Η παρακολούθηση της τραγωδίας που εκτυλίσσεται στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη είναι ενίοτε ωσάν να διαβάζουμε την «Ορέστεια» ανάποδα, γράφει ο Κίναν Μάλικ. Ο αρθρογράφος του Observer ενημερώνει τους αναγνώστες πως η «Ορέστεια», η τριλογία του Αισχύλου που γράφτηκε τον 5o αιώνα π.Χ., «αφηγείται τη μεταμόρφωση της αρχαίας Ελλάδας από μια κοινωνία ριζωμένη στο αίμα και στην εκδίκηση, σε μια κοινωνία που διαμορφώνεται από τη δικαιοσύνη».   

Η «Ορέστεια» ξεκινάει με την επιστροφή από τον Τρωικό Πόλεμο του Αγαμέμνονα, αρχηγού των θριαμβευτών Ελλήνων. Ο οποίος, όμως, δολοφονείται βάναυσα από την Κλυταιμνήστρα, τη σύζυγό του, καθώς ήθελε να πάρει εκδίκηση για την τελετουργική θυσία της κόρης τους Ιφιγένειας την παραμονή του πολέμου, με σκοπό τον κατευνασμό των θεών.

Για να εκδικηθεί, με τη σειρά του, τον θάνατο του πατέρα του, ο γιος του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, ο Ορέστης, σκοτώνει τη μητέρα του. Καταδιωκόμενος από τις Ερινύες (Ευμενίδες), αρχαίες θεότητες των οποίων ο ρόλος είναι να εκδικούνται τα μεγάλα ηθικά αμαρτήματα, αναζητά καταφύγιο στην Αθήνα. Η θεά της σοφίας, Αθηνά, συγκαλεί ειδικό συμβούλιο για να δικάσει τον Ορέστη. Η ασυμφωνία στο συμβούλιο ωθεί την Αθηνά να ψηφίσει υπέρ της αθώωσής του και με αυτόν τον τρόπο θέτει τις βάσεις ενός κόσμου πέρα από εκείνον που κυβερνάται από τις Ερινύες.

«Η “Ορέστεια” είναι ένα σύνθετο έργο, που ασχολείται με διάφορα θέματα, από την πατριαρχία έως τη δημοκρατία» γράφει ο Μάλικ. «Η ανθρώπινη κατάσταση, σύμφωνα με τον Αισχύλο, είναι τραγική, με τον Αγαμέμνονα, την Κλυταιμνήστρα και τον Ορέστη να αντιμετωπίζουν όλοι τους αδύνατες επιλογές. Μέρος της διαδικασίας μέσω της οποίας οι άνθρωποι εκπολιτίζονται και μαθαίνουν να ζουν με την τραγωδία της κατάστασής τους έγκειται, όπως προτείνει (ο Αισχύλος), στη σφυρηλάτηση της διάκρισης μεταξύ εκδίκησης και δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη μας φέρνει στη σφαίρα της πολιτικής και καθιστά δυνατή τη λελογισμένη αλλαγή και τη λύτρωση» συμπληρώνει.

«Η ειρωνεία σήμερα είναι ότι η σχέση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων φαίνεται να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση, σε έναν κόσμο που ορίζεται περισσότερο από τις Ερινύες παρά από την Αθηνά. Εναν κόσμο όπου η διάβρωση των πολιτικών λύσεων στο πλαίσιο της σύγκρουσης είχε ως αποτέλεσμα να κυριαρχήσει η επιδίωξη της εκδίκησης, αντί της αναζήτησης της δικαιοσύνης» προσθέτει.

Σύμφωνα με τον βρετανό συγγραφέα και πανεπιστημιακό, αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στην αγριότητα της Χαμάς. Σημειώνει πως η ισλαμιστική οργάνωση δεν είναι, όπως τη θεωρούν ορισμένοι στην Αριστερά, «έκφραση της παλαιστινιακής αντίστασης, αλλά του εκφυλισμού αυτής της αντίστασης, της “χαμένης ελπίδας ότι οι ηθικές στρατηγικές μπορούν να πετύχουν”», παραθέτοντας τα λόγια του αμερικανού συγγραφέα Πίτερ Μπάιναρτ.

Θυμίζει ότι υπό την κυριαρχία της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας οι αντίπαλοι εξουδετερώνονται βάναυσα, τα δικαιώματα των γυναικών καταπατούνται, ενώ οι ομοφυλόφιλοι βασανίζονται και δολοφονούνται. Ακόμη και λαμβάνοντας υπόψη τον ισραηλινό αποκλεισμό, οι ηγέτες της Γάζας δεν έκαναν πολλά για να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών της.

«Η φαντασία της Χαμάς συντηρείται περισσότερο από το μίσος για το Ισραήλ και τους Εβραίους παρά από το όραμα της ελευθερίας των Παλαιστινίων» υποστηρίζει ο αρθρογράφος του Observer. «Oσοι εξαίρουν τις ενέργειες της Χαμάς ως “αντιστασιακές” και φαντάζονται ότι η σφαγή ισραηλινών αμάχων είναι κάτι που μοιάζει με την “αποαποικιοποίηση”, έχουν μια άθλια άποψη για τα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Είναι επίσης μια αντίληψη που, μειώνοντας την αξία των ζωών του Ισραήλ, απλώς ενθαρρύνει την ανάπτυξη του αντισημιτισμού».

Ωστόσο, «η απανθρωποποίηση του “άλλου” και η επιθυμία για εκδίκηση σε βάρος της δικαιοσύνης» είναι χαρακτηριστικό όχι μόνο των πολιτικών της Χαμάς, αλλά και των ισραηλινών αντιλήψεων, από την κορυφή έως τη βάση της ισραηλινής κοινωνίας.

