και τα πολυπληθή προάστια στην «κόκκινη» ζώνη, αυτή στην οποία η πρόσβαση είναι άνω των 15 λεπτών, συχνά και άνω των 30. Το ίδιο ισχύει και για την προσβασιμότητα σε δημόσιους χώρους αναψυχής και δραστηριοτήτων, από τους οποίους η πόλη πάσχει εμφανώς.
2. Η πόλη, που έχει απλωθεί πλέον πολύ πέρα από τα «φυσικά» της όρια, δηλαδή τα τρία όρη που την περιβάλλουν και τη θάλασσα, δείχνει σαν μια μεγαλούπολη δύο ταχυτήτων: Στο κέντρο και τις μεγάλες συνοικίες οι κάτοικοι έχουν σχετικά καλή πρόσβαση σε κάθε είδους υπηρεσίες, όμως στα απομακρυσμένα προάστια δεν υπάρχει σχεδόν τίποτε.
3. Η έκθεση προτείνει τη δημιουργία υπηρεσιών σε περιοχές όπως οι πόλεις στις ακτές του Νότιου Ευβοϊκού (Νέα Μάκρη, Αρτέμιδα, Μαραθώνας), στα δυτικά προάστια του Πειραιά και της Αθήνας (Πετρούπολη, Χαϊδάρι, Νίκαια, Κερατσίνι) και στα νότια προάστια πέραν της Γλυφάδας (Βουλιαγμένη, Σαρωνίδα), καθώς διαπιστώνει ότι η αναλογία του πληθυσμού προς τις υπηρεσίες είναι αρνητικά δυσανάλογη.

Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται οριακά στην «κόκκινη» ζώνη, με μέσο όρο πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες με τα πόδια τα 16 λεπτά ή 8 λεπτά με ποδήλατο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News