Τι συμβαίνει στη Σουηδία; Η φαινομενικά «τέλεια» χώρα της Βόρειας Ευρώπης κλονίζεται από την τεράστια κλιμάκωση της βίας και την άνοδο της Ακροδεξιάς. Το άλλοτε μετριοπαθές πολιτικό κλίμα έχει δώσει τη θέση του στον διχασμό και τις πολιτισμικές συγκρούσεις (culture wars). Μια χώρα που αποτέλεσε προπύργιο της σοσιαλδημοκρατίας και της ανεκτικότητας βιώνει την άνοδο και την αυξανόμενη επιρροή ενός κόμματος, των Σουηδών Δημοκρατών, που συγκροτήθηκε το 1988 ως μετεξέλιξη μιας νεοναζιστικής ομάδας.

Οπως επισημαίνει στον Guardian o δημοσιογράφος Μάρτιν Γκέλιν, αρθρογράφος της σουηδικής εφημερίδας Dagens Nyheter, η Σουηδία υπερηφανευόταν για τη μετριοπάθειά της, μέχρι τη στιγμή που ο διχασμός σαν κι αυτόν που παρατηρούμε λόγω Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες δηλητηρίασε τoν πολιτικό διάλογο. Ο Τραμπ χάρισε στα πιο αντιδραστικά στοιχεία ένα εγχειρίδιο που μπορούσαν να το αντιγράψουν. Τώρα «το βιτριόλι είναι δύσκολο να ξαναμπεί στο μπουκάλι» επισημαίνει ο Γκέλιν.

Ο ίδιος συνοψίζει την κατάσταση ως εξής: «Ο πολιτικός λόγος είναι επιθετικός, επικεντρώνεται στις πολιτισμικές συγκρούσεις (culture wars) και φαίνεται να έχει κολλήσει σε μια συνεχή κατάσταση οργής. Το καυστικό λεξιλόγιο συχνά μοιάζει να προέρχεται κατευθείαν από τα αμερικανικά καλωδιακά κανάλια. Η ένοπλη βία και η εγκληματικότητα των συμμοριών βρίσκονται σε επίπεδα-ρεκόρ –ο Σεπτέμβριος ήταν ο χειρότερος μήνας που έχει καταγραφεί ποτέ σε ό,τι αφορά τους θανάτους από πυροβολισμούς– και έχει συμβάλει στην υποδαύλιση μιας κουλτούρας φόβου και σε ένα διαρκώς κλιμακούμενο πολιτικό παιχνίδι επίρριψης ευθυνών για τις πολιτικές μετανάστευσης και ασύλου».

«Η Σουηδία γίνεται ανυπόφορη» έγραψε προ ημερών στους New York Times η σουηδή συγγραφέας και δημοσιογράφος Ελίζαμπεθ Ασμπρινγκ. Αναφερόμενη στους Σουηδούς Δημοκράτες, περιγράφει τη σταθερή άνοδό τους την τελευταία δεκαετία και το πώς «η σουηδική Ακροδεξιά έχει επωφεληθεί από τις αυξανόμενες ανισότητες της χώρας, καλλιεργώντας μια εμμονή με το έγκλημα και μια αντιπάθεια προς τους μετανάστες. Η προέλασή της σηματοδοτεί το τέλος του σουηδικού εξαιρετισμού, της ιδέας ότι η χώρα ξεχώριζε τόσο ηθικά όσο και οικονομικά».

Το ακροδεξιό κόμμα εισήλθε στο Κοινοβούλιο το 2010 με ποσοστό λίγο πάνω από το 5% των ψήφων. Στη συνέχεια οι Σουηδοί Δημοκράτες υπό την ηγεσία του Τζίμι Ακερσον έχτισαν μια αποτελεσματική, πανεθνική οργάνωση. Υπερδιπλασίασαν το ποσοστό τους το 2014 και, αφότου η Σουηδία δέχθηκε πάνω από 160.000 σύρους πρόσφυγες, η επιρροή τους αυξήθηκε ακόμη περισσότερο στις εκλογές του 2018 φτάνοντας το 17,5%.

