«Αυτό που παρατηρούμε είναι η τελική μετάβαση από το σοβιετικό “εμείς” σε ένα νέο “εμείς και εκείνοι”. Ο πόλεμος του Πούτιν κατά της Ουκρανίας δεν ενισχύει μόνο την αναδυόμενη εθνική ταυτότητα των Ουκρανών. Αλλάζει επίσης αποφασιστικά τη μετασοβιετική ταυτότητα πολλών Ρώσων».

Η άποψη του ρώσου Αλεξάντερ Μπάουνοφ για τους Ρώσους είναι σίγουρα ενδιαφέρουσα. Ειδικά λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι δημοσιογράφος και ανώτερος συνεργάτης του Carnegie Endowment for International Peace με ειδίκευση στη ρωσική ιδεολογία και πολιτική αλλά και ότι υπήρξε μέλος της ρωσικής διπλωματίας (με θητεία και στην Αθήνα) καθώς και αρχισυντάκτης του carnegie.ru, έως ότου σφραγίστηκε τον περασμένο Απρίλιο.

O Βλαντιμίρ Πούτιν έχει δηλώσει πολλές φορές ότι θεωρεί τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ού αιώνα». Ωστόσο ο Μπάουνοφ, υποστηρίζει ότι το κοινό αίσθημα στη Ρωσία, όπως διαμορφώνεται τους τελευταίους μήνες, είναι το αντίθετο από αυτό που θα αισθανόταν ή θα έπρεπε να αισθανθεί ο Homo Sovieticus του παρελθόντος. Και εκφράζει μια αποικιακή νοοτροπία.

«Η ρωσική προπαγάνδα χαιρετίζει την ιδέα να μείνουν οι Ουκρανοί χωρίς ηλεκτρισμό, νερό και θέρμανση κατά τη διάρκεια του χειμώνα, επειδή ο ρωσικός στρατός βομβαρδίζει τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής τους», γράφει ο Μπάουνοφ στους Financial Times. Ωστόσο, αυτοί οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, και πολλές από τις υποδομές κατά των οποίων βάλλουν οι ρωσικές δυνάμεις, αποτελούν σε μεγάλο βαθμό κληρονομιά της σοβιετικής περιόδου. Και η προπαγάνδα εκείνης της εποχής τις αναδείκνυε, αν μη τι άλλο, ως λαμπρό παράδειγμα του τι μπορούσαν να επιτύχουν από κοινού, ενωμένες, οι «αδελφές» Σοβιετικές Δημοκρατίες.

Σήμερα, όμως, το μήνυμα που εκφράζουν σήμερα οι εν λόγω καταστροφές είναι, σύμφωνα με τον Μπάουνοφ το εξής: «Θέλατε να ζείτε χωρίς εμάς, οπότε κάντε το χωρίς να ωφελείστε από όλα όσα εμείς, οι Ρώσοι, χτίσαμε για εσάς», το οποίο, πιο ωμά, θα μπορούσε να μεταφραστεί ως εξής: εμείς οι Ρώσοι σας εκπολιτίσαμε και σας εκβιομηχανίσαμε αλλά εσείς τολμήσατε να εξεγερθείτε και τώρα πληρώνετε τις συνέπειες.

Ομως πρόκειται για μια άποψη που δεν είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί, όπως την αμφισβητεί και ο Μπάουνοφ στην ανάλυσή του: «Το Κρεμλίνο και οι απλοί Ρώσοι πολίτες τείνουν να κοιτάζουν την Ουκρανία και άλλες πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, ξεχνώντας πως η οικονομική ανάπτυξη θα είχε πραγματοποιηθεί ούτως ή άλλως εκεί, με ή χωρίς εκείνους. Αλλωστε είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς μια ευρωπαϊκή χώρα όπως η Ουκρανία, με πληθυσμό πολλών δεκάδων εκατομμυρίων, χωρίς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σχολεία ή εργοστάσια», γράφει.

