Το ζήτημα παιδιά και Διαδίκτυο έχει μια φωτεινή και μια σκοτεινή όψη.

Η πρώτη αφορά τις θετικές επιδράσεις της επαφής των παιδιών με το Διαδίκτυο, ναι υπάρχουν και αυτές, όπως συμπεραίνουν αρκετές επιστημονικές μελέτες: Είτε αρέσει στους παλαιότερους είτε όχι, το Διαδίκτυο για τα σημερινά παιδιά σημαίνει επικοινωνία, φιλίες, αποδοχή, αντιμετώπιση δυσκολιών και ό,τι άλλο σήμαινε κάποτε η πλατεία, η αλάνα, το προαύλιο του σχολείου.

Η δεύτερη, προφανώς, σχετίζεται με την προβληματική χρήση του Διαδικτύου, των social media και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και με την έκθεση των παιδιών στους κινδύνους που κρύβει το «σύννεφο».

Τα στοιχεία είναι εύγλωττα: ένας στους τρεις εφήβους στη χώρα μας είναι συνεχώς online στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης· ένας στους πέντε παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια πάνω από τέσσερις ώρες ημερησίως!

Η μελέτη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας «Κώστας Στεφανής» (ΕΠΙΨΥ) δείχνει ακόμη πως ένας στους 8 (13%) εφήβους ηλικίας 11-15 ετών στην Ελλάδα (11% διεθνώς) θεωρείται, βάσει ειδικής κλίμακας, ότι κάνει προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Δηλαδή, μεταξύ άλλων, αφιερώνει πολλές ώρες σε αυτά, δυσκολεύεται να ελέγξει τη χρήση τους, παραμελεί άλλες δραστηριότητες και εκδηλώνει συμπτώματα… στέρησης όταν δεν μπορεί να συνδεθεί.

Πρόσφατη έρευνα του ΕΚΠΑ σε δείγμα 6.000 ελλήνων μαθητών 12-16 ετών στο πλαίσιο της Διεθνούς Διακρατικής Μελέτης Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων του ομώνυμου διηπειρωτικού Δικτύου (GCAMHS), έδειξε ότι ο συνολικός αριθμός εφήβων που περνούν υπερβολικό χρόνο στις οθόνες υπερβαίνει το 80%…

Παράγοντες που προβλέπουν υπερβολική χρήση του Διαδικτύου είναι το φύλο (αγόρια), η ηλικία (μεγαλύτερη), τα προβλήματα συναισθήματος και διαγωγής (συμπεριφοράς) και ο αυτοκτονικός ιδεασμός.

Η διαδρομή από τη φωτεινή στη σκοτεινή πλευρά αυτού του ζητήματος δεν είναι ευθεία γραμμή, αφού όπως συμφωνούν οι επί του αντικειμένου ειδικοί, δεν έχει μία μόνον αιτία και δεν εξαρτάται από έναν μόνο παράγοντα.

Αντίστοιχα, η αντιμετώπιση της προβληματικής σχέσης των παιδιών με το Διαδίκτυο δεν αφορά μόνον τους γονείς, μόνον την Πολιτεία ή μόνον τις εταιρείες-«αφεντικά» των κοινωνικών δικτύων.

Το ζήτημα μας αφορά όλους.

«Οι γονείς είναι οι θεματοφύλακες της σχέσης των παιδιών τους με το Διαδίκτυο. Ομως έχει ευθύνη και η Πολιτεία, όπως έχουν ευθύνες και οι πάροχοι των υπηρεσιών του διαδικτύου, στην προστασία των ανηλίκων», αναφέρει στο Protagon ο Γεράσιμος Α. Κολαΐτης, Ομότιμος Καθηγητής Παιδοψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος ΔΣ του Ελληνικού Ινστιτούτου Μελέτης Τραύματος και Προαγωγής Ψυχικής Υγείας. Ο καθηγητής ήταν επικεφαλής της παραπάνω μελέτης του ΕΚΠΑ.

