Οταν η Παλόμα Πικάσο ήταν εννέα ετών βρέθηκε μπροστά σε μια ασυνήθιστη σκήνη: «Ηρθε στις Κάννες ένας άνδρας για να δει τον πατέρα μου. Kαι όταν έφυγε, βγήκε από το δωμάτιο, περπατώντας προς τα πίσω», προσθέτει. Θυμάται ακόμη ότι ο πατέρας της «ήταν πολύ χαλαρός και σε καμία περίπτωση δεν θα προκαλούσε αυτού του είδους τη συμπεριφορά, αλλά ήταν προφανές ότι αυτός ο άνθρωπος ένιωθε ότι δεν μπορούσε να γυρίσει την πλάτη στον Πικάσο. Και σκέφτηκα: “Ουάου. Ετσι συμπεριφέρονται οι άνθρωποι με τους βασιλιάδες και τις βασίλισσες”», περιγράφει στην Telegraph η σχεδιάστρια κοσμημάτων, επιχειρηματίας και νέα διαχειρίστρια της περιουσίας Πικάσο.

Το περιστατικό μπορεί να ήταν άλλη μια αφορμή για να καταλάβει τι σήμαινε ο πατέρας της Πάμπλο Πικάσο για τον έξω κόσμο, αλλά δεν ήταν η πρώτη φορά που συνειδητοποιούσε τη διασημότητά του. «Γιατί φυσικά το ήξερα πάντα αυτό», λέει η 75χρονη σήμερα Παλόμα, σε συνέντευξή της στη Σίλια Γουόλντεν της Telegraph, με την οποία συναντήθηκαν στο Μαρόκο.

Πώς θα μπορούσε να μην το ξέρει; Το 1949, την ημέρα που γεννήθηκε η Παλόμα, η μητέρα της, η γαλλίδα ζωγράφος Φρανσουάζ Ζιλό, περιγράφει στην αυτοβιογραφία της πώς ορδές δημοσιογράφων «προσπαθούσαν να εισβάλουν με το ζόρι» στον διάδρομο του νοσοκομείου, προσφέροντας στη νοσοκόμα «100.000 φράγκα για να βγάλει το μωρό έξω». Θυμάται, ακόμη, ότι και καθ’ όλη τη διάρκεια της παιδικής της ηλικίας στο Παρίσι και τη νότια Γαλλία, «όποτε βγαίναμε έξω υπήρχαν πλήθη ανθρώπων μπροστά μας που του ζητούσαν αυτόγραφα».

«Το αστείο είναι ότι αυτά τα πλήθη ανθρώπων που έπεφταν πάνω στον πατέρα μου θα μπορούσαν να είχαν φανεί πολύ απειλητικά σε ένα παιδί: Αλλά με κάποιο τρόπο δεν συνέβη ποτέ. Ισως επειδή ήταν τόσο δοτικός, τόσο χαλαρός με όλα αυτά», προσθέτει.

Η Παλόμα Πικάσο, η τελευταία που απέμεινε από τα τέσσερα παιδιά του Πάμπλο Πικάσο, – τα άλλα τρία ήταν ο Πάολο Πικάσο, η Μάγια Γουιντμάιερ-Πικάσο και ο Κλοντ Πικασό-, μοιράζει τον χρόνο της μεταξύ Λωζάνης, Παρισιού, Μαρακές και Νέας Υόρκης. Πρόσφατα, δε, μεγάλο μέρος αυτού του χρόνου αναλώθηκε στα νέα της καθήκοντα, ως διαχειρίστρια της περιουσίας, έναν ρόλο που ανέλαβε όταν έφυγε ο Κλοντ από τη ζωή, πέρυσι. Εναν χρόνο μετά τον θάνατο του αδελφού της, και αφότου σκόρπισε τη στάχτη του στο Αιγαίο που τόσο αγαπούσε ο ίδιος, η Παλόμα ως «φόρο τιμής στον Κλοντ», οργάνωσε  στο Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας στην Κρήτη την έκθεση «Πικάσο στην Κρήτη: η χαρά της ζωής», μία από τις πρώτες εκθέσεις που συν-επιμελήθηκε έκτοτε, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 20 Οκτωβρίου.

