Πριν από πέντε χρόνια, στις 31 Ιανουαρίου 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Εκείνη την ημέρα, η Μεγάλη Βρετανία διέκοψε τους πολιτικούς δεσμούς που είχε επί 47 χρόνια με την Ενωση, αλλά παρέμεινε εντός της ενιαίας αγοράς της ΕΕ και της τελωνειακής ένωσης για άλλους 11 μήνες, προκειμένου να μη διακοπεί απότομα η ροή του εμπορίου. Η Βόρεια Ιρλανδία έκανε μια ξεχωριστή ρύθμιση με την ΕΕ.

Το Brexit υπήρξε εξαιρετικά διχαστικό για τους Βρετανούς, τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά, κυριαρχώντας στην πολιτική συζήτηση, με τα επιχειρήματα για τις επιπτώσεις του να μαίνονται επί χρόνια –τώρα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία λέει ότι το έχει μετανιώσει και ελπίζει σε μια επιστροφή.

Πέντε χρόνια μετά την επίσημη αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ, το BBC Verify εξέτασε και αναλύει τους πέντε σημαντικότερους τρόπους με τους οποίους το Brexit επηρέασε τη Βρετανία.

Εμπόριο

Οι οικονομολόγοι και οι αναλυτές εκτιμούν γενικά ότι ο αντίκτυπος της αποχώρησης από την ενιαία αγορά της ΕΕ και την τελωνειακή ένωση, την 1η Ιανουαρίου 2021, στο εμπόριο αγαθών του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν αρνητικός.

Αυτό συμβαίνει παρότι το Ηνωμένο Βασίλειο διαπραγματεύτηκε μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ και απέφυγε την επιβολή δασμών –ή φόρων– στις εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών.

Ο αρνητικός αντίκτυπος προέρχεται από τους λεγόμενους «μη δασμολογικούς φραγμούς», τη χρονοβόρα και μερικές φορές περίπλοκη νέα γραφειοκρατία που πρέπει να υποστούν οι βρετανικές  επιχειρήσεις όταν εισάγουν στην ή εξάγουν από την ΕΕ.

Υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το πόσο αρνητικός ήταν ο αντίκτυπος του Brexit σε αυτόν τον τομέα, γράφει το BBC. Ορισμένες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι εξαγωγές αγαθών του Ηνωμένου Βασιλείου είναι κατά 30% χαμηλότερες από ό,τι θα ήταν αν δεν είχε εγκαταλείψει την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση.

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η μείωση είναι μόλις της τάξης του 6%.

Δεν μπορεί κανείς να είναι βέβαιος, διότι τα αποτελέσματα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη μέθοδο που επιλέγουν οι ερευνητές για τη μέτρηση του τι θα είχε συμβεί με τις εξαγωγές του Ηνωμένου Βασιλείου εάν η χώρα είχε παραμείνει στην ΕΕ.

Ενα πράγμα για το οποίο μπορεί κανείς να είναι εύλογα βέβαιος είναι ότι οι μικρές επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου φαίνεται να επηρεάζονται δυσμενέστερα από ό,τι οι μεγαλύτερες.

Οι μικρές επιχειρήσεις ήταν λιγότερο ικανές να αντιμετωπίσουν τη νέα διασυνοριακή γραφειοκρατία μετά το Brexit. Αυτό υποστηρίζεται από πολλές έρευνες που διεξήχθησαν ανάμεσα σε μικρές επιχειρήσεις.

Είναι επίσης σαφές ότι οι εξαγωγές υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως η διαφήμιση και οι συμβουλές διαχείρισης, έχουν πάει απροσδόκητα καλά από το 2021.

Ωστόσο, η υπόθεση εργασίας του Office for Budget Responsibility (OBR), του ανεξάρτητου επίσημου οργάνου προγνωστικών της κυβέρνησης, εξακολουθεί να είναι ότι το Brexit μακροπρόθεσμα θα μειώσει τις εξαγωγές και τις εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών κατά 15%. Το OBR έχει αυτή την άποψη από το 2016.

