Η κουβέντα για την «Ευρώπη που αλλάζει» δεν είναι καινούργια, για την ακρίβεια είναι διαρκής από τότε που δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Ενωση. Οπως και τίποτε στον κόσμο, έτσι και η ΕΕ δεν είναι ένα στατικό δημιούργημα, ένα άγαλμα που έμεινε παγωμένο στο χρόνο. Φτιάχτηκε, μεγάλωσε, μεγάλωσε κι άλλο, διευρύνθηκε στα όρια σχεδόν της γεωγραφικής ηπείρου, ημι-ενώθηκε νομισματικά αλλά όχι απαραιτήτως και οικονομικά και τώρα είναι αντιμέτωπη με μια ακόμη ευρύτερη συνθήκη που προκαλεί νέες αλλαγές.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν δεδομένο ότι θα επηρέαζε σε σημαντικό βαθμό την Ευρώπη, όχι μόνο λόγω της γεωγραφικής του εγγύτητας σε αυτήν, αλλά και με πολλούς άλλους τρόπους. Ηδη, στα βόρεια και ανατολικά, η Φινλανδία και η Σουηδία μπήκαν στο ΝΑΤΟ και η ΕΕ έθεσε την Ουκρανία και τη Μολδαβία σε κατάσταση «υποψήφιου προς ένταξη κράτους» στην ομάδα των 27. Αυτά είναι όσα φαίνονται. Στην πραγματικότητα, όμως, στην Ευρώπη συντελούνται αλλαγές που αφορούν και τον ιστορικό πυρήνα της, όπως επισημαίνει ο Economist.     

Μιλώντας για τον ιστορικό πυρήνα της Ευρώπης, εννοούμε φυσικά τη Γερμανία και τη Γαλλία, οι οποίες υπό τις παρούσες συνθήκες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του πολέμου σε αυτές, αλλά και να επαναπροσδιορίσουν τις μεταξύ τους σχέσεις. Για μια ακόμη φορά.

Σε συμβολικό επίπεδο Γαλλία και Γερμανία κάνουν «επανεκκίνηση» στη σχέση τους και στις 6 Ιουνίου ο Ολαφ Σολτς υποδέχτηκε τον Εμανουέλ Μακρόν στο Πότσνταμ, στην προσωπική του κατοικία. Ηταν μια συνάντηση «αναθέρμανσης» ενός φλερτ που περιήλθε σε παγωμάρα το περασμένο φθινόπωρο, όταν η Γαλλία ακύρωσε ένα κοινό υπουργικό συμβούλιο. Μακρόν και Σολτς απόλαυσαν ένα τρίωρο δείπνο και περπάτησαν μαζί στην πολύ γραφική πόλη, δείχνοντας έτοιμοι να ξεπεράσουν τις αμοιβαίες «ενοχλήσεις». Μετά την ιδιωτική αυτή επίσκεψη, ο Μακρόν αναμένεται να επανέλθει στη Γερμανία για μια επίσημη, τον Ιούλιο. Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματά της, θα είναι μια ιστορική στιγμή, καθώς γάλλος πρόεδρος δεν έχει επισκεφθεί επίσημα τη Γερμανία εδώ και 23 χρόνια.

Για να αναλύσει κανείς τις ιστορικές διαφορές των δύο χωρών θα χρειαζόταν τόμους. Στην πολύ πρόσφατη ιστορία, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πολύ απλά τις έφερε αντιμέτωπες με διαφορετικές προτεραιότητες. Η Γερμανία, βαριά εξαρτημένη τόσο από τη ρωσική ενέργεια όσο και από τις εξαγωγές των προϊόντων της στην Κίνα, είδε όλο το μεταπολεμικό της οικονομικό μοντέλο να διαταράσσεται. Σταδιακά άρχισε την απαγκίστρωση από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενώ παράλληλα έγινε ένας από τους βασικούς προμηθευτές της Ουκρανίας σε πολεμικό υλικό. Η ιστορική στροφή της χώρας μπορεί να πάρει καιρό έως ότου ολοκληρωθεί, αλλά έχει ξεκινήσει και πιθανότατα είναι μη αναστρέψιμη.

Οι αλλαγές πλεύσης της Γαλλίας είναι λιγότερο προφανείς, αλλά όχι λιγότερο σημαντικές. Δεν έχουν να κάνουν με το οικονομικό μοντέλο της, το οποίο δεν εξαρτάται τόσο από τις εξαγωγές όσο εκείνο της Γερμανίας, αλλά ούτε και με την ενέργεια, καθώς η Γαλλία βασίζεται κυρίως στη δική της πυρηνική ενέργεια. Η Γαλλία έχει άλλες «έγνοιες», όπως τα ευρωπαϊκά σύνορα, οι υπό διαμόρφωση συμμαχίες και η γενικότερη ασφάλεια.