Είναι μια γυναίκα, η οποία στην εφηβεία της άρχισε να σχεδιάζει τα τολμηρά, εκλεκτικιστικά κοσμήματά της, ένα κορίτσι που έγινε εξώφυλλο στη Vogue και κάποτε ήταν μέλος του θρυλικού «Studio 54» της Νέας Υόρκης, που έγινε μούσα του Αντι Γουόρχολ και του Υβ Σεν Λοράν στα 20 της χρόνια, ενώ ταυτόχρονα ήταν για πολλά χρόνια φίλη με τον μεγάλο του αντίπαλο Καρλ Λάγκερφελντ. Στα 30 της, λάνσαρε ένα άρωμα, που πωλείται ακόμη και σήμερα σε όλο τον κόσμο και ένα κόκκινο κραγιόν, το «Mon Rouge», με την υπογραφή της για την L’Oréal, ενώ δημιουργεί κοσμήματα για την Tiffany & Co εδώ και σχεδόν 45 χρόνια.

Γεγονός είναι ότι ανεξάρτητα από το πόσα έχουν πετύχει, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος τα παιδιά των εμβληματικών δημιουργών μπορεί να είναι δύστροπα και αμυντικά. Οχι η Παλόμα, επισημαίνει στην Telegraph η Σίλια Γουόλντεν. Εχει έντονα χαρακτηριστικά -τα οποία απαθανάτισε ο Πικάσο στους διάσημους πίνακές του «Paloma with an Orange» και «Paloma in Blue»- και ένα λαρυγγικό γέλιο. Είναι αυθόρμητη, φιλόξενη, δυναμική, ισχυρογνώμων και πολύ θυμωμένη με τις πρόσφατες, ανανεωμένες προσπάθειες «ακύρωσης» του πατέρα της.

Οι κατηγορίες για μισογυνισμό

Οι φεμινίστριες προσπαθούσαν να αμαυρώσουν την κληρονομιά αυτής της μεγαλοφυΐας για περισσότερο από μια δεκαετία, παρόλο που οι προσωπικές αποτυχίες του Πικάσο στον τομέα των γυναικών δεν είναι καθόλου καινούργιες. Η Φερνάντ Ολιβιέ, μοντέλο και ερωμένη του στις αρχές της δεκαετίας του 1900, ισχυρίστηκε ότι η «νοσηρή ζήλια» του την είχε αναγκάσει να ζει σαν ερημίτισσα. Η  Ντόρα Μαρ, η γυναίκα που κλαίει σε πολλούς από τους πίνακές του στα τέλη της δεκαετίας του 1930, λέγεται ότι είχε συντριβεί από τη σκληρότητά του. Και στο μπεστ σέλερ της «Η ζωή με τον Πικάσο», η μητέρα της Παλόμα εξήγησε πώς, όταν τον εγκατέλειψε, εκείνος οργάνωσε μια εκστρατεία εναντίον της στη Γαλλία πείθοντας τις γκαλερί να μποϊκοτάρουν τα έργα της.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, ωστόσο, φαίνεται πως γίνεται μια πιο πιο συντονισμένη προσπάθεια να χαρακτηριστεί αυτή η συλλογική συμπεριφορά «τοξική». Προσθέστε στο μείγμα τις κατηγορίες για «πολιτισμική οικειοποίηση» και «κλοπή μασκών αφρικανικών φυλών», και ο πιο επιδραστικός καλλιτέχνης του 20ού αιώνα καθίσταται άμεσα ακυρωμένος. Πράγματι, πέρυσι, με αφορμή την 50ή επέτειο από τον θάνατο του Πικάσο, ο Αλεξ Νίνταμ αναρωτήθηκε στον Guardian: «Μήπως ήρθε η ώρα να βάλουμε τον δάσκαλο στη ναφθαλίνη;». Και τόνισε ότι «σήμερα ο πιο επιδραστικός ζωγράφος του 20 αιώνα», αναφέρεται για τον μισογυνισμό του και την πολιτιστική οικειοποίηση, και είναι «το απόλυτο παράδειγμα των προβληματικών λευκών, που μπλοκάρουν την τέχνη»

