Pax Americana (Αμερικανική Ειρήνη) χαρακτηρίστηκε το μεταπολεμικό στάτους του κόσμου μας, εκείνη η γεωπολιτική κατάσταση που γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και από τη διορατικότητα του Φραγκλίνου Ρούζβελτ. Χάρη στον μεγαλύτερο, ίσως, πρόεδρό τους, οι ΗΠΑ πέτυχαν μέσα στον πόλεμο παραγωγικά και αναπτυξιακά άλματα τα οποία τους εξασφάλισαν τη γεωπολιτική κυριαρχία κατόπιν, καθώς όλα τα υπόλοιπα κράτη βγήκαν κατεστραμμένα από την ανθρωποσφαγή.

Η Pax Americana εμπεδώθηκε στον πλανήτη και στη συνείδηση των λαών μέσω του προέδρου Χάρι Τρούμαν, διαδόχου του Ρούζβελτ και αναγεννητή της (Δυτικής) Ευρώπης από τα πολεμικά ερείπια: αυτός εστέφθη και «ηγέτης του ελεύθερου κόσμου», αναλαμβάνοντας, ως επικεφαλής των ΗΠΑ, το καθήκον στήριξης και ανασυγκρότησης των δυτικών δημοκρατιών.

Την οικουμενική ισχύ της Pax Americana αμφισβήτησε ο σοβιετικός σοσιαλισμός μέχρις ενός σημείου, δηλαδή έως ότου ανέλαβε τα ηνία ο Νικίτα Χρουστσόφ και εγκαινίασε την περίοδο της «ειρηνικής συνύπαρξης» των δύο κόσμων και ανεξαρτήτως του μεταξύ τους Ψυχρού Πολέμου που διήρκεσε έως τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης.

Οι Κινέζοι, στη συνέχεια, κατά την επαναστατική περίοδό τους, αποκηρύσσοντας τη σοβιετική στροφή, αμφισβήτησαν εκείνοι την αμερικανική κυριαρχία, ώσπου, με τη σειρά τους και αυτοί, αποδέχθηκαν τα παγκόσμιας διάστασης αμερικανικά τετελεσμένα. Η Pax Americana όχι μόνο δεν αναιρέθηκε, αλλά επεκτάθηκε σε όλη την υφήλιο.

Ωστόσο, στην εποχή μας οι ΗΠΑ προβληματίζουν. Σε τέτοιο σημείο κιόλας, που αρκετοί αναλυτές ισχυρίζονται πως η Pax Americana δύει, αν δεν έχει ήδη δύσει. Στους λονδρέζικους Times ο  δημοσιογράφος και μέλος της Βουλής των Λόρδων Ντάνιελ Φίνκελσταϊν, Συντηρητικός βέβαια, γράφει ότι ο κορονοϊός είναι ο παράγων που επιταχύνει τις εξελίξεις προς αυτήν την κατεύθυνση, αφού κατέδειξε τις αμερικανικές αδυναμίες. «Η καταστροφή που φέρνει η πανδημία σηματοδοτεί το τέλος της Pax Americana» τονίζει, βάζοντας και ένα ερωτηματικό στη φράση του.

Η απειλή που συνιστά η πανδημία για τη διεθνή οικονομία, καθώς πλήττει πλούσιες και φτωχές χώρες, ερεθίζει τον αρθρογράφο: «Πού είναι η διεθνής ηγεσία για να την καταπολεμήσει;» Η σκέψη του επικεντρώνεται στον «ηγέτη του ελεύθερου κόσμου», φυσικά τον πρόεδρο των ΗΠΑ, ο οποίος θα όφειλε να υψώσει ανάστημα, «να καθοδηγήσει ή να εμπνεύσει τους διεθνείς θεσμούς».