Η άλλη υπόθεση εργασίας του OBR είναι ότι η πτώση του εμπορίου, σε σχέση με την περίπτωση που η Βρετανία παρέμενε στην ΕΕ, θα μειώσει το μακροπρόθεσμο μέγεθος της οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου κατά περίπου 4%, που ισοδυναμεί με περίπου 100 δισ. λίρες σε σημερινά χρήματα (περίπου 120 δισ. ευρώ).

Το OBR λέει ότι θα μπορούσε να αναθεωρήσει και τις δύο αυτές υποθέσεις, με βάση νέα στοιχεία και μελέτες. Ο εκτιμώμενος αρνητικός οικονομικός αντίκτυπος θα μπορούσε να μειωθεί εάν ο αντίκτυπος στο εμπόριο κριθεί λιγότερο σοβαρός. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία, μέχρι στιγμής, που να υποδηλώνουν ότι, σε οποιαδήποτε περίπτωση, θα μετατραπεί σε θετικό αντίκτυπο.

Μετά το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο μπόρεσε να συνάψει τις δικές του εμπορικές συμφωνίες με άλλες χώρες. Υπήρξαν νέες εμπορικές συμφωνίες με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία και η σημερινή κυβέρνηση επιδιώκει νέες συμφωνίες με τις ΗΠΑ και την Ινδία.

Ωστόσο, ο αντίκτυπός τους στην οικονομία κρίνεται από τις επίσημες εκτιμήσεις επιπτώσεων της ίδιας της κυβέρνησης ως μικρός σε σχέση με τον αρνητικό αντίκτυπο στο εμπόριο Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ.

Ορισμένοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν πιθανά μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη για το Ηνωμένο Βασίλειο από τη μη υποχρέωση να ακολουθεί τους νόμους και τους κανονισμούς της ΕΕ που επηρεάζουν τομείς όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη.

Μετανάστευση

Η μετανάστευση ήταν βασικό θέμα στο δημοψήφισμα του 2016 για το Brexit, με επίκεντρο την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και ατόμων εντός της ΕΕ, βάσει της οποίας οι πολίτες της Βρετανίας και της ΕΕ μπορούσαν να μετακινούνται ελεύθερα για να επισκέπτονται, να σπουδάζουν, να εργαστούν και να ζουν οι μεν στην επικράτεια της δε.

Σημειώθηκε μεγάλη πτώση της μετανάστευσης από την ΕΕ στη Βρετανία μετά το δημοψήφισμα και αυτό επιταχύνθηκε από το 2020, λόγω του τερματισμού της ελεύθερης κυκλοφορίας. Ωστόσο, έχουν σημειωθεί μεγάλες αυξήσεις στην καθαρή μετανάστευση από τον υπόλοιπο κόσμο από το 2020.

Το νέο σύστημα μετανάστευσης, μετά το Brexit, τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2021.

Σύμφωνα με αυτό το σύστημα, οι πολίτες της ΕΕ και οι πολίτες εκτός ΕΕ πρέπει να λαμβάνουν άδεια εργασίας για να δουλέψουν στο Ηνωμένο Βασίλειο (εκτός από τους Ιρλανδούς πολίτες, οι οποίοι μπορούν ακόμα να ζήσουν και να εργαστούν στη Βρετανία χωρίς βίζα).

Οι δύο κύριοι παράγοντες της αύξησης της μετανάστευσης από χώρες εκτός ΕΕ, μετά το 2020, σύμφωνα με το BBC, είναι οι αυξανόμενες άδειες εργασίας (ειδικά στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης) και οι ξένοι φοιτητές και τα εξαρτώμενα μέλη τους.

Καθώς η οικονομική κατάσταση των  βρετανικών πανεπιστημίων επιδεινώθηκε, αυτά άρχισαν να δέχονται περισσότερους φοιτητές από χώρες εκτός της ΕΕ.

Η επανεισαγωγή του δικαιώματος των αλλοδαπών φοιτητών να παραμείνουν και να εργαστούν στη Βρετανία μετά την αποφοίτησή τους, από την κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον, έκανε επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο πιο ελκυστικό για τους ξένους φοιτητές.