«Το να του ρίχνουμε την ευθύνη για όλα τα κακά πράγματα που μπορούν να κάνουν οι άνδρες φαίνεται σκληρό…», παρατηρεί η Παλόμα στη συνέχεια της συνέντευξής της στην Telegraph. Ηταν διαφορετικές εποχές, επισημαίνει -μιλάμε για έναν άνθρωπο που γεννήθηκε το 1881- και εξάλλου, ο πατέρας της λάτρευε τις γυναίκες. «Ηταν στο επίκεντρο της δημιουργίας του. Φυσικά, ήμουν η κόρη του, οπότε ήταν ένας πολύ διαφορετικός τύπος σχέσης, αλλά…». Παραδέχεται: «Ναι! Η Μαρί – Τερέζ [Γουολτέρ] ήταν 17 ετών, είναι αλήθεια, αλλά ήταν μια εξαίρεση», λέει για το μοντέλο που ήταν ερωμένη του Πικάσο από το 1927 έως το 1935 και του χάρισε το δεύτερο παιδί του, την αείμνηστη Μάγια Γουίντμαϊερ-Πικάσο. «Δεν πήγαινε μόνο με ανήλικες γυναίκες. Και τα 17χρονα δεν είναι τόσο ανήλικα», υποστηρίζει.

Η Παλόμα δεν είναι οπαδός των γενικεύσεων, για τις οποίες λέει ότι «τείνουν να είναι αρνητικές», και αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν πολλά για τους άνδρες και τον μισογυνισμό. Οταν, δε, η δημοσιογράφος της Telegraph της αναφέρει τις νέες ετικέτες «misogyny alert» («προειδοποίηση μισογυνισμού») που έχουν εισαγάγει ορισμένα μουσεία κάτω από έργα τέχνης (για παράδειγμα, το 2022, η γκαλερί Courtauld στο Λονδίνο πρότεινε ότι το έργο του Μανέ «Ενα μπαρ στα “Folies-Bergère”» είχε μια «ανησυχητική» ποιότητα εξαιτίας της ανδρικής φιγούρας στον καθρέφτη), η Παλόμα Πικάσο σχολίασε: «Κάντε μου τη χάρη!» Γιατί ίσως, περιστασιακά, το ανδρικό βλέμμα να μην είναι ανατριχιαστικό αλλά λατρευτικό; «Ή ακόμα και ευχάριστο; Οταν μεγάλωνα στην Ευρώπη, στις χώρες με λατινογενείς γλώσσες, οι άνδρες σφύριζαν με θαυμασμό και αυτό είναι ΟΚ! Γιατί θα έπρεπε να είναι αρνητικό; Φυσικά [ορισμένες ανδρικές συμπεριφορές] μπορεί να είναι αρνητικά, αλλά υπάρχει μια ενδιάμεση περιοχή, και μπορεί επίσης να είναι ωραίο να σε κοιτάζει ένας άνδρας. Δεν είναι απαραίτητα απειλητικό, οι άνδρες δεν είναι απαραίτητα απέναντί μας», τονίζει.

Παρά τις γυναικοδουλειές του Πικάσο και τη θυελλώδη δεκαετή σχέση τους, η ίδια η μητέρα της Παλόμα επέμεινε ότι δεν έτρεφε καμία μνησικακία για τον καλλιτέχνη. Ως γνωστόν η Φρανσουάζ Ζιλό ήταν «η μόνη γυναίκα που έφυγε»  – πέθανε πέρυσι, στα 101 της χρόνια. Του αφιέρωσε, μάλιστα, τα απομνημονεύματά της. «Πριν πεθάνει, μου είπε: “Πρέπει να καταλάβεις ότι δεν έχω γνωρίσει ποτέ κανέναν τόσο εξαιρετικό όσο ο πατέρας σου”», λέει η Παλόμα προσθέτοντας: «Και ναι, είχε κάποια ελαττώματα, αλλά όλοι έχουμε ελαττώματα. Ποιος είναι αρκετά τέλειος για να κρίνει έναν άλλον; Επειδή ο πατέρας μου είναι διάσημος, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι έχουν δικαίωμα να έχουν άποψη, δικαίωμα να παρεμβαίνουν, αλλά εδώ είναι το θέμα: είναι πολύ αργά!».