Το 2022 οι Σουηδοί Δημοκράτες απέσπασαν το εντυπωσιακό 20,6% των ψήφων, ξεπερνώντας το συντηρητικό κόμμα των Μετριοπαθών, που αποτελούσε τη δεύτερη ισχυρότερη πολιτική δύναμη της χώρας για 40 και πλέον χρόνια. Τώρα πια μόνο το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, το ιστορικό κυβερνητικό κόμμα της Σουηδίας, διαθέτει μεγαλύτερη υποστήριξη από αυτούς. Ωστόσο, οι Σουηδοί Δημοκράτες συναγωνίζονται πλέον με τους Σοσιαλδημοκράτες για τις ψήφους της εργατικής τάξης…

Εδώ και μισό αιώνα, εξηγεί ο Γκέλιν στον Guardian, η σουηδική πολιτική είχε πάντα το βλέμμα της στραμμένο στις ΗΠΑ. Προφανώς, ο εθνικισμός και ο ξενοφοβικός λαϊκισμός σίγουρα δεν εφευρέθηκαν στην Αμερική. Ο Ολλανδός Γκέερτ Βίλντερς και η οικογένεια Λεπέν στη Γαλλία ξεσήκωναν τα πλήθη εναντίον των μεταναστών δέκα χρόνια πριν από τον Τραμπ. Αλλά η προεδρία του Τραμπ ήταν αυτή που εκλαΐκευσε αυτές τις αφηγήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο και ενθάρρυνε τους σουηδούς εθνικιστές να αντιγράψουν τις χειρότερες πλευρές τους.

O βετεράνος αναλυτής της κεντροδεξιάς δεξαμενής σκέψης Timbro (με έδρα στη Στοκχόλμη), Μπίλι ΜακΚόρμακ, ανήκει σε μια γενιά Σουηδών συντηρητικών που έχουν επαναστατήσει κατά του Τραμπ. Εξηγεί ότι οι δεξιές δεξαμενές σκέψης και πολιτικές οργανώσεις έστελναν στελέχη τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για να αποκτήσουν γνώσεις από το κόμμα των Συντηρητικών των ΗΠΑ. Η έμφαση ήταν κυρίως στην εκμάθηση των δεξιών οικονομικών πολιτικών και των ιδεών της ελεύθερης αγοράς. Ολα άλλαξαν όμως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Στελέχη των Σουηδών Δημοκρατών έκαναν αμέτρητα ταξίδια στις ΗΠΑ και πολλοί εργάστηκαν ακόμη και στο πλαίσιο της εκστρατείας του Τραμπ.

Για αρκετές δεκαετίες η Σουηδία ήταν υπερήφανη για τη φιλόξενη μεταναστευτική πολιτική της. Εκατοντάδες χιλιάδες αιτούντες άσυλο ήρθαν στη χώρα στα μέσα της δεκαετίας του 2010, οι περισσότεροι από αυτούς από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Το 2015 η Σουηδία δέχθηκε τον υψηλότερο κατά κεφαλήν αριθμό προσφύγων στην ΕΕ. Ενα νέο συντηρητικό αντιμεταναστευτικό αφήγημα άρχισε να ξεφυτρώνει στα μέσα ενημέρωσης παράλληλα με την άνοδο των Σουηδών Δημοκρατών. Η κοινή γνώμη άλλαξε στάση απέναντι στην πολυπολιτισμικότητα.

«Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες δημοσκοπικές αλλαγές στην ιστορία της Σουηδίας. Μετά το κύμα των μεταναστών το 2014 και το 2015, οι συντηρητικές αφηγήσεις κυριάρχησαν στον λόγο και είδαμε μια πολύ σαφή μετατόπιση της κοινής γνώμης» λέει ο Αντρέας Γιόχανσον Χέινε, επίσης εκ μέρους της δεξαμενής σκέψης Timbro. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη ριζική αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής.

Τα περιστατικά ένοπλης βίας που κλιμακώθηκαν αυτό το καλοκαίρι έκαναν πιο εύκολη τη σύνδεση της μετανάστευσης με την αύξηση της εγκληματικότητας και της ανασφάλειας, από την πλευρά των ακροδεξιών δυνάμεων. Ωστόσο, παράλληλα με την άνοδο της Ακροδεξιάς, σημειώνει ο Μάρτιν Γκέλιν στον Guardian, οργανώνεται, έστω και καθυστερημένα, μια σιωπηρή πλειοψηφία που επιθυμεί να προασπίσει την ανεκτική κοινωνία. Επομένως, η σουηδική πολιτική μπορεί να μην είναι ακόμη τόσο ζοφερά πολωμένη όσο των ΗΠΑ. Το βιτριόλι του ακροδεξιού λαϊκισμού είναι βέβαιο ότι βγήκε από το μπουκάλι, αλλά τουλάχιστον υπάρχουν αντιστάσεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News