Υπάρχει μεγαλύτερο κλισέ αλλά συνάμα και μεγαλύτερη αλήθεια από τη διαπίστωση ότι οι Ευρωπαίοι δεν ασχολούνται στις Ευρωεκλογές με την Ευρώπη; Οτι στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες κυριαρχούν τα ζητήματα της εγχώριας επικαιρότητας, τα προβλήματα των πολιτών στο εθνικό πλαίσιο, και πάνω σε αυτά εδράζεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των κομμάτων; Μάλλον οι περισσότεροι συμφωνούν ότι έτσι έχουν τα πράγματα και γι’ αυτό υπομειδιούν όταν διαβάζουν το αναμενόμενο σε αυτές τις περιπτώσεις σχόλιο των αναλυτών, που συνήθως λέει: «Επιτέλους, θα μιλήσουμε καθόλου για την Ευρώπη;».

O «Charlemagne» (Καρλομάγνος), όπως υπογράφει ο αρθρογράφος του Economist που σχολιάζει τις πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη, διαπιστώνει ότι οι κάτοικοι της ΕΕ δεν είναι εμποτισμένοι με την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Και στην συνέχεια θέτει ένα ενδιαφέρον ερώτημα: «Εχει σημασία;».

O αρθρογράφος (στο εξής «Καρλομάγνος») περιγράφει έναν «παλιομοδίτικο διαγωνισμό ρητορικής ενόψει των επερχόμενων ευρωεκλογών» τον οποίο παρακολούθησε στη γερμανική πόλη Ααχεν στις 29 Απριλίου. Ο προβληματισμός του ακούγοντας τους ομιλητές ήταν η δυνατότητα ανάδυσης ενός φαινομένου με ελληνικές ρίζες, ενός ευρωπαϊκού «Δήμου», ή αλλιώς μιας κοινής πολιτικής κουλτούρας όπως την περιγράφει ο ίδιος.

Παίρνει ως παράδειγμα τη Γερμανία όπου η πολιτική ζωή είναι υπόθεση των δήμων (όχι του αρχαιοελληνικού «Δήμου») αλλά και των Ομόσπονδων Κρατιδίων. Ολοι όμως είναι εμποτισμένοι με τη γερμανική ταυτότητα. Σε επίπεδο ΕΕ αυτό το είδος της ταύτισης απουσιάζει, παρότι θα μπορούσε κανείς να δει κάποιες αναλογίες ανάμεσα στις Περιφέρειες ή τα Ομόσπονδα Κρατίδια μιας χώρας και στα μέλη που συναποτελούν την Ενωση των 27.

Ωστόσο, στην Ευρώπη, γράφει ο «Καρλομάγνος» στη βρετανική επιθεώρηση, «η εξουσία ασκείται όλο και περισσότερο από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στις Βρυξέλλες». Το κατά πόσον αυτή η συγκεντρωτική ρύθμιση μπορεί να γίνει κάτι περισσότερο από ένα ενισχυμένο διακυβερνητικό όργανο εξαρτάται από το κατά πόσον οι πολίτες των χωρών της ΕΕ αισθάνονται ενστικτωδώς ότι ανήκουν σε αυτή την πολιτική δομή και υπόσταση. Μόνο έτσι, συνεχίζει, «από έναν ενιαίο Δήμο (σ.σ.: με την αρχαιοελληνική έννοια) θα μπορούσε να προκύψει μια ενιαία ευρωπαϊκή δημοκρατία».

Οι ευρωπαίους φεντεραλιστές λαχταρούσαν ένα τέτοιο πανευρωπαϊκό κοινωνικό συμβόλαιο από την εποχή που η ΕΕ ήταν μια Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα. Ακόμα το επιθυμούν. Ο «Καρλομάγνος» θυμίζει ότι «ο γάλλος Εμανουέλ Μακρόν, σε μια θεωρητική ομιλία του στις 25 Απριλίου, κάλεσε να δοθεί “περισσότερη δύναμη σε έναν ευρωπαϊκό Δήμο”».