Η Παλόμα αναφέρεται σε ένα άρθρο για τη Βιρτζίνια Γουλφ που είχε διαβάσει μόλις: «Φαίνεται πως παρόλο ότι ήταν παντρεμένη με Εβραίο, έκανε και κάποια αρνητικά σχόλια για τους Εβραίους. Αλλά τι θα κάνεις;» αναρωτιέται, «Ισως αν ήμουν φίλη της να της έλεγα “Μην το λες αυτό”, αλλά τώρα τι μπορούμε να πούμε;», λέει και χαμογελάει επειδή σε ένα επιφανειακό επίπεδο είναι αυτονόητα παράλογο να προσπαθείς να ακυρώσεις ανθρώπους μετά θάνατον. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, ωστόσο (το οποίο η ίδια προφανώς γνωρίζει πιο έντονα από τους περισσότερους), οι κληρονομιές των ανθρώπων είναι εύθραυστες και σήμερα χρειάζονται περισσότερο από ποτέ άλλοτε προστασία.

Το βάρος της ευθύνης

«Είναι ένα βάρος», παραδέχεται η Πικάσο όταν η Γουόλντεν της Telegraph τη ρωτάει πόσο πολύ τη βαραίνει η ευθύνη αυτή. «Αλλά μόνο με τον ίδιο τρόπο που είναι βάρος να φέρει κανείς αυτό το όνομα. Είμαι πολύ τυχερή γιατί έχω ένα τόσο όμορφο μικρό όνομα, οπότε κατά έναν περίεργο τρόπο το επώνυμο Πικάσο είναι λίγο πιο ελαφρύ μαζί με αυτό. Οταν ήμουν νεότερη, όντως ονειρευόμουν για ένα διάστημα να είμαι απλώς η Παλόμα, ότι θα μπορούσα να υπογράφω “Παλόμα” και αυτό θα ήταν αρκετό». Καθώς μεγάλωνε, όμως, συνειδητοποίησε ότι το να δυσανασχετεί με το επώνυμό της την έκανε «δυστυχισμένη». «Και είναι αλήθεια ότι μπορεί να ανοίξει πόρτες. Είναι επίσης αλήθεια ότι η πόρτα μπορεί να κλείσει πάλι και να σε χτυπήσει στο πρόσωπο πιο δυνατά. Αλλά τελικά, νιώθω ότι πρέπει να προσπαθήσω να γίνω καλύτερος άνθρωπος εξαιτίας αυτού του ονόματος», προσθέτει.

Καθημερινά, η Παλόμα Πικάσο ασχολείται πλέον με θέματα πνευματικών δικαιωμάτων, αναπαραγωγής και αυθεντικοποίησης. Μετά υπάρχουν και οι πλαστογραφίες. «Ενα τεράστιο ποσοστό των έργων που βλέπουμε είναι πλαστά. Πάνω από το 95%. Και φυσικά, ο ψηφιακός κόσμος [βοηθάει] μόνο στο να τα κάνει καλύτερα», υπογραμμίζει. Προσθέτει, δε, χαμογελώντας ότι έχει μάθει να αναγνωρίζει τους πιο παραγωγικούς πλαστογράφους: «Επειδή κατά κάποιον τρόπο έχουν το δικό τους στυλ. Κάποια στιγμή, είχαμε καταλήξει στο ότι ένας από αυτούς ήταν αριστερόχειρας, μπορούσες να το καταλάβεις!», λέει.

