Η παραμονή στο Διάστημα προσφέρει στους αστροναύτες την ασυναγώνιστη θέα της Γης από μακριά, καθώς και άλλες εμπειρίες που πολλοί ονειρεύονται. Ωστόσο το ανθρώπινο σώμα έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να λειτουργεί στις συνθήκες βαρύτητας της Γης. Οι επιπτώσεις της έλλειψής της μπορεί να απαιτήσουν χρόνια σωματικής ανάκαμψης.

Οι αστροναύτες Σούνι Ουίλιαμς και Μπουτς Γουίλμορ επέστρεψαν στη Γη, καθώς μια οκταήμερη προγραμματισμένη αποστολή τους στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) μετατράπηκε απροσδόκητα σε διαμονή διάρκειας εννέα μηνών. Τώρα, όπως αναφέρει δημοσίευμα του BBC, αρχίζει η ανάρρωσή τους.

«Το Διάστημα είναι μακράν το πιο ακραίο περιβάλλον που έχουν συναντήσει ποτέ οι άνθρωποι, και απλώς δεν έχουμε εξελιχθεί τόσο ώστε να χειριζόμαστε τέτοιες ακραίες συνθήκες» εξηγεί ο καθηγητής Ντέιμιαν Μπέιλι, ο οποίος μελετά την ανθρώπινη φυσιολογία στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας.

Η είσοδος στο Διάστημα αλλάζει το ανθρώπινο σώμα, αν και η αρχική αίσθηση της έλλειψης βαρύτητας είναι καταπληκτική. «Αισθάνεσαι λες και πηγαίνεις διακοπές» λέει στο BBC ο αστροναύτης Τιμ Πικ, που ταξίδεψε στον ISS το 2015. «Η καρδιά σου χαλαρώνει, οι μύες και τα οστά σου γίνονται πιο ελαφριά και αιωρείσαι στον Διαστημικό Σταθμό μέσα σε ένα υπέροχο περιβάλλον μηδενικής βαρύτητας».

Η αίσθηση είναι σαν να περνάς εβδομάδες χαλαρώνοντας στο κρεβάτι, χωρίς να χρειάζεται να σηκωθείς ποτέ. Στην πραγματικότητα, αυτή είναι μια από τις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να διερευνήσουν την επίδραση της μηδενικής βαρύτητας. Αλλά όσον αφορά τους μύες, η αχρηστία δημιουργεί προβλήματα.

Ακόμα και μια απλή κίνηση για να σηκωθείς κινητοποιεί όλους του μύες του σώματος, ώστε να διατηρηθεί σε όρθια στάση – και αυτό δεν ισχύει μόνο για τις συνθήκες μικροβαρύτητας που επικρατούν στον ISS. Η μυϊκή δύναμη αποκτά διαφορετικό νόημα όταν τα πάντα στο Διάστημα είναι πρακτικώς αβαρή.

Παράλληλα, η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία δεν ζορίζονται, καθώς δεν χρειάζεται πλέον να αντλούν αίμα ενάντια στη βαρύτητα, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να εξασθενούν. Τα οστά επίσης γίνονται αδύναμα και πιο εύθραυστα. Η ισορροπία μεταξύ των κυττάρων που διασπούν παλαιούς ιστούς και εκείνων που δημιουργούν νέους διαταράσσεται χωρίς την ανάδραση και την αντίσταση της κίνησης ενάντια στη βαρύτητα.

«Κάθε μήνα, περίπου το 1% των οστών και των μυών των αστροναυτών αρχίζει να ατονεί, γεγονός που επιταχύνει τη γήρανση» επισημαίνει στο BBC ο καθηγητής Μπέιλι. Οι συνέπειες όλων αυτών γίνονται εμφανείς με την επιστροφή τους στη Γη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι αστροναύτες ταξιδεύουν στο Διάστημα σε κορυφαία φυσική κατάσταση.

Επιστρέφοντας στη Γη εντάσσουν στην καθημερινή ρουτίνα τους δύο ώρες σωματικής άσκησης –έναν συνδυασμό διαδρόμου, ποδηλασίας και άρσης βαρών– ώστε να διατηρήσουν όσο το δυνατόν καλύτερη την υγεία των μυών και των οστών τους.

Η Σάνι και ο Μπουτς θα ξεκινήσουν τώρα αυτό το έντονο πρόγραμμα εξάσκησης, ώστε να ανακτήσουν τις χαμένες λειτουργίες τους. «Θα χρειαστούν πιθανώς μερικούς μήνες για να κτίσουν τη μυϊκή τους μάζα» λέει στο BBC η δρ Ελεν Σάρμαν, η πρώτη Βρετανίδα που ταξίδεψε στο Διάστημα.

Η οστική μάζα ίσως χρειαστεί έως και δύο χρόνια για να ανακάμψει, αλλά ακόμα και τότε υπάρχουν μικρές αλλαγές στον τύπο των οστών που ανακτώνται με την επιστροφή των αστροναυτών στη Γη, οι οποίες μπορεί να μην τους επιτρέψουν ποτέ να επανέλθουν σε απόλυτα φυσιολογική κατάσταση, σύμφωνα με τη δρ Σάρμαν.

Ολα αυτά, όμως, αφορούν μόνο τους μύες και τα οστά. Η παραμονή στο Διάστημα επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σώμα. Ακόμη και οι τύποι των καλών βακτηρίων που ζουν μέσα μας –τα μικροβιώματα– αλλοιώνονται. Τα υγρά του σώματος μετατοπίζονται και αυτά σε συνθήκες μικροβαρύτητας, καθώς παρασύρονται προς το πάνω μέρος –προς το στήθος και το πρόσωπο– αντί προς τα πόδια, που είναι και η φυσιολογική ροή τους λόγω βαρύτητας.

Το πρησμένο πρόσωπο είναι μια από τις πρώτες αισθητές αλλαγές στο σώμα των αστροναυτών. Μπορεί, δε, να επεκταθεί σε πρήξιμο στον εγκέφαλο και αλλαγές στα μάτια – στα οπτικά νεύρα, στους αμφιβληστροειδείς, μέχρι και στο σχήμα τους. Η πάθηση αποκαλείται «νευροοφθαλμικό σύνδρομο διαστημικών πτήσεων» και μπορεί να οδηγήσει σε θολή όραση, καθώς και σε δυνητικά μη αναστρέψιμες βλάβες.

Η μικροβαρύτητα παραμορφώνει επίσης το αιθουσαίο αισθητικό σύστημα, το οποίο καθορίζει τον προσανατολισμό και την ισορροπία του σώματος στον εγκέφαλο – και στο οποίο αποδίδονται οι ίλιγγοι. Στο Διάστημα δεν υπάρχουν κατευθύνσεις όπως πάνω, κάτω ή πλαγίως. Αυτό προκαλεί αποπροσανατολισμό στους αστροναύτες όταν ανεβαίνουν στο Διάστημα και όταν επιστρέφουν στη Γη. Τις πρώτες δύο με τρεις ημέρες μετά την επιστροφή η ζάλη είναι διαρκές φαινόμενο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News