Οι επόμενες συντηρητικές κυβερνήσεις περιόρισαν τα δικαιώματα των ατόμων με εργασιακές και φοιτητικές βίζες να φέρνουν στη χώρα εξαρτώμενα άτομα και αυτοί οι περιορισμοί διατηρήθηκαν από το Εργατικό Κόμμα.

Ταξίδια

Η ελευθερία μετακίνησης έληξε με το Brexit, επηρεάζοντας επίσης τους τουρίστες και όσους ταξίδευαν για επαγγελματικούς λόγους. Οι κάτοχοι βρετανικών διαβατηρίων δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν τις εισόδους «EU/EEA/CH» στα συνοριακά σημεία διέλευσης της ΕΕ.

Οι Βρετανοί εξακολουθούν να μπορούν να επισκέπτονται την ΕΕ ως τουρίστες για 90 ημέρες χωρίς να απαιτείται βίζα, υπό την προϋπόθεση ότι τα διαβατήριά τους θα είναι εν ισχύ τουλάχιστον για τρεις μήνες μετά την επιστροφή τους. Αυτό ισχύει τόσο για τους πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου που πηγαίνουν στην ΕΕ όσο και αντίστροφα.

Ωστόσο, μια μεγαλύτερη αλλαγή όσον αφορά τα ταξίδια φαίνεται να έρχεται.

Το 2025, σημειώνει το BBC, η ΕΕ σχεδιάζει να εισαγάγει το νέο ηλεκτρονικό σύστημα εξόδου εισόδου (EES), ένα αυτοματοποιημένο σύστημα πληροφορικής για την καταγραφή ταξιδιωτών από χώρες εκτός ΕΕ.

Αυτό θα καταχωρεί το όνομα του ατόμου, τον τύπο του ταξιδιωτικού εγγράφου, τα βιομετρικά δεδομένα (δαχτυλικά αποτυπώματα και φωτογραφίες προσώπου) και την ημερομηνία και τον τόπο εισόδου και εξόδου.

Θα αντικαταστήσει τη χειροκίνητη σφράγιση των διαβατηρίων. Ο αντίκτυπος που θα έχει δεν είναι σαφής, αλλά ορισμένοι ειδικοί του ταξιδιωτικού τομέα έχουν εκφράσει φόβους ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να αυξήσει τις ουρές στα σύνορα.

Το EES επρόκειτο να εισαχθεί τον Νοέμβριο του 2024, αλλά αναβλήθηκε για το 2025, χωρίς να έχει οριστεί ακόμη νέα ημερομηνία εφαρμογής.

Εξι μήνες μετά την εισαγωγή του EES, η ΕΕ λέει ότι θα εισαγάγει ένα νέο ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών και εξουσιοδότησης ταξιδιών (ETIAS). Οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου θα πρέπει να λαμβάνουν άδεια ETIAS για ταξίδια σε 30 ευρωπαϊκές χώρες.

Η άδεια ETIAS θα κοστίζει επτά ευρώ και θα ισχύει για έως και τρία χρόνια ή μέχρι τη λήξη του διαβατηρίου ενός ατόμου, όποιο από τα δύο συμβεί πρώτο. Εάν οι άνθρωποι αποκτήσουν νέο διαβατήριο, θα πρέπει να λάβουν νέα ταξιδιωτική άδεια ETIAS.

Εν τω μεταξύ, το Ηνωμένο Βασίλειο ετοιμάζεται να εισάγει το αντίστοιχο του ETIAS για πολίτες της ΕΕ, από τις 2 Απριλίου 2025 (οι Ιρλανδοί πολίτες θα εξαιρούνται). Η άδεια του Ηνωμένου Βασιλείου, που θα ονομάζεται Ηλεκτρονική Ταξιδιωτική Αδεια (ETA), θα κοστίζει περίπου 20 ευρώ.

Νόμοι

Η ικανότητα του Ηνωμένου Βασιλείου να θεσπίζει τους δικούς του νόμους και να μην χρειάζεται να ακολουθεί τους νόμους της ΕΕ ήταν ένα ακόμη βασικό θέμα πριν το δημοψήφισμα για το Brexit.

