Αν ο Θεός, η φύση, η ζωή το ήθελε, o Παναγιώτης Πικραμμένος θα καλοδεχόταν το μουσικό ταλέντο ενός διευθυντή ορχήστρας, του διαμετρήματος του αυστριακού Κάρλος Κλάιμπερ. Μπορεί να μην αναδεικνύει την αστείρευτη ενέργεια της παρτιτούρας, έχει σταθεί ωστόσο στα δικά του «πόντιουμ». Ανώτατος δικαστής – ως τον θώκο του προέδρου. Και πολιτικός – από ένα γύρισμα της τύχης και πρωθυπουργός.

Αυτή η τελευταία ιδιότητα είναι άλλωστε που τον ανέβασε και στο βήμα της Βουλής, για την πασίγνωστη ομιλία του, τον Φεβρουάριο του 2018 (το βίντεο πιο κάτω), που άγγιξε τον κόσμο · με τσακισμένη φωνή και υπερχειλίζουσα αγανάκτηση. Για την «αδικία», τη «φαρσοκωμωδία» – όπως ο ίδιος έχει πει – της Novartis.

Ο «φάκελος Πικραμμένου» τελικά αρχειοθετήθηκε, η επιθυμία του «να παραδοθεί άσπιλος στην κοινωνία» εκπληρώθηκε. Ο λυγμός έγινε χειροκρότημα και η παγωμάρα έδωσε τη θέση της στη δικαίωση.

«Πολιτικό πρόσωπο με έκανε το 2012 η ανάληψη των καθηκόντων του υπηρεσιακού Πρωθυπουργού», λέει μιλώντας στο Protagon, «Όταν διάβαζα στις εφημερίδες «κατηγορούνται δέκα πολιτικά πρόσωπα», και πάλι «δέκα πολιτικά πρόσωπα», η πρώτη μου αντίδραση ήταν «μα, εγώ δεν είμαι πολιτικό πρόσωπο, γιατί με βάζουν μαζί με τους άλλους; Σιγά-σιγά καταστάλαξε μέσα μου (η ιδέα), και επειδή ως υπηρεσιακός Πρωθυπουργός είχα αναγκαστεί να πάρω πολιτικές αποφάσεις, και μάλιστα κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις, αποφάσισα ότι είμαι κι εγώ στις παρυφές της Πολιτικής, εκών – άκων, και συνεπώς αυτό βάρυνε πράγματι στην απόφασή μου να αποδεχθώ την πολύ τιμητική πρόταση του Κυριάκου Μητσοτάκη».

»Είχα φόρτιση και αγανάκτηση στην ομιλία μου στη Βουλή. Είχα κάνει τόσο μεγάλη προσπάθεια στη διάρκεια της υπηρεσιακής κυβέρνησης, με πράγματα τα οποία δεν έχουν γίνει ευρύτερα γνωστά, για να διαφυλάξω την ύπαρξη της χώρας, που το θεώρησα αυτό (περί τη Novartis) πραγματικά ένα χτύπημα κάτω από μέση».

Ο ίδιος ξεκαθαρίζει ότι δεν πιστεύει πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης τον έβαλε στο Επικρατείας για λόγους συμβολισμού, δικαίωσης. Και επιμένει ότι υπερτερεί η δυνατότητα προσφοράς του, στην προσεχή Βουλή, σε τομείς τους οποίους κατέχει, όπως αυτός της Συνταγματικής Αναθεώρησης.

Τι άραγε θα ήθελε να πει στην Εισαγγελέα Διαφθοράς, αν τη συναντούσε; Η απάντηση είναι αρχικά κοφτή, δε θέλει να τη συναντήσει.

