Η δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας στο Σεράγεβο την 28η Ιουνίου του 1914 πυροδότησε μία σειρά από εξελίξεις που οδήγησαν σε μία ανείπωτη σφαγή. Συγχρόνως, όμως, τερμάτισε με τον πλέον απότομο και δραματικό τρόπο «την πρώτη σύγχρονη περίοδο της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, ακυρώνοντας τέσσερις δεκαετίες ενοποίησης που είχαν μεταμορφώσει τις συνθήκες διαβίωσης», αναφέρει σε κείμενό του ο Αλιστερ Χιθ της Telegraph.

Μία εξαιρετική περιγραφή εκείνης της «χαμένης εδουαρδιανής εποχής» εμπεριέχεται στις «Οικονομικές Συνέπειες της Ειρήνης» του Τζον Μέιναρντ Κέινς, και οι ομοιότητες με την δική μας εποχή είναι εντυπωσιακές, εξηγεί ο βρετανός δημοσιογράφος, γεγονός που αποδεικνύει καταρχάς την «εξωφρενική κυκλικότητα των ανθρώπινων εγχειρημάτων».

«Ο κάτοικος του Λονδίνου μπορούσε να παραγγέλνει τηλεφωνικώς, πίνοντας το πρωινό τσάι στο κρεβάτι του, τα διάφορα προϊόντα όλης της Γης, σε όποια ποσότητα ήθελε, και να αναμένει ευλόγως την άμεση παράδοσή τους στο κατώφλι του», αναφέρεται στο βιβλίο του Κέινς. Οι Λονδρέζοι μπορούσαν επίσης να επενδύουν τις αποταμιεύσεις τους σε επιχειρήσεις ανά την υφήλιο και να ταξιδεύουν με φθηνά, άνετα και ασφαλή μέσα σε όλον τον κόσμο δίχως διαβατήριο. Μάλιστα οι μορφωμένοι αστοί θεωρούσαν πως επρόκειτο για μία κατάσταση «φυσιολογική, δεδομένη και μόνιμη» η οποία μόνον να βελτιωθεί περαιτέρω μπορούσε ενώ η παραμικρή απόκλιση από αυτήν εκλαμβανόταν ως «αφύσικη» και «σκανδαλώδης».

Ωστόσο η πραγματικότητα αποδείχθηκε αμείλικτη. O Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος σάρωσε τις βεβαιότητες εκατομμυρίων ανθρώπων και η παγκόσμια οικονομία χρειάστηκε περί τα εκατό χρόνια για να ξεπεράσει το επίπεδο ενοποίησης που είχε επιτευχθεί έως το 1914.

Επιστροφή στο χθες

«Τώρα είναι η σειρά της Covid να συνθλίψει τις υποθέσεις μίας άλλης περιόδου παγκοσμιοποίησης», γράφει ο Αλιστερ Χιθ, υποστηρίζοντας πως μία «υπέροχη, αντισυμβατική και ιδιαίτερα δραστήρια» τριακονταετία η οποία άρχισε με την πτώση του κομμουνισμού το 1989, τερματίστηκε με άσχημο τρόπο.

Ο συρρικνωμένος και ενοποιημένος κόσμος μας έχει αρχίσει να κατακερματίζεται ξανά ενώ πολλές από τις ελευθερίες που απολαμβάναμε και θεωρούσαμε δεδομένες έως την επέλαση του κορονοïού, κατέληξαν να αποτελούν «προσωρινά προνόμια που μπορούν ανά πάσα στιγμή να άρουν κράτη τα οποία εξασκούν μύες που νομίζαμε πως είχαν ατροφήσει». Ο δημοσιογράφος της Telegraph υπογραμμίζει πως μία φιλελεύθερη εποχή έφτασε στο τέλος της ενώ αυτό που έπεται είναι μία νέα περίοδος «ελεγχόμενης παγκοσμιοποίησης».

Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί και τα ξενοδοχεία καραντίνας προσφέρουν μία πρώτη πικρή γεύση αυτής της νέας τάξης πραγμάτων. Πότε ξανά από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 έως και πέρυσι οι κυβερνήσεις δεν είχαν φτάσει στο σημείο να αποτρέπουν τους πολίτες να εγκαταλείψουν τις χώρες τους, ενισχύοντας, συγχρόνως, τα σύνορά τους.

Στην Βρετανία, για παράδειγμα, οι διακοπές αντιβαίνουν, πλέον, τους κανόνες για την αντιμετώπιση της πανδημίας ενώ όσοι εισέρχονται στη χώρα προερχόμενοι από χώρες υψηλού κινδύνου τίθεται σε καραντίνα σε ξενοδοχεία που φρουρούνται και αυτή η πολιτική θα συνεχιστεί επί καιρό καθώς νέα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού εντοπίζονται ανά τον κόσμο.

Εως και πριν από έναν χρόνο θεωρούσαμε πως πάντα θα μπορούμε να ταξιδεύουμε στο εξωτερικό, παντού στον κόσμο, για να δούμε φίλους και συγγενείς, για να αλλάξουμε παραστάσεις ή για να εργαστούμε. Η πραγματικότητα, ωστόσο, μας διέψευσε, δραματικά και αυτός ο δραστικός περιορισμός διεξόδων έχει ήδη αρχίσει να επιδρά αρνητικά στην ψυχολογία εκατομμυρίων ανθρώπων.

Μέσα σε μόλις εννιά μήνες αδιανόητοι περιορισμοί στις μετακινήσεις κατέστησαν ένα από τα πιο βασικά εργαλεία των κυβερνήσεων που προσπαθούν να διαχειριστούν την πανδημία και να προστατέψουν τη δημόσια υγεία και ανεξάρτητα από το εάν κάποιος θεωρεί τους περιορισμούς αυτούς αναγκαίους ή καταστροφικούς, αποτελεί γεγονός πως «αυτή είναι η νέα κανονικότητα».

Απαγορεύσεις που θα μείνουν…

Λαμβάνοντας υπόψη πως θεωρείται σχεδόν σίγουρο ότι στο απώτερο μέλλον θα ξεσπάσουν κι άλλες επιδημίες και πανδημίες, οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και τα ξενοδοχεία καραντίνας θα συνεχίσουν για πολύ καιρό ακόμη να μας προστατεύουν αλλά και να μας περιορίζουν. Αυτό σημαίνει πως εκατομμύρια άνθρωποι με συγγενείς στο εξωτερικό θα πληγούν βαριά και πάρα πολλοί θα αναγκαστούν να αναδιοργανώσουν τις ζωές τους. Το Zoom και οι υπόλοιπες τηλεπλατφόρμες καλύπτουν εν μέρει το κενό αλλά αποτελούν, απλά, υποκατάστατο.

Εξαιτίας της πανδημίας ολόκληρες βιομηχανίες απώλεσαν σημαντικό μέρος της αξίας τους καθώς οι επενδύσεις έχουν καταστεί εξαιρετικά ριψοκίνδυνες με τις κυβερνήσεις να έχουν αποδείξει πως σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης θα προβούν στη λήψη των όποιων μέτρων, αψηφώντας τον οικονομικό αντίκτυπο.

Ολες σχεδόν οι επιχειρήσεις πρέπει να λειτουργούν γνωρίζοντας πως υπάρχει πιθανότητα ξαφνικά να κλείσουν. Ο Χιθ προβλέπει πως οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί θα αντιμετωπίζονται ως μία διαρκή απειλή. Μετά το τέλος της πανδημίας οι άνθρωποι θα αρχίσουν να ταξιδεύουν ξανά μαζικά και να τρώνε έξω και να διασκεδάζουν αλλά τα ξενοδοχεία και τα αεροδρόμια και οι αεροπορικές εταιρείες αποτελούν πλέον «ριψοκίνδυνες επενδύσεις η αξία των οποίων μπορεί ανά πάσα στιγμή να εκμηδενιστεί».