Για να ελαχιστοποιηθεί η αναστάτωση αμέσως μετά το Brexit, το 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο ενσωμάτωσε χιλιάδες νόμους της ΕΕ στο βρετανικό δίκαιο, κάτι που έγινε γνωστό ως «διατηρημένο δίκαιο της ΕΕ».

Σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρηση της κυβέρνησης, στη χώρα διατηρούνται 6.901 μεμονωμένα τμήματα της νομοθεσίας της ΕΕ, που καλύπτουν ζητήματα όπως ο χρόνος εργασίας, η ίση αμοιβή, η επισήμανση των τροφίμων και τα περιβαλλοντικά πρότυπα, γράφει το BBC.

Η προηγούμενη κυβέρνηση των Συντηρητικών έθεσε αρχικά προθεσμία έως το τέλος του 2023 για να απαλλαγεί το βρετανικό δίκαιο από αυτούς τους νόμους της ΕΕ. Ομως, με τόση πολλή νομοθεσία που έπρεπε να εξεταστεί, εκφράστηκαν βάσιμες ανησυχίες ότι δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για να αναθεωρηθούν σωστά όλοι οι νόμοι.

Τον Μάιο του 2023, ο Κέμι Μπάντενοχ, ο τότε υπουργός Εμπορίου, ανακοίνωσε ότι μόνο 600 νόμοι της ΕΕ θα καταργηθούν μέχρι το τέλος του 2023, ενώ άλλοι 500 νόμοι για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες επρόκειτο να καταργηθούν αργότερα.

Οι περισσότεροι ήταν σχετικά σκιώδεις κανονισμοί και πολλοί από αυτούς είχαν ήδη αντικατασταθεί ή είχαν καταστεί μη λειτουργικοί.

Η υπόλοιπη νομοθεσία της ΕΕ τηρήθηκε, αν και οι υπουργοί διατήρησαν το δικαίωμα να αλλάξουν τους νόμους αυτούς στο μέλλον.

Το Brexit έδωσε επίσης στο Ηνωμένο Βασίλειο περισσότερη ελευθερία σε ορισμένους τομείς φορολογικής νομοθεσίας.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ απαγορεύεται να χρεώνουν ΦΠΑ στην εκπαίδευση σύμφωνα με οδηγία της ΕΕ. Η αποχώρηση από την ΕΕ έδωσε τη δυνατότητα στους Εργατικούς να επιβάλλουν ΦΠΑ στα δίδακτρα των ιδιωτικών σχολείων.

Μηδενικός συντελεστής ΦΠΑ στα ταμπόν και σε άλλα προϊόντα υγιεινής εισήχθη από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου το 2021. Αυτό δεν θα ήταν δυνατό όσο η χώρα βρισκόταν στην ΕΕ, καθώς η Οδηγία ΦΠΑ της ΕΕ εκείνη την εποχή όριζε ελάχιστο φόρο 5% σε όλα τα είδη υγιεινής. Ωστόσο, τον Απρίλιο του 2022 οι κανόνες της ΕΕ άλλαξαν, οπότε το μπλοκ επιτρέπει επίσης πλέον μηδενικό συντελεστή στα είδη υγιεινής.

Χρήματα

Τα χρήματα που έστελνε το Ηνωμένο Βασίλειο στην ΕΕ ήταν ένα πολυσυζητημένο ζήτημα στο δημοψήφισμα του 2016, ιδιαίτερα ο ισχυρισμός της εκστρατείας υπέρ της αποχώρησης, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έστελνε 350 εκατομμύρια λίρες (περίπου 400 εκατομμύρια ευρώ) κάθε εβδομάδα στις Βρυξέλλες.

Η ακαθάριστη συνεισφορά του δημόσιου τομέα του Ηνωμένου Βασιλείου στον προϋπολογισμό της ΕΕ το 2019-20, το τελευταίο οικονομικό έτος πριν από το Brexit, ήταν περίπου 20 δισεκατομμύρια ευρώ, που ισοδυναμεί, πράγματι, με περίπου 400 εκατομμύρια ευρώ την εβδομάδα, σύμφωνα με το βρετανικό υπουργείο Οικονομικών.