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξής της στην Telegraph, η Παλόμα  αποκαλεί τον ζωγράφο άλλοτε «πατέρα» και άλλοτε «Πικάσο» και υπενθυμίζει ότι ο Πικάσο δεν είναι απλώς ο μπαμπάς της και ένας καλλιτέχνης που σου παίρνει το μυαλό, αλλά ένα παγκόσμιο εμπορικό σήμα και εναπόκειται πλέον σε εκείνη -και την ευρύτερη οικογένειά της-, να το διαφυλάξει. Οταν, δε, η συζήτηση περνάει στις κατηγορίες για «πολιτιστική οικειοποίηση», ο τόνος της γίνεται ακόμα πιο αποφασιστικός.

Οι αφρικανικές μάσκες

«Συγγνώμη, αλλά είναι λάθος!», τονίζει και μιλάει για την εμμονή του πατέρα της με την τέχνη των αφρικανικών φυλών. «Το γεγονός ότι εμπνεύστηκε από αφρικανικές μάσκες θα έπρεπε να θεωρείται πλεονέκτημα. Το ότι είδε πόσο συναρπαστικά ήταν όλα αυτά και τα απορρόφησε, και στη συνέχεια τα επεξεργάστηκε με τον δικό του τρόπο και τα μοιράστηκε με τον υπόλοιπο κόσμο, δεν σημαίνει ότι “έκλεβε” από τον πολιτισμό τους. Ηταν αυτός που έδειξε στον κόσμο πόσο σημαντικός ήταν αυτός ο πολιτισμός», υποστηρίζει.

Για την Παλόμα, η λογοκρισία που επιβάλλει η woke κουλτούρα δεν απειλεί μόνο τη δική της κληρονομιά, αλλά κάθε μορφή τέχνης που υπάρχει. Η ίδια άλλωστε είναι μια γυναίκα που έχει περάσει τη ζωή της βυθισμένη σε δημιουργικούς κόσμους: μόλις έφυγε από το πανεπιστήμιο Παρί-Ναντέρ, βρήκε δουλειά ως σχεδιάστρια κοστουμιών για πρωτοποριακές θεατρικές παραγωγές  και απέκτησε τέτοια φήμη για τα ευφάνταστα σχέδια κοσμημάτων ώστε ο Υβ Σεν Λοράν την κάλεσε να δημιουργήσει κομμάτια που θα συνόδευαν τις συλλογές του.

Ο μπαμπάς Πικάσο

Η Παλόμα δεν μεγάλωσε απλά περιτριγυρισμένη από καλλιτέχνες, συγγραφείς και ποιητές. «Περνούσε ώρες, μέρες», παρακολουθώντας τη μητέρα και τον πατέρα της να δημιουργούν. «Επειδή ήμουν ένα πολύ ήσυχο κοριτσάκι, ο πατέρας μου με άφηνε να κάθομαι στο πάτωμα και να τον παρακολουθώ να ζωγραφίζει», συνεχίζει στην Telegraph, προσθέτοντας ότι δημιουργούσε πάντα κάτι, έστω και από ένα πακέτο τσιγάρων. «Κάπνιζε Gitanes», λέει χαμογελώντας, «και μετά έκοβε τη χάρτινη συσκευασία και έφτιαχνε αστεία ζωάκια με αυτή». Και ποτέ δεν ένιωσε ότι η τέχνη της «έκλεβε κάποιον από τους γονείς μου», γιατί, έβρισκα «τη διαδικασία πολύ συναρπαστική».

Ακόμα και όταν η μητέρα της εγκατέλειψε τον Πικάσο, το 1953, όταν η Παλόμα ήταν τεσσάρων ετών και ο Κλοντ έξι, τα παιδιά συνέχισαν να έχουν «μια σπουδαία σχέση μαζί του» για χρόνια. «Οταν ερχόμασταν από το Παρίσι [στη νότια Γαλλία] για να τον επισκεφτούμε, τις πρώτες μια-δυο ώρες ένιωθε ότι έπρεπε να παίξει το ρόλο του πατέρα και να μας ρωτήσει πώς τα πηγαίναμε στο σχολείο, παρ’ όλο που δεν θα μπορούσε να νοιάζεται λιγότερο. Στη συνέχεια, ίσως μια ώρα αργότερα, θα μας έλεγε: “Κοιτάξτε, ποτέ δεν μου άρεσε το σχολείο, και δείτε πού βρίσκομαι σήμερα!”. Κι εμείς έπρεπε να του πούμε: “Ναι, αλλά εμείς δεν είμαστε ο Πάμπλο Πικάσο, μπαμπά, οπότε πρέπει να πηγαίνουμε σχολείο”»…