Σε αυτό το πλαίσιο οι κυβερνήσεις θα κληθούν να παράσχουν εγγυήσεις και αυτό θα έχει αρνητικές συνέπειες, δημιουργώντας, για παράδειγμα, έναν φαύλο κύκλο με την αύξηση της φορολογίας να εντείνει την οικονομική παρακμή.

Εξαιτίας της πανδημίας τη σημασία τους τείνουν να απολέσουν και τα ανθρώπινα δικαιώματα, είτε πρόκειται για το δικαίωμα στην εκπαίδευση ή στην ιδιοκτησία είτε για το δικαίωμα του να περπατάει κάποιος ελεύθερα στον δρόμο. Δεδομένου ότι τα lockdowns θα καταστούν τακτικά, όπως όλα δείχνουν, θα πρέπει να θεσπιστούν νέοι συνταγματικοί κανόνες για τη διαχείριση όλων αυτών των ζητημάτων.

Η επιστροφή του προστατευτισμού

Μια δεύτερη σημαντική αλλαγή που συντελείται στον κόσμο λόγω της πανδημίας είναι «η επιστροφή του προστατευτισμού και η κατάρρευση των αλυσίδων εφοδιασμού. Το ελεύθερο εμπόριο είναι εύθραυστο και αυταρχικές δυνάμεις δρουν για να καταστρέψουν ένα σύστημα που έσωσε δισεκατομμύρια ανθρώπους από την ακραία φτώχεια», αναφέρει ο Χιθ.

Κατά τους πρώτους μήνες της κρίσης τα κράτη άρχισαν να ανταγωνίζονται για να προμηθευτούν προστατευτικές μάσκες κι αναπνευστήρες με τις κυβερνήσεις κάποιων χωρών να εμφανίζονται έτοιμες να απαγορεύσουν τις εξαγωγές και να κατασχέσουν την παραγωγή εργοστασίων στην επικράτειά τους. Τώρα έχει ξεσπάσει κι εντείνεται μέρα με τη μέρα ο πόλεμος των εμβολίων, τον οποίο άρχισε «μία απελπισμένη, ανίκανη κι αποκρουστική ΕΕ», υποστηρίζει ο Βρετανός, σημειώνοντας πως «συμβόλαια και το κράτος δικαίου υπονομεύονται μοιραία».

Ενόψει αυτής της παγκόσμιας νέας τάξης πραγμάτων εκτιμάται πως τα κράτη θα επιδιώξουν να καταστούν αυτάρκη σε πολλούς τομείς. Πολύ πιθανώς στο άμεσο μέλλον να ιδρυθούν σε πολλές χώρες εργοστάσια παραγωγής προστατευτικού εξοπλισμού και εμβολίων, «τι θα γίνει όμως με τα εργοστάσια που παράγουν μικροτσίπ και είναι επικίνδυνα συγκεντρωμένα στην Ταïβάν; Τι θα γίνει με τον έλεγχο του κοβαλτίου και του λιθίου από την Κίνα; Πώς μπορούμε να αποτρέψουμε μία νιχιλιστική κούρσα με στόχο μία αυτάρκεια παρόμοια με εκείνη της δεκαετίας του 1930 που θα μπορούσε να προκαλέσει μία ακόμη Μεγάλη Υφεση;», διερωτάται ανήσυχος ο Χιθ. Η πανδημία Covid – 19 αποτελεί μια «ανθρώπινη τραγωδία» η οποία, ωστόσο, αλλάζει ριζικά την πολιτική μας οικονομία. «Ο παλιός κόσμος έφυγε και ούτε ευσεβείς πόθοι ούτε εμβολιασμοί θα τον φέρουν πίσω», καταλήγει απαισιόδοξα αλλά και πραγματιστικά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News