Τι είναι ευτυχία; Πού κρύβεται η χαρά της ζωής; Και πόσο δύσκολο είναι να τη βρούμε; Νομίζετε μήπως ότι είναι κάτι άπιαστο που μόνον όταν είναι κανείς πλούσιος, όμορφος ή/και πετυχημένος μπορεί να βιώσει; Λάθος. Οι πλούσιοι, όμορφοι ή/και πετυχημένοι μπορεί να νιώθουν εξίσου δυστυχείς, γιατί η χαρά της ζωής δεν κρύβεται (απαραίτητα) στα λεφτά, στην ομορφιά ή σε μια επιτυχημένη καριέρα.

Σίγουρα δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει νιώσει κάποιες στιγμές στη ζωή του ότι δεν έχει κίνητρο να κυνηγήσει τη χαρά. Αποσύρεται αποφεύγοντας εμπειρίες που γνωρίζει ότι θα τονώσουν τη διάθεσή του, ακόμη και αν ξέρει ότι αυτό ακριβώς είναι που χρειάζεται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο εκείνη τη στιγμή. Κλείνεται στο σπίτι, ξαπλώνει (σαν άρρωστος) με τη ρόμπα και τις παντόφλες στον καναπέ αλληλεπιδρώντας παθητικά με την τηλεόραση, αγνοεί προσκλήσεις για εξόδους, δεν βγαίνει καν για μια ανακουφιστική βόλτα στη φύση. Γιατί απλά δεν βρίσκει ότι αξίζει τον κόπο. Το πιθανότερο, όμως, είναι ότι μετά θα νιώσει ακόμα χειρότερα.

Πώς, λοιπόν, μπορεί να βρει κανείς το κίνητρο που θα τον κινητοποιήσει να βγει έξω, ειδικά όταν νιώθει πεσμένος, αγχωμένος, κουρασμένος ή μόνος; Σας έχει συμβεί; Πολύ πιθανόν. Μια αποδεδειγμένη στρατηγική για να το αντιμετωπίσετε είναι να ενισχύσετε αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «ευαισθησία στην ανταμοιβή» (reward sensitivity), καθώς ενθαρρύνει το άτομο να συμμετέχει σε διάφορες δραστηριότητες.

Η Τζένι Τέιτζ, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες και συγγραφέας (το τελευταίο της βιβλίο έχει τίτλο «Stress Resets: How to Soothe Your Body and Mind in Minutes»), υποστηρίζει ότι αυτό που μας οδηγεί στην αναζήτηση της ευτυχίας είναι ένας μυς τον οποίο μπορούμε να αναπτύξουμε. Το ίδιο ισχύει και για την ικανότητά μας να απολαμβάνουμε τις εμπειρίες, προσθέτει η αμερικανίδα ψυχοθεραπεύτρια σε άρθρο της στους New York Times.

Σύμφωνα με δημοσίευση στο NIH για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και του άγχους, σχεδόν όλοι μπορούν να μάθουν να ενισχύουν την ευαισθησία τους στην ανταμοιβή, εκπαιδεύοντας τον εαυτό τους να παρατηρεί και να απολαμβάνει τα θετικά συναισθήματα. Αυτό ισχύει ακόμη και για άτομα με κατάθλιψη και άγχος, που δυσκολεύονται να βιώσουν την ευχαρίστηση (ανηδονία).

Η Τζένι Τέιτζ υπογραμμίζει ότι είναι δυνατόν να σεβόμαστε ό,τι μας προκαλεί πόνο και παράλληλα να αναγνωρίζουμε ότι οι φωτεινές στιγμές μπορούν να βελτιώσουν την ευημερία μας. Στο άρθρο της στους New York Times προτείνει μια σειρά από στρατηγικές που υποστηρίζονται από την έρευνα και τις οποίες χρησιμοποιεί η ίδια ως ψυχοθεραπεύτρια.

Ευαισθησία στην ανταμοιβή και ψυχική υγεία

Οταν πρόκειται για θεραπείες ψυχικής υγείας, οι γιατροί και οι ψυχοθεραπευτές τείνουν να επικεντρώνονται στην ανακούφιση των αρνητικών συμπτωμάτων των ασθενών τους. Θέλουν «να απομακρύνουν το κακό» εξηγεί η Αλίσια Μόρετ, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Southern Methodist University.