Μόνο όταν ο Πικάσο παντρεύτηκε τη δεύτερη σύζυγό του, Ζακλίν Ροκ, το 1961, έπαψαν να τον βλέπουν και μετά τον θάνατό του το 1973, η Παλόμα και ο Κλοντ αναγκάστηκαν να υπομείνουν μια μακρά δικαστική διαμάχη για να αναγνωριστούν ως κληρονόμοι του. Τελικά, το 1989, ο Κλοντ τέθηκε επικεφαλής των περίπου 45.000 έργων, που άφησε πίσω του ο μεγάλος καλλιτέχνης, καθώς και όλων των αυθεντικοποιήσεων, των δικαιωμάτων και των συμφωνιών αδειοδότησης, αλλά ήταν μια επώδυνη περίοδος και για τους δύο. Η περιουσία εκτιμήθηκε στα 250 εκατ. δολάρια [περίπου 230 εκατ. ευρώ], αν και οι ειδικοί είπαν ότι η πραγματική αξία ανερχόταν σε δισεκατομμύρια.

Ωστόσο, η Παλόμα δεν κατάφερε να επανασυνδεθεί με τον πατέρα της στο τέλος της ζωής του. Τι θα του έλεγε αν μπορούσε να το κάνει; «Είναι περίπλοκο. Θα προτιμούσα να μην μπω σε αυτό», απαντάει στην Telegraph. Παρ’ όλα αυτά υποστηρίζει ότι «ήταν υπέροχος πατέρας. Γιατί ήταν δημιουργικός και συναρπαστικός, και δεν απολάμβανε απλά την παρέα με τα παιδιά, αλλά είχε πραγματικό σεβασμό γι’ αυτά, για την αθωότητά τους, για το ότι ήταν ανοιχτά σε όλα, όπως ακριβώς ήταν και ο ίδιος».

Σχολιάζοντας τα «κλειστά» μυαλά των νέων σήμερα, λέει: «Βρισκόμαστε σε μια παράξενη στιγμή όπου τα πάντα είναι τόσο περιοριστικά, όπου πραγματικά κλεινόμαστε στον εαυτό μας αντί να ανοίγουμε. Ο πατέρας μου άνοιξε πολλές πόρτες. Και αυτό, παρεμπιπτόντως, δεν σημαίνει ότι η αποικιοκρατία ήταν καλή. Αν ζούσε, θα το έλεγε αυτό τώρα», υποστηρίζει. «Ενδιαφερόταν πολύ για τους άλλους ανθρώπους», συνεχίζει, και ήθελε πάρα πολύ «να γίνει ο κόσμος ένα καλύτερο μέρος». Αλλωστε ακόμη και το όνομα της κόρης του το εμπνεύστηκε από το «Περιστέρι της Ειρήνης», ένα leitmotif στην τέχνη του. Μήπως λοιπόν κατά ειρωνεία της τύχης ο πατέρας της ήταν πολύ «woke» τύπος; «Απολύτως! Hταν», απαντάει με έμφαση η Παλόμα.