Σίγουρα, όμως, μπορούν να διατυπωθούν ορισμένες παρατηρήσεις. Η πρώτη είναι πως οι γενικεύσεις είναι πάντα επικίνδυνες και πολύ περισσότερο όσον αφορά μια χώρα όπου κανείς δεν είναι απόλυτα ελεύθερος να πει τι πραγματικά σκέφτεται και αισθάνεται, ειδικά εν καιρώ πολέμου. Επομένως, το να γίνεται λόγος για «ρωσική κοινή γνώμη» είναι πάντα επίφοβο. Η δεύτερη είναι ότι ο Μπάουνοφ δείχνει να υπερεκτιμά κάπως την αποτελεσματικότητα της προπαγάνδας όσον αφορά τη συγκρότηση μιας πραγματικά σοβιετικής ταυτότητας, ειδικά σε σχέση με τους Ρώσους, οι οποίοι ανέκαθεν θεωρούσαν και εξακολουθούν να θεωρούν τον ρωσικό λαό ανώτερο από τους υπόλοιπους «αδελφούς» λαούς της πρώην ΕΣΣΔ.

Οπως σημείωσε ένας από τους περισσότερους από 500 αναγνώστες του Μπάουνοφ που σχολίασαν το άρθρο του, «αυτό που ο συγγραφέας αποκαλεί “εμείς οι Σοβιετικοί” ήταν πάντα μια απλή δήλωση, για προπαγανδιστικούς σκοπούς, και δεν εξέφραζε καθόλου τη ρωσική αντίληψη, κατά την οποία ο ρωσικός λαός είναι ανώτερος από όλους τους υπόλοιπους οι οποίοι μόνο χάρη στους Ρώσους θα μπορούσαν να αναπτυχθούν. Ακόμη και ο Στάλιν, ένας Γεωργιανός, σκεφτόταν και ενεργούσε έτσι. Αυτή η στάση επεκτάθηκε και σε όλα τα κράτη-δορυφόρους της Ανατολικής Ευρώπης που ίδρυσε η Σοβιετική Ενωση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Ρώσοι — ενώ στην πραγματικότητα έκλεβαν ό,τι μπορούσαν από αυτές τις χώρες — κήρυτταν ότι αναπτύσσονταν χάρη στη ρωσική βοήθεια… και οι Ρώσοι, επειδή — αλλά όχι μόνο — δεν είχαν καμία ανεξάρτητη πηγή πληροφόρησης, όντως το πίστευαν και έμειναν πραγματικά έκπληκτοι όταν, το 1989, όλοι επέλεξαν να απελευθερωθούν από τον σοβιετικό “παράδεισο”».

Αυτό σημαίνει ότι είναι σύμφυτο στο ρωσικό λαό να τείνει προς τον ιμπεριαλισμό; Προφανώς όχι (περισσότεροι από ένας ειδικοί στη γεωπολιτική επισημαίνουν ότι ο ρωσικός επεκτατισμός ιστορικά οφείλεται εν μέρει και στην απουσία ισχυρών γεωγραφικών φραγμών, όπως είναι οι θάλασσες ή οι οροσειρές, που θα μπορούσαν να προστατεύουν τη ρωσική επικράτεια).

Αλλά πιθανώς να σημαίνει (και αυτό σίγουρα αφορά και τη Δύση) ότι όταν ένας λαός φέρει στις πλάτες του μία αυτοκρατορική ιστορία (ή και δύο, όπως στην περίπτωση της Ρωσίας, η οποία υπήρξε πρώτα τσαρική και μετά σοβιετική) είναι πολύ δύσκολο να αποκηρύξει την αποικιοκρατική νοοτροπία. Σύμφωνα με τον Αλεξάντερ Μπάουνοφ τραγική απόδειξη αποτελεί η ρωσική εισβολή και ο πόλεμος που μαίνεται στην Ουκρανία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News