Ωστόσο οι περισσότεροι από εμάς, εκτός από τη μείωση του πόνου, χρειαζόμαστε επίσης να ενισχύσουμε τη χαρά, τονίζει η Τέιτζ στους New Yok Times. Στην πραγματικότητα, η βελτίωση των θετικών συναισθημάτων μπορεί να έχει μεγαλύτερη προτεραιότητα από τον περιορισμό των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Και η έρευνα δείχνει ότι οι θεραπείες που βασίζονται σε αυτή την ιδέα μπορεί να είναι αποτελεσματικές.

Μια μελέτη του 2023 με επικεφαλής τη δρ Μόρετ διαπίστωσε ότι ενήλικες που αντιμετώπιζαν κατάθλιψη ή άγχος, όταν συμμετείχαν σε ψυχοθεραπεία 15 εβδομάδων επικεντρωμένη στην ενίσχυση των θετικών συναισθημάτων, ανέφεραν μεγαλύτερη βελτίωση σε σχέση με τους συμμετέχοντες σε μια ομάδα η θεραπεία της οποίας επικεντρώθηκε στη μείωση των αρνητικών συναισθημάτων.

Πιο σύντομες παρεμβάσεις έχουν επίσης δείξει οφέλη. Μια μελέτη του 2024 σε 85 φοιτητές, με επικεφαλής τον Λούκας ΛαΦρενιέρ, επίκουρο καθηγητή Ψυχολογίας στο Skidmore College, προέτρεπε τακτικά άτομα με άγχος, μέσω smartphone, να σχεδιάζουν ευχάριστες δραστηριότητες, να απολαμβάνουν θετικές στιγμές και να προσβλέπουν σε μελλοντικά θετικά γεγονότα. Μετά από μία εβδομάδα εμφάνισαν σημαντικά βελτιωμένα αισθήματα αισιοδοξίας.

Μια άσκηση για ενίσχυση της ευαισθησίας στην ανταμοιβή

Η άσκηση βασίζεται στα θεραπευτικά πλάνα αυτών των μελετών. Κάντε την καθημερινά για όσο διάστημα σας βοηθάει, αλλά δεσμευθείτε για τουλάχιστον μία εβδομάδα.

Ξεκινήστε προγραμματίζοντας μια δραστηριότητα ανά ημέρα, που θα σας κάνει ευτυχισμένους ή θα σας προσφέρει μια αίσθηση επιτυχίας. Ετσι θα είναι λιγότερο πιθανό να αναβάλλετε τις θετικές εμπειρίες. Να είστε ρεαλιστές. Μπορεί να είναι κάτι τόσο μικρό όσο το να κεράσετε τον εαυτό σας ένα αγαπημένο σνακ, να διαβάσετε μερικές σελίδες ενός μυθιστορήματος ή να κάνετε Face Time με κάποιον φίλο.

Αφού απολαύσετε αυτή την καθημερινή στιγμή, κλείστε τα μάτια και αφηγηθείτε δυνατά, σε ενεστώτα χρόνο, πού και πότε βιώσατε τη μεγαλύτερη χαρά. Εστιάστε σε λεπτομέρειες και σωματικές αισθήσεις, όπως το αεράκι που δροσίζει το πρόσωπό σας καθώς ο ήλιος λάμπει. Ολα αυτά μπορεί να σας φαίνονται υπερβολικά, αλλά μην παραλείπετε τις λεπτομέρειες, επιμένει η δρ Μόρετ. Η ιδέα δεν είναι απλώς να θυμηθείτε πώς αισθανθήκατε, αλλά να ενισχύσετε το θετικό συναίσθημα και να το ξαναζήσετε.

Οι ψυχολόγοι αποκαλούν απολαυστική τη διαδικασία εντοπισμού των θετικών συναισθημάτων: «Η καλλιέργεια της λάμψης των θετικών συναισθημάτων», όπως το έθεσε ο δρ ΛαΦρενιέρ, ενισχύει τη μνήμη μας για αυτά και ενισχύει το κίνητρό μας να τα αναζητήσουμε στο μέλλον. Η απόλαυση βοηθά επίσης στην αντιμετώπιση της πολύ ανθρώπινης τάσης να εστιάζουμε και να θυμόμαστε τις αρνητικές πτυχές ενός γεγονότος: τον φίλο που άργησε 15 λεπτά ή κάτι που θα θέλατε να μην είχατε πει.