Ο Κίναν Μάλικ αναφέρει ενδεικτικά πως ο πρόεδρος του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ, δήλωσε ότι «ολόκληρος ο λαός της Παλαιστίνης είναι υπεύθυνος» για τα εγκλήματα της Χαμάς. Ο υπουργός Κληρονομιάς του Ισραήλ, Αμιτσάι Ελιγιάχου, πριν φτάσει στο σημείο να μιλήσει ακόμη και για χρήση πυρηνικών στη Γάζα, γράφοντας για τη σύρραξη είχε παραθέσει, επιδοκιμάζοντάς τα, τα λόγια ενός στρατιώτη: «Ανατινάξτε και ισοπεδώστε τα πάντα. Μια απόλαυση για τα μάτια».

Ακόμη, ο Γκαλίτ Ντιστάλ Ατμπαργιάν, βουλευτής του Λικούντ και έως πριν από δύο εβδομάδες υπουργός Δημόσιας Διπλωματίας του Ισραήλ, απαίτησε την «εξαφάνιση της Γάζας», προσθέτοντας ότι στην προκειμένη περίπτωση οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ πρέπει να είναι «εκδικητικές και μοχθηρές […] Οτιδήποτε λιγότερο από αυτό είναι ανήθικο».

«Αυτή είναι η γλώσσα των Ερινυών, όχι της Αθηνάς, και υποστηρίζεται από τεράστιο στρατιωτικό εξοπλισμό. Είναι η γλώσσα, επίσης, πολλών Δυτικών υποστηρικτών του Ισραήλ» συνοψίζει ο Κίναν Μάλικ, αναφέροντας ενδεικτικά πως ο αμερικανός Ρεπουμπλικάνος βουλευτής Μπράιαν Μαστ, σε μια συζήτηση σχετικά με την πρωτοβουλία του για επιβράδυνση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα, απέρριψε την ιδέα των «αθώων παλαιστινίων αμάχων», σημειώνοντας: «Δεν νομίζω ότι θα χρησιμοποιούσαμε τόσο ελαφρά τον όρο αθώοι αναφερόμενοι σε ναζιστές πολίτες».

Ομως ανά τα χρόνια δεν άλλαξε μόνο η ρητορική του Ισραήλ, αλλά και η στρατιωτική στρατηγική του. Με αφετηρία τους βομβαρδισμούς στον Λίβανο τη δεκαετία του 1990, όπως παρατηρούν οι Γουέντι Πέρλαμ και Μπόαζ Ατζιλι στο βιβλίο τους «Triadic Coercion», οι ισραηλινοί ηγέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η στρατιωτική δράση είχε «εγγενή και όχι εργαλειακή χρησιμότητα», στο πλαίσιο της οποίας η χρήση «αδιάκριτης και ωμής βίας» είναι δικαιολογημένη για λόγους «ηθικούς και στρατηγικούς».

Το Ισραήλ δεν επιδίωξε ιδιαίτερα να βρει πολιτικές λύσεις στη σύγκρουση με τους Παλαιστινίους, αλλά να τη συγκρατήσει και να τη διαχειριστεί. Συνέβαλε κυνικά στην ανάπτυξη της Χαμάς, κυρίως ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, υποστηρίζοντάς την ως εμπόδιο στον δρόμο για μια ανεξάρτητη Παλαιστίνη. «Για να αποτρέψει την επιλογή δύο κρατών, μετατρέπει τη Χαμάς στον πιο στενό του συνεργάτη. Ανοιχτά η Χαμάς είναι εχθρός. Κρυφά είναι σύμμαχος» ανέφερε σχετικά ο ισραηλινός πρώην στρατηγός και νυν ακαδημαϊκός ερευνητής Γκέρσον Χάκοχεν.

Οσον αφορά τις διεθνείς αντιδράσεις, «αν και δικαίως έχουν επικριθεί αριστερές φωνές που πανηγυρίζουν για την επίθεση της Χαμάς, πολύ λιγότερα έχουν ειπωθεί για τις εξαιρετικά ισχυρότερες πολιτικές προσωπικότητες που προωθούν εμπρηστική, απάνθρωπη ρητορική στο όνομα της υπεράσπισης του Ισραήλ, και και τον ρόλο αυτής της ρητορικής στη δικαιολόγηση των φρικαλεοτήτων στη Γάζα. Αντιθέτως, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ καταγράφεται μια συντονισμένη προσπάθεια να περιθωριοποιηθούν τα φιλοπαλαιστινιακά αισθήματα» γράφει ο Κίναν Μάλικ.

Θυμίζει ότι στη Γαλλία οι διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων έχουν απαγορευτεί, ενώ ένας προτεινόμενος νέος νόμος αποσκοπεί στο να καταστεί ποινικό αδίκημα η προσβολή του Ισραήλ. Και στη Γερμανία, όπως επισημαίνεται σε μια ανοιχτή επιστολή εβραίων συγγραφέων, καλλιτεχνών και ακαδημαϊκών, σε περιοχές με μεγάλες τουρκικές και αραβικές κοινότητες, «θωρακισμένα φορτηγά και διμοιρίες ΜΑΤ περιπολούν στους δρόμους αναζητώντας οποιαδήποτε αυθόρμητη έκφραση υποστήριξης προς τους Παλαιστίνιους. Στην Αμερική, όσοι εκφράζουν φιλοπαλαιστινιακά αισθήματα απειλούνται με απόλυση».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News