«Αν μπορούσες να λαμβάνεις έναν μισθό κάθε μήνα χωρίς να δουλεύεις, τι θα έκανες;». Η ερώτηση ακούγεται σοκαριστική. Ο νεαρός Νοτιοκορεάτης σιωπά, εμφανώς σαστισμένος. Η αμερικανίδα υπάλληλος της Amazon κοιτάζει το πάτωμα μπερδεμένη. Τα μάτια της γυναίκας από το Κουβέιτ πίσω από το πέπλο χάνονται στο κενό αναζητώντας κάποιο νόημα.

Ωστόσο, αυτή η μακρά και αμήχανη, σχεδόν ανησυχητική σιωπή τους αποτελεί τη σφραγίδα του «After Work», ενός ντοκιμαντέρ η πρεμιέρα του οποίου έγινε τον περασμένο Μάρτιο στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Κοπεγχάγης (CPH:DOX). Γράφοντας για αυτό με αφορμή την έναρξη της προβολής του στους κινηματογράφους της Ιταλίας, ο Αλεσάντρο Τρότσινο της Corriere della Sera συνοψίζει ότι ουσιαστικά πρόκειται για «ένα μικρό φιλοσοφικό δοκίμιο όσον αφορά το νόημα της ζωής», βάση του οποίου, όμως, αποτελεί το νόημα της εργασίας και ο ρόλος που αυτή διαδραματίζει στις ζωές των ανθρώπων.

Καλώς ή κακώς, πάμπολλες θέσεις εργασίας που υπάρχουν σήμερα θα εξαφανιστούν μέσα σε λίγες δεκαετίες λόγω της επέλασης του αυτοματισμού και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ωστόσο, καθώς η τεχνολογία ξεπερνά τις ανθρώπινες δυνατότητες, έχουμε την ευκαιρία να επανεξετάσουμε τον ρόλο της εργασίας στις ζωές μας. Κατά πόσο είναι έτοιμοι οι άνθρωποι για υπερβολικό ελεύθερο χρόνο ή ακόμη και για μια ζωή χωρίς εργασία;

Επιδιώκοντας να απαντήσει σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα που σχετίζονται με την εργασία, ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ, ο ιταλοσουηδός Ερικ Γκαντίνι (γνωστός ήδη για το «Videocracy» του 2009) ταξίδεψε στις ΗΠΑ, στη Νότια Κορέα, στην Ιταλία και στο Κουβέιτ, καταγράφοντας ζωές εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, ανθρώπων που ζουν για να εργάζονται και ανθρώπων που έχουν άφθονο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή τους.

Στο ντοκιμαντέρ μιλούν διάφοροι ειδικοί, αξιωματούχοι αλλά και απλοί άνθρωποι, ενώ τα λεγόμενά τους πλαισιώνουν οι απόψεις των Νόαμ Τσόμσκι, Γιάνη Βαρουφάκη, Γιουβάλ Νόα Χαράρι και Ιλον Μασκ, μεταξύ άλλων.

Πρώτος εμφανίζεται ένας εργαζόμενος από τη Νότια Κορέα ο οποίος ξυπνάει στις έξι το πρωί για να βρίσκεται στη δουλειά του στις επτά, ενώ συνήθως εργάζεται έως τις 11 το βράδυ, δηλαδή 16 ώρες την ημέρα, με αποτέλεσμα, με το που γυρίζει στο σπίτι του, τα μεσάνυχτα, να τρώει κάτι βιαστικά και να πέφτει αμέσως για ύπνο. Αυτό συμβαίνει καθημερινά, επτά φορές την εβδομάδα.

Οπως αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ, επιδιώκοντας να αλλάξει τις (ιδιαίτερα επιβλαβείς) εργασιακές συνήθειες των Νοτιοκορεατών, η κυβέρνηση της χώρας προέβη στη θέσπιση μιας πολιτικής με την ονομασία «PC-OFF», στο πλαίσιο της οποίας όλοι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές όλων των εταιρειών απενεργοποιούνται αυτόματα στις έξι το απόγευμα.

Ενας αμερικανός ειδικός στην ηθική της ανάπτυξης (development ethics) σημειώνει πως η ευρέως διαδεδομένη τάση των Αμερικανών να είναι (ή να δείχνουν) πάντα απασχολημένοι, οδηγεί πολλούς από αυτούς να παίρνουν λιγότερες ημέρες άδεια διακοπών τον χρόνο από όσες δικαιούνται βάση νόμου.

Η αμερικανίδα φιλόσοφος Ελίζαμπεθ Αντερσον συνδέει τη σύγχρονη εργασιακή ηθική στις ΗΠΑ με τον καλβινισμό και τον φόβο της καταδίκης που διακατείχε τους πιστούς και ένας ιταλός κοινωνιολόγος περιγράφει το φαινόμενο (ιδιαίτερα έντονο στη Νότια Ευρώπη) των αποκαλούμενων «Απόντων» στα ελληνικά («Neets» στα αγγλικά) δηλαδή των «νέων ανθρώπων, εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης».

Στο Δημόσιο του πλούσιου σε πετρέλαιο Κουβέιτ, ορισμένες φορές έως και 20 άτομα καταλαμβάνουν την ίδια θέση, με αποτέλεσμα πολλοί εργαζόμενοι πολλές ώρες, αν όχι ολημερίς, να μην κάνουν απολύτως τίποτα, περιμένοντας απλώς να περάσουν οι ώρες, ούτως ώστε να σχολάσουν. Εξακολουθούν, ωστόσο, να αμείβονται αδρά και να έχουν άφθονο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή τους, το οποίο μπορεί να ακούγεται ονειρικό «αλλά είναι ένας εφιάλτης», όπως δηλώνει μια Κουβετιανή στο ντοκιμαντέρ.

Οσον αφορά τον σκοπό της εργασίας, μια αμερικανίδα υπάλληλος της Amazon χαρακτηρίζει τη δουλειά της στο τμήμα παράδοσης εμπορευμάτων του αμερικανικού κολοσσού ικανοποιητική, παρότι αναγκάζεται πλέον να τρώει καθώς οδηγεί, και γνωρίζει επίσης πως συνάδελφοί της αναγκάζονται να ουρούν σε μπουκάλια, καθώς επιτηρούνται διαρκώς, όπως διαρκώς πρέπει και να εργάζονται.

Σχετικά με το δίπολο εργασία-ελεύθερος χρόνος και την ιδέα μιας ζωής απαλλαγμένης από την εργασία, ένας κηπουρός στην Ιταλία παραδέχεται ότι δεν τον ενδιαφέρει η αναψυχή, ενώ ο σύζυγος μιας πλούσιας κληρονόμου δηλώνει πως πιστεύει ακράδαντα στην αξία της εργασίας, εξηγώντας συγχρόνως γιατί εναντιώνεται στην ιδέα του καθολικού βασικού εισοδήματος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News