Εξηγεί, ακόμη, ότι «Επειδή ο Πικάσο θα ήθελε οι άνθρωποι, πάνω απ’ όλα, να ανοίξουν το μυαλό τους στην τέχνη, το να είσαι υπεύθυνος για την περιουσία του σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο από το να τη “διατηρείς” απλά εκεί που είναι». Προσθέτει «Ο κόσμος εξελίσσεται και δεν μπορείς να συνεχίσεις να κάνεις τα ίδια πράγματα που γίνονταν τη δεκαετία του 1950 και του 1960». Και επειδή μειώνεται ο αριθμός των επισκεπτών των μουσείων κάτω των 30 ετών σε όλο τον κόσμο, πιστεύει ότι το ζητούμενο είναι να βρεθούν νέοι τρόποι για να πειστούν οι νέοι ότι αυτά τα κτίρια, που υποτίθεται ότι είναι γεμάτα με «νεκρούς, προβληματικούς λευκούς τύπους», εξακολουθούν να έχουν σημασία.

Ακόμη και βγάζοντας «selfies» μπροστά από σπουδαία έργα τέχνης, πράγμα που προωθούν ορισμένα μουσεία; «Νομίζω ότι θα ήταν γελοίο να το πολεμήσουμε αυτό. Πρέπει να ανοίξεις μια πόρτα. Και αν αυτή είναι η πόρτα που τους κάνει να κοιτάξουν την τέχνη, τότε εντάξει, ας είναι αυτή η πόρτα. Θυμηθείτε ότι σε πολλά κτίρια δεν επιτρεπόταν ποτέ να βγάζεις καν φωτογραφίες, και πιστεύω ότι οι άνθρωποι πρέπει να βρουν τρόπους να κάνουν την τέχνη δική τους τώρα».

Επισημαίνει, ακόμα, ότι ο πατέρας της πάντα απεχθανόταν τον σνομπισμό στην τέχνη. «Αντιδρούσε στην ιδέα ότι τα μουσεία πρέπει να είναι σαν τις εκκλησίες ή ότι έπρεπε να διαβάσεις ένα βιβλίο για να καταλάβεις τα έργα που εκτίθενται και επιτρέψτε μου να σας πω ότι οι “selfies” δεν θα τον ενοχλούσαν καθόλου».

Oσον αφορά τη διασφάλιση ότι τα παιδιά μας μεγαλώνουν με ενδιαφέρον για την τέχνη, η ίδια πήρε, λέει, ένα πολύτιμο μάθημα από τη δική της μητέρα: «Μας πήγαινε σε μουσεία, αλλά όχι πολύ συχνά και όχι για πολλή ώρα». Η Παλόμα, με τη σειρά της, συνήθιζε να παίρνει παιδιά μαζί της σε γκαλερί και ορκίζεται στον «κανόνα των 20 λεπτών». «Κάθε φορά που πήγαινα με ένα παιδί σε ένα μουσείο, υποσχόμουν πάντα ότι δεν θα μέναμε περισσότερο από 20 λεπτά. Τα παιδιά πάντα έλεγαν: “Εντάξει, ωραία”». Γιατί τότε δεν γίνεται ποτέ αγγαρεία: «Oλοι πρέπει να βλέπουν την τέχνη σαν διασκέδαση. Φυσικά είναι και σοβαρή, αλλά πρέπει να είναι παιχνιδιάρικη, όχι επώδυνη. Ας το βάλουμε αυτό στην πρόσοψη κάθε μουσείου! “Τώρα παρακαλώ περάστε μέσα”».

Στο τέλος της συνέντευξης η δημοσιογράφος της Telegraph έκανε στην Παλόμα Πικάσο άλλη μια ερώτηση σχετική με την «ακύρωση». Φοβήθηκε άραγε ποτέ πραγματικά ότι ο πατέρας της μπορεί να «ακυρωθεί»; Γιατί στο μυαλό της Σίλια Γουόλντεν, ο Πικάσο «δεν είναι ακυρώσιμος». «Νομίζω ότι ισχύει γι’ αυτόν», επιβεβαιώνει η Παλόμα με ένα πλατύ χαμόγελο, «Το πιστεύω. Και αυτό οφείλεται εν μέρει στην ενσυναίσθησή του και στο ότι πάλευε πάντα να είναι ο καλύτερος, πράγμα που σημαίνει ότι δεν ήταν ποτέ σίγουρος ότι ήταν ο καλύτερος. Αλλά κυρίως επειδή ήταν τόσο πολύ ανθρώπινος».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News