Το Ηνωμένο Βασίλειο συνέχισε να συνεισφέρει στον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά τη μεταβατική περίοδο, αλλά από τις 31 Δεκεμβρίου 2020 δεν έχει καταβάλει αυτές τις συνεισφορές.

Ωστόσο, αυτές οι συνεισφορές στους προϋπολογισμούς της ΕΕ επέστρεφαν πάντα, εν μέρει, στο Ηνωμένο Βασίλειο, μέσω πληρωμών σε βρετανούς αγρότες στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της ΕΕ και της «διαρθρωτικής χρηματοδότησης», αναπτυξιακές επιχορηγήσεις για τη στήριξη δεξιοτήτων, απασχόλησης και κατάρτισης σε ορισμένες οικονομικά μειονεκτούσες περιοχές του έθνους. Αυτές οι παροχές έφτασαν τα 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ το οικονομικό έτος 2019-2020.

Σύμφωνα με το BBC, από το τέλος της μεταβατικής περιόδου, οι κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν αντικαταστήσει τις παροχές της ΕΕ με κεφάλαια των βρετανών φορολογουμένων.

Τα υπουργεία αντικατέστησαν επίσης με δικά τους κεφάλαια τις επιχορηγήσεις διαρθρωτικής χρηματοδότησης της ΕΕ, με την προηγούμενη κυβέρνηση να τις μετονομάζει σε «Κοινό Ταμείο Ευημερίας του Ηνωμένου Βασιλείου».

Το Ηνωμένο Βασίλειο λάμβανε επίσης μια «έκπτωση» κατόπιν διαπραγματεύσεων για τις συνεισφορές του στον προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους περίπου 4,5 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως.

Επομένως, το καθαρό δημοσιονομικό όφελος για το Ηνωμένο Βασίλειο από τη μη καταβολή στον προϋπολογισμό της ΕΕ πλησιάζει τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, αν και αυτό το ποσό είναι αβέβαιο επειδή δεν γνωρίζουμε ποια θα ήταν σήμερα η συνεισφορά του ΗΒ στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί επίσης να πληρώνει χρήματα στην ΕΕ, ως μέρος της επίσημης Συμφωνίας Αποχώρησης του Brexit και της οικονομικής διευθέτησής της. Το υπουργείο Οικονομικών λέει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πλήρωσε ένα καθαρό ποσό 16 δισεκατομμυρίων ευρώ μεταξύ 2021 και 2023 και εκτιμά ότι από το 2024 και μετά θα πρέπει να πληρώσει άλλα 7,3 δισεκατομμύρια ευρώ, σε δόσεις.

Οι μελλοντικές πληρωμές στο πλαίσιο του διακανονισμού απόσυρσης δεν μπορούν να υπολογιστούν με ακρίβεια, εν μέρει λόγω των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους τα οικονομικά του Ηνωμένου Βασιλείου παρέμειναν συνδεδεμένα με την ΕΕ, εκτός από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τη Συμφωνία Αποχώρησης.

Μετά την έναρξη ισχύος του Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο σταμάτησε αρχικά να πληρώνει στο πρόγραμμα Horizon, το οποίο χρηματοδοτεί την πανευρωπαϊκή επιστημονική έρευνα.

Ωστόσο, η Βρετανία εντάχθηκε ξανά στο Horizon το 2023 και προβλέπεται από την ΕΕ να πληρώνει περίπου 2,4 δισ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο στον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη συμμετοχή της. Ιστορικά το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν οικονομικά ωφελούμενο από το πρόγραμμα, λόγω του πολύ μεγάλου μεριδίου των επιχορηγήσεων που έλαβαν επιστήμονες με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το μέλλον

Υπάρχει, καταλήγει το BBC, ένας μεγάλος αριθμός άλλων επιπτώσεων του Brexit, που κυμαίνονται από τα αλιευτικά δικαιώματα, τη γεωργία και την άμυνα. Καθώς το Εργατικό Κόμμα αναζητά μια επαναπροσέγγιση με την ΕΕ, όλα αυτά αναμένεται να αποτελούν διαρκές θέμα συζήτησης και ανάλυσης για πολλά χρόνια ακόμα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News