«Σε αυτή τη φάση, και πριν από τη διαλεύκανση της υπόθεσης θεσμικά, όχι, δε θα τη ρωτούσα τίποτα. Δεν θα επιθυμούσα να έχω μια προσωπική συνάντηση με την κυρία Εισαγγελέα Διαφθοράς. Όταν χυθεί άπλετο φως στην υπόθεση, δεν έχω καμία αντίρρηση, να τη συναντήσω και να ανταλλάξουμε πληροφορίες και απόψεις επί του θέματος. Το έχω πει σε όλους τους τόνους, θέλω να επιλυθεί θεσμικά το θέμα, και χωρίς καμία διάθεση ρεβανσισμού. Θεωρώ – ας το πω ακόμη μια φορά – ότι είναι ένα μέγιστο ζήτημα για τη λειτουργία της Δημοκρατίας. Το είπε άλλωστε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, την άποψη του οποίου πλήρως συμμερίζομαι.

»Εγώ παραδόθηκα άσπιλος στην κοινωνία, ακόμη όμως δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία. Για λόγους λειτουργίας της Δημοκρατίας, για λόγους λειτουργίας της Δικαιοσύνης, πρέπει να βρούμε ακριβώς τι έχει γίνει στην ιστορία αυτή. Ποιοι την υποκίνησαν, πώς εξελίχθηκε. Φυσικά, πιστεύω ότι πολιτικό σκάνδαλο εν πολλοίς δεν υπάρχει. (…)».

»Μου ζητήθηκε φορτικά – και τα έχω καταθέσει τα σχετικά έγγραφα στη Βουλή –, μάλιστα μου έγινε και εξώδικο για να προβώ σε κοστολογήσεις φαρμάκων, πράγμα το οποίο αρνήθηκα προφανώς γιατί η κυβέρνηση ήταν υπηρεσιακή. Να σας πω και κάτι ακόμη: την είχα περάσει τη κοστολόγηση ως αρμοδιότητα στον ΕΟΦ, πράγμα το οποίο μεταγενέστερα άλλαξε».

Η «προσωπική χημεία» με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και το Αρσάκειο

Ο Παναγιώτης Πικραμμένος, «Τάκης» για τους οικείους του, δεν είναι άμαθος βεβαίως από πολιτική. Έχει θητεύσει, από την επαγγελματική του νιότη ακόμη, κοντά στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, με τον οποίο συνδέθηκε όχι μόνο προσωπικά, αλλά και οικογενειακά.

«Αυτό που μου έχει μείνει χαραγμένο, είναι ότι πήγα σε αυτή τη θέση, χωρίς να γνωρίζομαι προσωπικά με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Η επιλογή μου έγινε, απ’ ό,τι αντελήφθην σχετικά πρόσφατα – πριν από δυο χρόνια το ανακάλυψα συγκεκριμένα, μέσω τρίτου προσώπου, στο οποίο τότε ο Πρόεδρος είχε εμπιστοσύνη. Συνάντηση υπήρξε πολλούς μήνες αφότου πήγα στο νομικό του γραφείο. Εκείνα τα οποία κυριολεκτικά με εντυπωσίασαν ήταν η πολύ καλή χημεία μεταξύ μας, και η εμπιστοσύνη που μου έδειξε. Διότι, τότε ήμουν ένας απλός πάρεδρος του ΣτΕ… Μολαταύτα, στην πρώτη αυτή συνάντηση, κατά τη συζήτηση ενός θέματος πολύ της επικαιρότητας – ύστερα από τη μεταστέγαση του Ανώτατου Δικαστηρίου στο Αρσάκειο και τη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων εκεί δίπλα, κάτι που είχε δημιουργήσει μεγάλες εντάσεις -, ο Πρόεδρος όχι μόνο άκουσε τη γνώμη μου, την οποία με ενεθάρρυνε να διατυπώσω μιλώντας ως ίσος προς ίσον, αλλά την ακολούθησε κιόλας. Πράγμα που έγινε και σε πολλές άλλες περιπτώσεις · κι έτσι αποκτήσαμε μια πάρα πολύ καλή σχέση, την οποία διατηρήσαμε μέχρι τέλους».