Περιορισμός ναι, απαγόρευση όχι

Ο ίδιος εξηγεί πως πολλές μελέτες συνδέουν την υπερβολική χρήση των κοινωνικών δικτύων και του Διαδικτύου γενικότερα στις μικρές ηλικίες με περισσότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Επίσης, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και ικανοποίηση για το σώμα τους, διατροφικές δυσκολίες, ύπνου και προσοχής, καθώς και αυξημένο κίνδυνο ηλεκτρονικού εκφοβισμού (cyber-bullying), επικοινωνίας με αγνώστους, μεγαλύτερη έκθεση σε πορνογραφικό υλικό και επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές.

Αλλά σημειώνει: «Χρειάζονται, ωστόσο, μακροχρόνιες μελέτες για να κατανοήσουμε αιτιολογικές συσχετίσεις και να προτείνουμε παρεμβάσεις πρόληψης για βελτίωση της ψυχικής υγείας που σχετίζεται με τη χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης».

Ο καθηγητής είναι ξεκάθαρος: Οχι στην οριζόντια απαγόρευση. «Διότι αυτή θα φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα στους ανηλίκους. Και επιπλέον, θα τους στερήσει τα θετικά. Το Διαδίκτυο, εξάλλου, μπορεί να γίνει και εργαλείο θεραπείας και υποστήριξης παιδιών και εφήβων. Το είδαμε στη διάρκεια της πανδημίας, όταν η χρήση της τηλε-παιδοψυχιατρικής σχεδόν γενικεύτηκε, με θετικά αποτελέσματα. Η έκρηξη της χρήσης του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων έχει δώσει μεγάλες ευκαιρίες για επικοινωνία, μάθηση και ανάπτυξη. Ταυτόχρονα τα ίδια στοιχεία που συνεισφέρουν θετικά έχουν οδηγήσει τους νέους να εκτίθενται σε σωρεία ψυχικών, κοινωνικών και άλλων κινδύνων».

Ο εθισμός είναι αιτία ή αποτέλεσμα;

Η απάντηση πιθανώς να εκπλήξει κάποιους. Ο καθηγητής Κολαΐτης αναφέρει: «Συχνά ο εθισμός στο Διαδίκτυο λειτουργεί όπως η κατάχρηση ουσιών. Σαν κρυψώνα για να ξεφύγει κανείς από μια σειρά άλλων, βαθύτερων προβλημάτων. Πίσω από έναν έφηβο εθισμένο στα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να κρύβεται δυσλειτουργική οικογένεια, εμπειρία κακοποίησης, φτώχεια ή κάποια προϋπάρχουσα ψυχική διαταραχή, π.χ. κατάθλιψη».

Είναι, λοιπόν, σημαντικό η οικογένεια, η κοινωνία και η Πολιτεία να έχουν τα εργαλεία εκείνα που θα συμβάλουν στην έγκαιρη αναγνώριση των προβλημάτων και τα μέσα εκείνα που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπισή τους.

Τα όρια είναι αναγκαία αλλά όχι από μόνα τους

«Χρειάζονται όρια στην ηλικία, στον χρόνο ενασχόλησης και στο περιεχόμενο. Οι επιστημονικές εταιρείες έχουν δώσει σχετικές κατευθυντήριες γραμμές. Και οι γονείς είναι εκείνοι που θέτουν τα όρια μέσα σε κάθε σπίτι. Οχι μόνον για το Διαδίκτυο αλλά για κάθε συμπεριφορά των παιδιών. Και βέβαια, τα όρια πρέπει να συνοδεύονται από στοργή. Οι γονείς πρέπει να είναι κοντά στα παιδιά τους, να τους προσφέρουν τη ζεστασιά που χρειάζονται και όχι απλώς να θέτουν αυστηρούς κανόνες», εξηγεί ο καθηγητής Κολαΐτης.

Την ίδια ώρα, το κανονιστικό πλαίσιο και η ρύθμιση της «αγοράς» οφείλει να λειτουργεί ως εργαλείο στήριξης των οικογενειών, αφήνοντας περιθώριο για τη θετική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και αποτρέποντας παράλληλα τους κινδύνους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News