Κάποιοι βλέπουν πλέον τα πρώτα σημάδια για μια τέτοια δυνατότητα, σχολιάζει ο αρθρογράφος του Economist. Περίπου 446 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν περάσει μια σειρά από κρίσεις τα τελευταία χρόνια και έχουν καταλήξει να φοβούνται τα ίδια πράγματα: Τη ρωσική επιθετικότητα, την απομονωτική Αμερική, την αδηφάγο δύναμη των εταιρειών Big Tech (των γιγάντων της τεχνολογίας), την κλιματική αλλαγή.

Οι απαντήσεις σε αυτές τις κρίσεις σχεδιάζονται σε μεγάλο βαθμό στις Βρυξέλλες, οι οποίες καταρτίζουν τους περισσότερους νόμους που επηρεάζουν τους πολίτες της ΕΕ. Το επιχείρημα των αισιόδοξων φεντεραλιστών λέει ότι ακόμα και αν οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι πρέπει να νοιάζονται, μια μέρα θα συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να νοιάζονται.

Οσοι αφιερώνουν λίγο χρόνο για να παρακολουθούν όσα συζητιούνται στην ΕΕ είναι για τους φεντεραλιστές η εμπροσθοφυλακή ενός αναπόφευκτου ευρύτερου κινήματος. Ομως αυτός ο Δήμος, ακόμη κι αν βρίσκεται στα σπάργανα, θα έπρεπε να ήταν πιο ορατός προ των Ευρωεκλογών. «Αντ’ αυτού, είναι αξιοσημείωτα απών. Οι ευρωπαϊκές εκλογές έχουν πολύ χαμηλότερη συμμετοχή από τις εθνικές εκλογές. Η ψηφοφορία διεξάγεται ταυτόχρονα σε όλο το μπλοκ, αλλά μοιάζει με 27 ταυτόχρονες εθνικές υποθέσεις» διαπιστώνει ο «Καρλομάγνος».

«Οι Ευρωπαίοι στις μέρες μας γνωρίζουν ο ένας για τον άλλον πολύ περισσότερο λόγω των κρίσεων», λέει ο Ιβάν Κράστεφ, ο βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας και πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Στρατηγικών στη Σόφια. Προς το παρόν πάντως λίγοι ευρωπαίοι πολίτες φαίνεται να ενδιαφέρονται γι’ αυτό το φαινόμενο. Η κατεύθυνση προς τη βαθύτερη ενοποίηση της ΕΕ καθοδηγήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις εθνικές κυβερνήσεις, συχνά υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, χωρίς αυτό να γίνεται ευρέως αντικείμενο συζήτησης στο εσωτερικό των 27 κρατών-μελών.

Υπάρχει όμως κατά τον «Καρλομάγνο» και τον Economist μια ελπιδοφόρα τάση:

—«Η μετανάστευση, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η προστασία του περιβάλλοντος είναι τομείς στους οποίους η ΕΕ έχει εμπλακεί σε μεγάλο βαθμό -και με τους οποίους οι περισσότεροι ψηφοφόροι δηλώνουν δυσαρεστημένοι. Αν αναδυόταν μια ενιαία ευρωπαϊκή κουλτούρα στο επίπεδο των πολιτών, ίσως κατέληγε στο συμπέρασμα ότι θα προτιμούσε η Ενωση να προσαρμόζει τους θεσμούς της στους πολίτες της και όχι τους πολίτες της στους θεσμούς της».

«Η αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τους άλλους» έλεγε ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης. Λέτε να επιβεβαιωθεί και στην περίπτωση των πολιτών της ΕΕ, αν ενταθούν οι (ακόμη και πολεμικές) απειλές που αντιμετωπίζουν; Και τότε οι θεσμοί να ακολουθήσουν την ανάγκη επιβίωσης των ευρωπαίων πολιτών;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News