Πρώτα δικαστής…

Δεν είναι εύκολο να ανιχνεύσει κανείς το καθοριστικό χρωμόσωμα στο DNA Πικραμμένου. Δικαστής ή πολιτικός; Σημασία έχει ότι ο ίδιος κάνει νόημα στον ιστορικό του μέλλοντος να προτάξει την ιδιότητα εκείνη που τον συνοδεύει μια ζωή. Κι ας θέλει πολιτικό αισθητήριο για να διαφεντέψεις ένα δικαστήριο σαν το ΣτΕ.

«Πιο πολύ, νομίζω, θέλω να με θυμούνται για το έργο μου, στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Γιατί έχω κάνει 42 χρόνια δικαστικός λειτουργός, και πιστεύω ότι πρέπει πιο πολύ να με θυμούνται ως δικαστικό λειτουργό». Το χαμόγελό του εκπέμπει θανατηφόρα βεβαιότητα.

«Νομίζω ότι στο ΣτΕ – μαζί με όλους τους συναδέλφους, τους οποίους ευχαριστώ -, πήραμε αποφάσεις για πολύ δύσκολες καταστάσεις και υποθέσεις, αναφέρω χαρακτηριστικά την απόφαση του Μνημονίου, απόφαση για την οποία δικαιωθήκαμε και από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας μου, ψηφίστηκαν δυο νόμοι οι οποίοι πιστεύω ότι έχουν συμβάλει αποφασιστικά στην επιτάχυνση της διοικητικής Δικαιοσύνης. Και μια σειρά από πρακτικά μέτρα, τα οποία συνέβαλαν και στην καλή λειτουργία του ΣτΕ, και στην επιτάχυνση του έργου της Δικαιοσύνης».

Στο οδοιπορικό των 42 αυτών ετών, η ματιά του απέναντι στον θεσμό έχει τη δική της αξία: «Όταν πρωτομπήκα, έπειτα από πολύ δύσκολες εισαγωγικές εξετάσεις, τότε τον διαγωνισμό διοργάνωνε το ίδιο το ΣτΕ, αντιμετώπιζα τους αρχαιότερους από μένα συμβούλους με δέος, φυσικά και με μεγάλο σεβασμό. Ήταν άνθρωποι οι οποίοι είχαν γράψει Ιστορία, και λόγω της αντίστασής τους προς το δικτατορικό καθεστώς – μπήκα άλλωστε λίγο μετά από την επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, το 1976. Οι άνθρωποι αυτοί διεκρίνοντο όχι μόνο για το ήθος, αλλά και για τις νομικές τους γνώσεις. Τώρα, τα πράγματα έχουν αλλάξει βέβαια. Δεν υπάρχει αυτή η «απόσταση», μεταξύ της ιεραρχίας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει σεβασμός, απλώς έχει γίνει η ατμόσφαιρα πιο φιλική, κι έχει προσαρμοστεί στη σύγχρονη κοινωνική συμπεριφορά».

»Και το Συμβούλιο της Επικρατείας πέρασε μια δοκιμασία, από την οποία όμως βγήκε με πολύ λιγότερες απώλειες, συγκριτικά με την υπόλοιπη Δικαιοσύνη. Πιστεύω στον θεσμό, πιστεύω ότι ο θεσμός έχει πολλά άξια στελέχη, πιστεύω ότι είναι ένας θεσμός – από τους λίγους – που λειτουργούν ομαλά στον ελληνικό χώρο, και εν κατακλείδι ότι θα πορευτεί ανάλογα με την Ιστορία του».