Η διαπίστωσή του είναι απογοητευτική: «Δεν υπάρχει ηγέτης του ελεύθερου κόσμου», ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ανίκανος για τον ρόλο, «δεν έχει συμφέρον να το πράξει». Η τελευταία φράση του ερμηνεύεται αμέσως από τον ίδιο: «Πολλοί Αμερικανοί έχουν κουραστεί από τις διεθνείς ευθύνες τους, πιστεύουν ότι η διεθνής ηγεσία κοστίζει χρήματα, χρόνο, ενέργεια».

Είναι μεγάλη η ανησυχία του Φίνκελσταϊν από την υποχώρηση των ΗΠΑ στο συμβολικό επίπεδο. Πού είναι εκείνη η χώρα που έδινε παραδείγματα στον υπόλοιπο κόσμο; Κάποτε ήταν «η χώρα των ευκαιριών, της ευημερίας, μία συνταγματική δημοκρατία με ελευθερία λόγου, με ατομικά δικαιώματα, μία πρωτοπορία στο Διάστημα και στην τεχνολογία, ένα εργαστήριο δημοκρατίας».

Αλλά και στο πρακτικό επίπεδο τα πράγματα δεν είναι καλύτερα: «Το παραπάνω μοντέλο φαίνεται φθαρμένο, ο κορονοϊός μάς έδειξε μία διαφορετική Αμερική». Η ελευθερία του λόγου έγινε μπουρδολογία, η δεισιδαιμονία εισήλθε στη δημόσια σφαίρα, «η κυβέρνηση φαίνεται πως είναι πολύ αδύναμη για να δράσει, έχει βούληση να υποστηρίξει την οικονομία, όμως όχι τόσο μεγάλη όσο απαιτούν τα προβλήματα».

Μετά το τέλος της πανδημίας τι θα γίνει; Μάλλον οι ΗΠΑ θα βγουν περισσότερο πληγωμένες από άλλα κράτη, «θα πρέπει να αγωνιστούν για να ξεπεράσουν τις ζημίες στη δημόσια υγεία και στην οικονομία τους». Η αγωνία του αρθρογράφου είναι αν οι ΗΠΑ θα είναι τότε σε θέση να ηγηθούν του ελεύθερου κόσμου. «Αν όμως δεν είναι, ποιος θα πάρει τη θέση τους;»

Αποκλείοντας την Ευρωπαϊκή Ενωση (σ.σ.: «Δυτική Ευρώπη» στο πρωτότυπο) λόγω «οικονομικής και στρατιωτικής εξάρτησης από τις ΗΠΑ», ο Φίνκελσταϊν καταλήγει στο άλλο άκρο της Γης: «Αυτό μας φέρνει στην Κίνα». Αναγνωρίζει τις δυνητικές ικανότητές της να ηγηθεί, αν και είναι «αρκετά αδύνατη» προς το παρόν για τον ρόλο, ωστόσο εντοπίζει στο ουσιώδες: και να ηγηθεί η Κίνα, «δεν θα είναι ηγέτης ενός ελεύθερου κόσμου».

Η ανάκαμψη των ΗΠΑ δεν είναι δεδομένη για τον αρθρογράφο, ακόμη και αν «η κρίση ανανεώσει την αίσθηση της Αμερικής για τον μοναδικό της ρόλο στον κόσμο». Ετσι προκύπτουν καθήκοντα για τις υπόλοιπες δυνάμεις της Δύσης: «Οταν τελειώσει όλο αυτό, το καθήκον μας θα είναι να συνεργαστούμε ώστε να δημιουργήσουμε παγκόσμιες δομές όχι τόσο εξαρτώμενες από τις ΗΠΑ». Ο στόχος θα είναι και οικονομικός (η χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης) και πολιτικός (η ηγεσία της Δύσης και του κόσμου).

Γιατί ο Φίνκελσταϊν καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα που παρουσιάζει σαν αδήριτη ανάγκη; Επειδή, όπως γράφει κλίνοντας, «αν δεν το κάνουμε, δεν θα μιλάμε μόνο για το τέλος της Pax Americana, αλλά και για το τέλος της ίδιας της έννοιας pax (ειρήνη)».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News