«To όνομά μου είναι Μάλβα Μαρίνα Τρινιδάδ ντελ Κάρμεν Ρέγιες. Μάλβι για τους φίλους μου εδώ. Μάλβα για όλους τους άλλους. Υπέρ μου μπορώ να σας διαβεβαιώσω, φυσικά, πως δεν σκέφτηκα εγώ αυτό το όνομα. Ο πατέρας μου το σκέφτηκε. Ω, τον γνωρίζετε, είναι ο μεγάλος ποιητής. Οπως έδινε ονόματα στα ποιήματά του και στις ποιητικές του συλλογές, έτσι έδωσε ένα όνομα και σε μένα, ένα όνομα το οποίο εκείνος δεν πρόφερε ποτέ δημοσίως».

Ετσι αρχίζει η «Malva», το μυθιστόρημα της Χάχαρ Πέιτερς, στο οποίο η ολλανδή ποιήτρια και συγγραφέας κατηγορεί τον νομπελίστα χιλιανό ποιητή Πάμπλο Νερούδα για την εγκατάλειψη της μοναδικής του κόρης – η οποία έπασχε από υδροκεφαλία – όταν εκείνη ήταν μόλις δύο χρονών και τεσσάρων μηνών.

Η «Μάλβα» αποτελεί μια ποιητική αφήγηση μιας αληθινής ιστορίας και το πρώτο μυθιστόρημα της 48χρονης Χάχαρ Πέιτερς. Κυκλοφόρησε το 2015 και μεταφράστηκε σχεδόν αμέσως στα αγγλικά, στα γαλλικά, στα γερμανικά, στα ισπανικά, στα αραβικά και στα κροατικά ενώ η Πέιτερς τιμήθηκε με το Fintro Prize for Literature για την προώθηση της ολλανδόφωνης λογοτεχνίας.

Για να μπορέσει να ολοκληρώσει το αφήγημά της, η συγγραφέας πέρασε σχεδόν μια δεκαετία, ακολουθώντας τα ίχνη της μοναδικής αλλά όχι μονάκριβης κόρης του Νερούδα, η οποία αναπαύεται από το 1943 σε ένα παλιό νεκροταφείο στην περιφέρεια της πόλης Χάουντα (Gouda), 60 χιλιόμετρα νοτίως του Αμστερνταμ.

Στη συνέχεια, έχοντας συλλέξει τα απαραίτητα στοιχεία, η Πέιτερς έδωσε τον λόγο στην ίδια τη Μάλβα, η οποία στον εκτενή μονόλογό της αναφέρει μεταξύ άλλων πως ο πατέρας της «σε επιστολές που δεν προορίζονταν για δημοσίευση με αποκαλούσε “βαμπίρ τριών κιλών, βδέλλα, φρικιό, το τέρας, un ser perfectamente ridículo, ένα τελείως γελοίο ον”, εξαιτίας του μικροσκοπικού σώματός μου και του τεράστιου κεφαλιού μου. Εκείνος – ο βασιλιάς της γλώσσας – με αποκαλούσε άνω τελεία».

Ο Νερούδα στα απομνημονεύματά του, τα οποία εκδόθηκαν το 1974, έναν χρόνο μετά τον θάνατό του, δεν αναφέρεται ούτε μια φορά στην ύπαρξη μιας ανήμπορης κόρης, επρόκειτο, οπότε, για ένα μυστικό που δεν ήθελε να αποκαλυφθεί. «Στο βιβλίο είμαι κυριολεκτικά η ghostwriter του πνεύματος της Μάλβα, εκείνη με επέλεξε ως εκπρόσωπό της. Ηταν μια υποχρέωση το να αποκαλύψω αυτήν την κρυφή ιστορία. Την έγραψα κατά το στιλ του Νερούδα επειδή, όπως εκείνος, αναζητώ κι εγώ αλήθεια και δικαιοσύνη», εξήγησε η συγγραφέας μιλώντας στην ιταλική La Repubblica.

Επιδιώκοντας να κερδίσει την προσοχή του πατέρα της, η νεκρή του κόρη τον ακολουθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του έως την ημέρα του θανάτου του, τον Σεπτέμβριο του 1973. Η Μάλβα επιθυμεί να υπάρξει ως κόρη του πατέρα της, ο οποίος, ωστόσο, την απορρίπτει με αποτέλεσμα στο φανταστικό δικαστήριο του μυθιστορήματος η Μάλβα να είναι συγχρόνως κατήγορος και δικαστής.