Σιωπή, αυτοσυγκέντρωση. «Τώρα, ως πολιτικός … Δεν έχω μπει ακόμη στο πετσί του ρόλου μου αυτού. Θα ήθελα να συμβάλω ώστε η κοινωνία να αποκτήσει καλύτερη εικόνα για τον ρόλο της Πολιτικής στη δημόσια ζωή. Αν μπορούσα να το κάνω αυτό, θα ήμουν πραγματικά πολύ ευτυχής. Και επίσης, αν μπορούσα να συμβάλω, ώστε να γίνει πιο εύκολη η σχέση πολίτη – κράτους. Ορισμένα πράγματα μου φαίνονται αδιανόητα. Το να ζητάνε χιλιάδες πιστοποιητικά στην εποχή μας, το να μην έχει γίνει μηχανοργάνωση…».

Οι Κυκλάδες και οι «9 Μούσες»

Στη βιβλιοθήκη, σε περίοπτη θέση, ένα σκίτσο του παππού του, ως αστακού, από το χέρι του Φωκίωνα Δημητριάδη – είναι οικογενειακό τους το «κόκκινο» πρόσωπο.

Κάπως έρχεται η κουβέντα σε εκείνο το πρόσφατο πολυσυζητημένο σποτάκι στήριξης του Κωνσταντίνου Μπογδάνου, υποψήφιου βουλευτή της Ν.Δ. Ο ίδιος εξηγεί ότι ηθικός αυτουργός είναι η μοναχοκόρη του, Καρολίνα. Δε λέει ποτέ «όχι» όταν του ζητάει κάτι επίμονα · έτσι είναι οι μεγάλες αγάπες. Στηρίζει πάντως και εκτιμά πολλούς υποψηφίους, α! να μη ξεχάσει και τον Δημήτρη τον Τσιόδρα που κάποτε υπήρξε και συνεργάτης του.

Ο Παναγιώτης Πικραμμένος αγαπά ιδιαίτερα τις μηχανές (στην είσοδο του σπιτιού του «φιγουράρει» μια σκονισμένη), αλλά και το ψαροντούφεκο.

«Είστε ροκ, κ. Πρόεδρε;».

«Να σας πω ότι δε ξέρω τι ακριβώς σημαίνει ροκ… Γενικά, πάντα έκανα σπορ. Έπαιζα ποδόσφαιρο μικρός, έκανα στίβο, έριχνα σφαίρα, πηδούσα άλμα εις ύψος, έπαιζα τένις. Κι εξακολουθεί να μου αρέσει ο αθλητισμός. Πραγματικά, έκανα πολύ ψαροντούφεκο. Μεσολάβησε ένα πρόβλημα με το ισχίο μου, κι αναγκάστηκα να τα διακόψω όλα αυτά, είχα τρομερούς πόνους… Πριν από δυο χρόνια, έκανα την εγχείρηση και επανήλθα, αλλά στο μεταξύ έχω πάρει αρκετά κιλά, και δε μου χωρούν οι φόρμες οι καταδυτικές. Ελπίζω να επανέλθω σιγά – σιγά. Ήδη έχω κάνει, σιγά – σιγά, μερικά δοκιμαστικά».

»Δεν ξέρω αν αυτό απαντά στην ερώτηση του αν είμαι ροκ, αλλά για να μπορέσω να παντρευτώ την Αθηνά (Νούτσου – Πικραμμένου), έπρεπε να χορεύω από το άνοιγμα των «9 Μουσών» μέχρι το κλείσιμο. Και δυο, και τρεις φορές την εβδομάδα. Η Αθηνά με βοήθησε πολύ να ζήσω σε έναν κόσμο… της πραγματικότητας. Όχι να κλειστώ σε έναν αυστηρά νομικό και συναδελφικό κόσμο · είχαμε και έχουμε πολλούς φίλους εκτός του επαγγέλματός μου, πάντοτε μας άρεσαν τα ταξίδια, έχουμε γυρίσει όλες τις Κυκλάδες με τη μοτοσυκλέτα και τα ψαροντούφεκα. Χορεύαμε και χορεύουμε πολύ… Από αυτή την άποψη, η Αθηνά με έχει κρατήσει ζωντανό, πράγμα που κατά βάθος μου αρέσει και μένα».

