Παράγουν ένα ενοχλητικό βουητό (ιδίως κατά τις θερμές, ήρεμες νύχτες, όταν εκτελούν χαμηλές πτήσεις για να… κεντρίσουν το εκτεθειμένο δέρμα μας ενόσω εμείς κοιμόμαστε) και τσιμπάνε αδιακρίτως, προκαλώντας ανελέητη φαγούρα. Ο λόγος για τα κουνούπια, που παραδοσιακά αποτελούν έναν εφιάλτη, ο οποίος μοιάζει να επιστρέφει κάθε καλοκαίρι μόνο και μόνο για να μας βασανίζει. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ο ενοχλητικός αυτός φτερωτός «εχθρός» γίνεται ακόμη πιο απειλητικός για τη δημόσια Υγεία, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης.

Η αιτία; Οι ασθένειες που μεταδίδονται από τα κουνούπια εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο, και ιδιαίτερα στην Ευρώπη, με την επιστημονική κοινότητα να βρίσκεται σε επιφυλακή. Στη λίστα συμπεριλαμβάνονται νόσοι όπως η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός, ο επιπολασμός των οποίων έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 80 χρόνια, καθώς η αύξηση της θερμοκρασίας δημιούργησε τις κατάλληλες συνθήκες.

Η καθηγήτρια Ρέιτσελ Λόου, η οποία ηγείται της Ομάδας Ανθεκτικότητας της Παγκόσμιας Υγείας στο Κέντρο Υπερυπολογιστών της Βαρκελώνης στην Ισπανία, προειδοποίησε πρόσφατα ότι τα κρούσματα ασθενειών που μεταδίδονται από κουνούπια πρόκειται να εξαπλωθούν τις επόμενες δεκαετίες σε περιοχές της βόρειας Ευρώπης, της Ασίας, της Βόρειας Αμερικής και της Αυστραλίας – δηλαδή, σε περιοχές που έως και σήμερα δεν επηρεάζονται. Και επιμένει ότι ο κόσμος πρέπει να είναι προετοιμασμένος για μια απότομη αύξηση αυτών των ασθενειών, καθώς δισεκατομμύρια επιπλέον άνθρωποι θα είναι ευάλωτοι σε ένα μόνον τσίμπημα.

Τα όσα, δε, η ίδια προβλέπει –σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian–, προκαλούν προβληματισμό. Ιδίως όταν αναφέρεται στις μέχρι σήμερα «ελεύθερες» περιοχές, δεδομένου ότι εκεί οι άνθρωποι είναι ανοσολογικά «αφελείς» (και συνεπακόλουθα στο…έλεος των κουνουπιών) και τα υγειονομικά συστήματα απροετοίμαστα.

«Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η επιμήκυνση των θερμών περιόδων θα διευρύνει αντίστοιχα το εποχιακό “παράθυρο” για την εξάπλωση των ασθενειών που μεταδίδονται από τα κουνούπια και συνεπακόλουθα θα ευνοούνται όλο και συχνότερα ξεσπάσματα που θα είναι όλο και πιο περίπλοκο να αντιμετωπιστούν», συμπληρώνει η καθηγήτρια.

Είναι όλα θέμα θερμοκρασίας;

Σε ό,τι αφορά τα κουνούπια, η θερμοκρασία φαίνεται να είναι εκείνος ο παράγοντας που τα «θρέφει». Συγκεκριμένα, τα κουνούπια Aedes είναι ευαίσθητα στις μικρές αλλαγές της θερμοκρασίας και το εύρος της εξάπλωσής τους διευρύνεται όσο ο πλανήτης θερμαίνεται. Οσο, όμως, εξαπλώνονται αυτά, τόσο μεγαλώνει στον παγκόσμιο χάρτη και ο κίνδυνος εξάπλωσης του δάγκειου πυρετού.

Οι επιστημονικές παρατηρήσεις, άλλωστε, ήδη επιβεβαιώνουν τις προειδοποιήσεις. Το ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus), που ευθύνεται για τον δάγκειο πυρετό, έχει εγκατασταθεί σε 13 ευρωπαϊκές χώρες ήδη από το 2023: Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Μάλτα, Μονακό, Άγιος Μαρίνος, Γιβραλτάρ, Λιχτενστάιν, Ελβετία, Γερμανία, Αυστρία, Ελλάδα και Πορτογαλία.

Μοιραία, ο αριθμός των κρουσμάτων που αναφέρθηκαν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) έχει οκταπλασιαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες – από 500.000 το 2000 σε περισσότερα από 5 εκατομμύρια το 2019.