Κατά την ποιητική της αφήγηση, η Μάλβα μας θυμίζει πως οι γονείς της, η Μαρίκα Αντονιέτα Χάχεναρ, ολλανδικής καταγωγής, και ο Πάμπλο Νερούδα, παντρεύτηκαν το 1930 στην καρδιά της Ινδονησίας, στην Ιάβα, όπου ο χιλιανός ποιητής υπηρετούσε ως επίτιμος πρόξενος. Η Μάλβα γεννήθηκε την 18η Αυγούστου του 1934 στη Μαδρίτη. Λιγότερο από δύο χρόνια μετά, τον Ιούλιο του 1936 ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στην Ισπανία και την επόμενη χρονιά ο Νερούδα συνόδευσε τη σύζυγό του και την κόρη τους σε έναν σταθμό όπου επιβιβάστηκαν σε ένα τρένο με προορισμό τη Χάγη. Η Μάλβα δεν είδε ποτέ ξανά τον πατέρα της, ο οποίος γράφοντας στην ερωμένη του για το γεγονός, παραδέχτηκε πως απαλλάχθηκε από ένα τεράστιο βάρος.

Ο Νερούδα, ωστόσο, δεν κατηγορείται μόνον επειδή απαρνήθηκε την κόρη του. «Στα αρχεία της επιστολογραφίας του στη Χιλή εντόπισα τις εκκλήσεις για βοήθεια της Μαρίκα Αντονιέτα η οποία δεν λάμβανε τη διατροφή που είχαν συμφωνήσει. Επρεπε να δουλέψει για να συντηρηθεί και αναγκάστηκε να αφήσει το άρρωστο κορίτσι σε μια ανάδοχη οικογένεια. Στα ολλανδικά αρχεία βρήκα ακόμη πιο τραγικά ίχνη: την κάρτα κράτησης της Μαρίκα Αντονιέτα στο ναζιστικό διακομιστικό κέντρο του Βέστερμπορκ, όπου μεταφέρθηκε επειδή ήταν παντρεμένη με έναν αλλοδαπό. Ο Νερούδα ήταν διπλωμάτης αλλά είχε απαγορεύσει στους συνεργάτες του να της παράσχουν ένα χιλιανό διαβατήριο ούτως ώστε να φύγει από κατεχόμενη από τους ναζιστές Ολλανδία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, μετά τον θάνατο της Μάλβα», σημείωσε η Πέιτερς.

Στο βιβλίο, ωστόσο, σε αντίθεση με την πραγματική ζωή η Μάλβα δεν είναι μόνη της, έχει συντρόφους στη δυστυχία της τα παιδιά άλλων διάσημων ανθρώπων του πνεύματος οι οποίοι, επιδιώκοντας να αλλάξουν τον κόσμο, δεν είχαν χρόνο για τα δύσμοιρα τέκνα τους. Παρέα στην Μάλβα κρατούν η Λουτσία, η σχιζοφρενής κόρη του Τζέιμς Τζόις, ο Ντάνιελ, ο δεύτερος γιος του Αρθουρ Μίλερ που έπασχε από σύνδρομο Down και ο Εντουαρντ, o δεύτερος γιος του Αλμπερτ Αϊνστάιν, οποίος πέθανε ξεχασμένος σε μια ψυχιατρική κλινική. «Ηθελα να προσφέρω στην Μάλβα μια καλύτερη παιδική ηλικία μετά τον θάνατό της. Αλλά ήθελα να αποδείξω πως ο Νερούδα δεν ήταν ο μοναδικός διανοούμενος που περιθωριοποίησε την οικογένειά του», εξήγησε η συγγραφέας.

Στόχος της Μάλβα δεν είναι η καταδίκη του πατέρας της. Περισσότερο επιθυμεί να τον γνωρίσει και να τον κατανοήσει, όχι ως ιερό τέρας της παγκόσμιας λογοτεχνίας αλλά ως άνθρωπο με αδυναμίες και όρια. Αντιθέτως οι φεμινίστριες της Χιλής εμμένουν στην καταδικαστική απόφασή τους.