Η Γάλλοι δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα ενθουσιώδεις για την επέκταση της ΕΕ, ιδιαίτερα προς τις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, τις οποίες αντιμετώπιζαν ως παρίες. Το 2019 η Γαλλία έβαλε βέτο στις συνομιλίες για πιθανή ένταξη της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, όμως, φαίνεται ότι τους έκανε ν’ αλλάξουν τη στάση τους. Ο Μακρόν, τον Ιούνιο πήγε στο Κίεβο και δήλωσε ότι στηρίζει τις υποψηφιότητες της Ουκρανίας και της Μολδαβίας, ενώ ήρε και το βέτο για την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. «Οσο πιο πολλοί, τόσο πιο καλά», είναι το νέο γαλλικό μότο και προς έκπληξη όλων, στις 31 Μαΐου σε ταξίδι του στη Σλοβακία, ο Μακρόν είπε ότι «οι διαδικασίες διεύρυνσης της ΕΕ πρέπει να επιταγχυνθούν όσο γίνεται».

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «μερικές φορές χάσαμε την ευκαιρία να ακούσουμε», απευθυνόμενος στους λαούς της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που τόσο είχαν σνομπάρει οι προκάτοχοί του και ιδιαίτερα ο Ζακ Σιράκ.

Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιοι που δυσπιστούν ακόμη απέναντι στις προθέσεις του Μακρόν. Ενθερμος υποστηρικτής ο ίδιος της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας –μια οντότητα που φέρνει στο ίδιο τραπέζι χώρες από τη Βρετανία ως τη Γεωργία για να συζητήσουν κοινά τους θέματα– έχει κατηγορηθεί ότι την προάγει για να καθυστερήσει την πραγματική διεύρυνση της ΕΕ. Φαίνεται, όμως, ότι αυτό δεν ισχύει. Η ΕΠΚ συναντήθηκε για δεύτερη φορά την 1η Ιουνίου στη Μολδαβία, μόλις 20 χιλιόμετρα από τα ουκρανικά σύνορα με την παρουσία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μια παρουσία υψηλής συμβολικής σημασίας.

Γιατί άλλαξε γνώμη η Γαλλία και θέλει τώρα την επέκταση της ΕΕ προς Ανατολάς; Λόγω του ρωσικού αναθεωρητισμού, εκτιμούν αναλυτές, ο οποίος κατέστησε την ύπαρξη «γκρι ζώνης» ανάμεσα στην ΕΕ και τη Ρωσία, πρακτικά αδύνατη.

Ο Μακρόν έχει μεγάλη αγωνία για την ασφάλεια, αλλά και για τον ηγετικό ρόλο που θα παίξει η Γαλλία στα νέα δεδομένα. Γι’ αυτό, κυρίως θέλει να μπορεί η Ευρώπη να υπερασπιστεί τον εαυτό της μόνη της και να πάψει να εξαρτάται από τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα εν όψει των εκλογών του 2024. Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι δεν δείχνουν τόσο χαρούμενοι με την πιθανή απομάκρυνσή τους από τις ΗΠΑ, καθώς θεωρούν την αμερικανική υποστήριξη αναγκαία για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.  Ο Μακρόν, όμως, είναι αποφασισμένος. Εχει ζητήσει ήδη να μπει η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, εν όψει της συνόδου κορυφής της συμμαχίας στο Βίλνιους της Λιθουανίας τον προσεχή Ιούλιο, κάτι πολύ εντυπωσιακό αν σκεφτεί κανείς ότι το 2019 είχε αποκαλέσει το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό». Ο Μακρόν έχει επίσης ανοίξει το διάλογο για πιθανή χρήση της πυρηνικής δύναμης της Γαλλίας ως «αποτρεπτικού παράγοντα», χωρίς μέχρι τώρα να έχει δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Στην παρούσα φάση, η Γερμανία και η Γαλλία, με τους αντίστοιχους ηγέτες τους, τηρούν δύο πολύ διαφορετικές στάσεις απέναντι στα νέα δεδομένα. Η Γερμανία του Σολτς, προσεκτική και ήπια, και η Γαλλία του Μακρόν, ριψοκίνδυνη και μεγαλειώδης, είναι λογικό να μην βρίσκουν πολύ κοινό έδαφος στις μεταξύ τους σχέσεις. Συμφωνούν στη διεύρυνση της ΕΕ, αλλά διαφωνούν στον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να γίνει αυτή. Διαφωνούν επίσης στο θέμα της πυρηνικής ενέργειας, στην οικονομική πολιτική και στις αμυντικές προτεραιότητες. Γενικά διαφωνούν πολύ και συμφωνούν λίγο. Η Γερμανία, όπως και οι ΗΠΑ, παραμένει πολύ επιφυλακτική απέναντι στην πιθανή ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και όσα μπορεί να σημάνει αυτή και εκνευρίζεται με τις δηλώσεις του Μακρόν. Η Γαλλία εκνευρίζεται με την επιφυλακτικότητα του Σολτς.

Οσο κι αν η ΕΕ είναι πλέον κάτι πολύ μεγαλύτερο από τις σχέσεις ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία, ελάχιστα μπορούν να γίνουν στην Ενωση αν δεν συμφωνήσουν αυτές οι δύο χώρες. Και οι δύο αυτές χώρες το ξέρουν. Γι’ αυτό, σε όσα κι αν διαφωνούν, τελικά δείχνουν να συμφωνούν σε ένα: ότι πρέπει να καθίσουν και να τα βρουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News