Και έπειτα είναι και οι πλημμύρες που ακολουθούν τις ξηρασίες, όπως προειδοποιεί η δρ Λόου. «Οι ξηρασίες και οι πλημμύρες που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή μπορούν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη μετάδοση του ιού, με το συσσωρευμένο νερό που λιμνάζει να παρέχει πρόσθετες θέσεις αναπαραγωγής των κουνουπιών».

Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, η ειδικός καταλήγει ότι στο τέλος του αιώνα ο αριθμός των ανθρώπων που θα κινδυνεύουν άμεσα από ασθένειες που μεταδίδονται μέσω κουνουπιών θα ανέρχεται σε 4,7 δισεκατομμύρια. Μιλάμε δηλαδή για πάνω από τον μισό πληθυσμό της Γης.

Το… καμπανάκι του ΕΟΔΥ

Προ ημερών ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία προειδοποιεί για αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης δάγκειου πυρετού σε άτομα που ταξιδεύουν, επισκέπτονται ή διαμένουν σε χώρες του εξωτερικού όπου ενδημεί η νόσος και συνιστά συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης.

Μάλιστα, στη λίστα με τους δυνητικούς κινδύνους οι επιστήμονες του Οργανισμού συμπεριλαμβάνουν και τις νόσους Chikungunya και Zika, που οφείλονται στους ομώνυμους ιούς που μεταδίδονται στον άνθρωπο μέσω τσιμπήματος μολυσμένων κουνουπιών του γένους Aedes (κυρίως του είδους Aedes aegypti και δευτερευόντως του είδους Aedes albopictus). Τα κουνούπια μολύνονται όταν τσιμπούν άτομα που είναι ήδη μολυσμένα με τον ιό.

«Σε παγκόσμιο επίπεδο, καταγράφεται τα τελευταία δύο έτη μία δραματική αύξηση κρουσμάτων δάγκειου πυρετού, με > 5 εκατομμύρια κρούσματα να έχουν καταγραφεί ήδη μέσα στο 2024, έχοντας σημάνει συναγερμό στην παγκόσμια κοινότητα δημόσιας υγείας», υπογραμμίζεται μεταξύ άλλων στην ίδια ανακοίνωση.

Τα κουνούπια και οι Ολυμπιακοί Αγώνες

Τα τελευταία χρόνια, σε χώρες της νότιας Ευρώπης (π.χ. Ιταλία), καταγράφηκαν κατ’ εξακολούθηση συμβάντα εγχώριας μετάδοσης δάγκειου πυρετού και Chikungunya, από κουνούπια Aedes albopictus, τα οποία μολύνθηκαν από μεταδοτικούς ταξιδιώτες.

Και ενώ η έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων μετράει αντίστροφα, οι υγειονομικές αρχές στο Παρίσι ανακοίνωσαν στα τέλη του περασμένου μήνα έξαρση στα κρούσματα δάγκειου πυρετού. Οπως ανέφεραν χαρακτηριστικά, η χώρα κατέγραψε αριθμό ρεκόρ εισαγόμενων κρουσμάτων (1.679) από την αρχή του έτους, γεγονός που προκαλεί ανησυχία. Σημειωτέον, την ίδια περίοδο πέρυσι ο ίδιος αριθμός δεν ξεπερνούσε τις 131 περιπτώσεις.

«Είναι μια αντανάκλαση του τι συμβαίνει στις Αντίλλες και, ευρύτερα, στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, όπου ο δάγκειος πυρετός κυκλοφορεί από την αρχή του έτους σε πρωτοφανή επίπεδα», δήλωσε η επικεφαλής της Sante Publique France (ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας της Γαλλίας) δρ Καρολίν Σεμάιγ.

Επιστρέφοντας στη χώρα μας, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ τα τελευταία έτη έχουν καταγραφεί μόνο εισαγόμενα περιστατικά αυτών των νοσημάτων, σε περιορισμένο αριθμό, σε ταξιδιώτες που είχαν έρθει από ενδημικές χώρες του εξωτερικού. «Το κουνούπι Aedes aegypti, που είναι ο βασικός διαβιβαστής αυτών των ιών παγκοσμίως, δεν είναι εγκατεστημένο στην Ελλάδα. Καθώς όμως έχει εγκατασταθεί και στη χώρα μας το Ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus), που είναι δευτερεύων διαβιβαστής, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος εισαγωγής αυτών των ιών μέσω ταξιδιωτών (εισαγόμενων κρουσμάτων) και στη συνέχεια της τοπικής εγχώριας μετάδοσής τους», αναφέρεται από τον ΕΟΔΥ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News