Το 2018 η αρμόδια επιτροπή της Βουλής της Χιλής ψήφισε υπέρ της μετονομασίας του αεροδρομίου του Σαντιάγο σε «Πάμπλο Νερούδα». Η απόφαση, ωστόσο, δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί, λόγω της έντονης αντίδρασης φεμινιστικών ομάδων οι οποίες υποστηρίζουν πως ήρθε η ώρα να πάψει η Χιλή να λατρεύει άκριτα τον μέγα ποιητή της. Οχι μόνον γιατί εγκατέλειψε την κόρη του και την πρώτη σύζυγό του αλλά κι επειδή το 1929 βίασε μια καμαριέρα στη Σρι Λάνκα, γεγονός που αφηγήθηκε ο ίδιος στα απομνημονεύματά του. Στην Ισπανία οι φεμινίστριες πρότειναν να σταματήσουν να διδάσκονται τα έργα του στα σχολεία.

Τον Νερούδα έσπευσε να υπερασπιστεί ένα άλλος κορυφαίος νομπελίστας λογοτέχνης της Λατινικής Αμερικής ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, επισημαίνοντας στον ισπανικό Τύπο πως «με αυτήν τη στάση θα πρέπει να ρίξουμε στην πυρά μεγάλο μέρος της παγκόσμιας λογοτεχνίας».

Αφεση αμαρτιών στον Νερούδα δίνει και ο Ερμάν Λογιόλα, βιογράφος και φίλος του. Μιλώντας στην La Repubblica για τις κατηγορίες που βαραίνουν τον ποιητή, o 90χρονος ακαδημαϊκός αναφέρθηκε πρώτα στην εγκατάλειψη της Μάλβα, υποστηρίζοντας ότι «δεν επρόκειτο για εγκατάλειψη. Ο ποιητής προσπάθησε μαζί με τη μητέρα να βρουν την καλύτερη δυνατή λύση, παρότι δεν ήταν η ιδανική. Στο ολλανδικό μυθιστόρημα αποσιωπάται ο πόνος του πατέρα που εκφράζεται στο ποίημα “Enfermedades en mi casa” (Αρρώστιες στο σπίτι μου) το οποίο γράφτηκε μετά τη διάγνωση των γιατρών. Και το όνομα του κοριτσιού εμφανίζεται στην “Ωδή στον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα”. Οπότε δεν είναι αλήθεια ότι ο ποιητής απαρνήθηκε ολικά την Μάλβα Μαρίνα, ακόμα και στα ποιήματά του. Η ασθένειά της ήταν σαν ένα τείχος που ορθώθηκε ανάμεσα στον ποιητή της λέξης και την κόρη που τόσο επιθυμούσε, πόνος οξύς από τον οποίο δεν θεραπεύεσαι»

Οσον αφορά τον βιασμό της υπηρέτριας στη Σρι Λάνκα, «επρόκειτο για μια απαράδεκτη κακοποίηση. Ο Νερούδα την αποκάλυψε στα απομνημονεύματά του οικειοθελώς. Είναι αυτός ο φόρος τιμής που αποτίει στην κοπέλα που κακοποίησε, ζητώντας της συγγνώμη», ανέφερε ο Ερμάν Λογιόλα. Και σχολιάζοντας την πρόταση για να σταματήσει η διδασκαλία των έργων του Νερούδα στα σχολεία, επικαλούμενος τα λόγια του Λιόσα επισήμανε πως με αυτό το σκεπτικό θα πρέπει να απαγορευτούν και τα έργα του Ρεμπό, του Σαρτρ, του Σελίν, του Λόπε ντε Βέγκα και πολλών άλλων λογοτεχνών που είναι «ένοχοι μερικές φορές για πράξεις απαίσιες και μοχθηρές».

Κάνοντας λόγο για ένα «ηθικολογικό κύμα που έχει σαρώσει τις νεότερες γενιές» θέλησε να επισημάνει πως παρά τα όποια ατοπήματά του «ο Πάμπλο ήταν ένας άνθρωπος της απόλυτης ειλικρίνειας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν προέβη σε άκρως κατακριτέες πράξεις, αλλά σεβόταν πολύ τον εαυτό του για να είναι ανάξιος. Ο Νερούδα δεν είπε ψέματα ποτέ, ούτε ως άνθρωπος, ούτε ως ποιητής».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News