Περισσότεροι τρόποι για να επιμηκύνετε τα θετικά συναισθήματα

Στο άρθρο της στους New York Times η Τζένι Τέιτζ προτείνει επιπλέον μερικούς ακόμα πιο λεπτούς αλλά ισχυρούς τρόπους για να καλλιεργήσει κανείς μια θετική νοοτροπία:

Επεκτείνετε το λεξιλόγιο της χαράς: Πολλοί από εμάς δυσκολευόμαστε να ονομάσουμε τα θετικά μας συναισθήματα πέρα από το ωραία, καλά ή υπέροχα. Αλλά η έρευνα δείχνει ότι η εύρεση περισσότερων λέξεων για να περιγράψετε αυτά τα συναισθήματα μπορεί να τα επικυρώσει και να τα εντείνει, δήλωσε η δρ Αλίσια Μόρετ. Οταν αναλογίζεστε κάτι και πώς σας έκανε να νιώσετε, προσπαθήστε να είστε ακριβείς, χρησιμοποιώντας λέξεις όπως γαλήνια, ενθουσιασμένη, ευφρόσυνη, ευχαριστημένη, εμπνευσμένη.

Μοιραστείτε την κορυφαία στιγμή: Σκεφτείτε τις λεπτομέρειες που συνήθως αναφέρετε όταν σας ρωτούν για τη μέρα σας ή για ένα πρόσφατο ταξίδι. Η αναφορά σε αυτό που σας έκανε πιο ευτυχισμένους μπορεί να σας κάνει να νιώσετε καλύτερα, να μεταδώσετε αυτή την ευτυχία σε ένα άλλο άτομο, αλλά επίσης να ενισχύσετε και έναν δεσμό, δήλωσε ο Τσάρλι Τέιλορ, αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, ο οποίος ερευνά την ευαισθησία στην κοινωνική ανταμοιβή.

Βρείτε τις καλύτερες στιγμές: Με εξάσκηση είναι δυνατόν να παρατηρούμε τα θετικά που κρύβονται σε πράγματα που μπορεί αρχικά να βλέπουμε ως αρνητικά, δήλωσε ο δρ Τέιλορ. Για παράδειγμα, αν προσκαλέσετε συναδέλφους σας και εμφανιστεί μόνο ένα άτομο, θα μπορούσατε εύκολα να το θεωρήσετε αποτυχία. Ομως το θετικό είναι ότι έτσι γνωρίσατε καλύτερα αυτό το ένα άτομο.

Προβλέψτε μελλοντικές νίκες: Αν το να κοιτάζετε το ημερολόγιό σας σάς προκαλεί τρόμο, επιλέξτε ένα γεγονός που πλησιάζει και σκεφτείτε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, προτείνει η δρ Μόρετ.

Αν είστε κουρασμένοι και θέλετε να αναβάλετε τη συνάντηση με έναν φίλο για προπόνηση, φανταστείτε ένα ιδιαίτερα τονωτικό μάθημα. Φανταστείτε ότι χαμογελάτε ο ένας στον άλλον στο γυμναστήριο, νιώθοντας υπερήφανοι. Η χρήση της φαντασίας μπορεί να ενθαρρύνει την κινητοποίηση και να σας προετοιμάσει για εμπειρίες που θα σας ανεβάσουν ακόμα περισσότερο, εξήγησε η αμερικανίδα ψυχολόγος.

Επιτρέψτε στον εαυτό σας να νιώσει ευτυχισμένος

Εχετε κατά νου ότι είναι φυσιολογικό να αισθάνεστε μερικές φορές άβολα με ευχάριστα συναισθήματα, ιδιαίτερα αν βιώνετε κατάθλιψη και άγχος:  «Μερικοί άνθρωποι μπορεί να νιώθουν ευάλωτοι όταν αφήνουν τον εαυτό τους να αισθάνεται καλά» εξήγησε ο δρ Λαφρενιέρ. Η ανησυχία μπορεί να σας κάνει να αισθανθείτε πως είστε έτοιμοι να αντιδράσετε σε απειλές, αλλά με το να ετοιμαζόμαστε συνεχώς για την καταστροφή χάνουμε την ευτυχία που βρίσκεται μπροστά μας αυτή τη στιγμή.

«Η αλήθεια είναι», είπε ο δρ ΛαΦρενιέρ, «ότι μερικές φορές πρέπει να συμπεριφερόμαστε σαν ευτυχισμένοι άνθρωποι, εφόσον θέλουμε πραγματικά να είμαστε ευτυχισμένοι».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News