Είναι εντυπωσιακή η μεγαθυμία, ο τρόπος με τον οποίο αναγνωρίζει την προσφορά των δυο αγαπημένων γυναικών στη ζωή του, οι οποίες στέκουν «ακλόνητες» – όπως λέει – στο πλευρό του, όσα κι αν έχουν περάσει τα τελευταία χρόνια, «και από εμένα τον ίδιο, πιο σταθερές».

Η «Αθηνά» επανέρχεται στην κουβέντα, όταν η συνέντευξη προσπαθεί να εντοπίσει επιρροές, αναφορές, πρότυπα ζωής.

«Πρότυπο είχα σε πολύ μικρότερη ηλικία, όταν ήθελα να μπω στο διπλωματικό Σώμα · είχα πράγματι έναν μεγαλύτερο φίλο, τα χνάρια του οποίου ήθελα να ακολουθήσω. Μπορώ ωστόσο να πω δυο πρόσωπα, τα οποία πραγματικά έχουν ασκήσει μεγάλη επιρροή στη ζωή μου. Για λόγους σεβασμού, θα προτάξω τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, ο οποίος με έμαθε πολλά, με δίδαξε και πώς να συμπεριφέρομαι πολιτικά, πώς να ελέγχω τις αντιδράσεις μου, και πώς να αναζητώ ισορροπημένες λύσεις, χωρίς να φθάνω στα άκρα. Ήταν για μένα ένα πολιτικό πρότυπο. Και το δεύτερο, πολύ πιο οικείο, είναι η γυναίκα μου, η οποίαν είναι – χάριν αστεϊσμού θα το πω – ένας πολύ δύσκολος αντίπαλος. Όμως ακριβώς για αυτόν τον λόγο, της έχω πάρα πολύ μεγάλη εκτίμηση και αγάπη, διότι μου λέει πάντα τι είναι σωστό, χωρίς κανένα δισταγμό ή δεύτερη σκέψη, έχει οξεία κρίση, είναι ευφυέστατη, και πολλές φορές όταν πάω να ξεστρατίσω, με επαναφέρει στον σωστό δρόμο. Πραγματικά, της οφείλω πάρα πολλά».

Σπανίως, οι άνθρωποι δηλώνουν τόσο πλήρεις με τις ζωές τους. Η πληθωρικότητα του συνομιλητή κρύβει όμως εκπλήξεις.

«Θα ήθελα να είμαι διευθυντής ορχήστρας. Ένας είναι βεβαίως ο μαέστρος, ο Κάρλος Κλάιμπερ… Ο Θεός, η φύση δίνει ταλέντα στους ανθρώπους, εμένα δε μου έδωσε τέτοιο ταλέντο. Ούτε καν μουσικό αυτί δεν έχω, σιγά – σιγά το εξάσκησα. Εμένα, μου έδωσε νομική σκέψη, και είπα μια που την έχω…. Και λίγη πολιτική σκέψη, να βρίσκω συμφιλιωτικές λύσεις, ισορροπίες, την καλλιέργησα κι αυτή».

«Τρελαίνεται» για τον ιδιαίτερο ήχο του Μάλερ. «Αλλά το απόλυτο έργο στη Μουσική, είναι οι σονάτες και οι παρτίτες για σόλο τσέλο του Μπαχ».

Καθώς οι ερωτήσεις φθίνουν, ένας ιδιότυπος, «μουσικός» διαχωρισμός των ανθρώπων, γνωστός εδώ και χρόνια, περνάει φευγαλέα από το μυαλό. Υπάρχουν άνθρωποι που ασκούν γοητεία μουσικής δωματίου, και άλλοι που διαθέτουν αύρα συναυλίας σε πλήθη. Ο Παναγιώτης Πικραμμένος ανήκει μάλλον στην πρώτη. Ίσως επειδή όσες φορές και αν την επαναλάβεις, ανακαλύπτεις πάντα κάτι καινούργιο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News