Ακόμη κι αν τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν επιστρέψουν ποτέ στην Αθήνα θα του οφείλουμε πολλά. Γιατί ο Γουίλιαμ Σεντ Κλερ μπορεί να μην «έσωσε τον Παρθενώνα», όπως τιτλοφορείται το τελευταίο βιβλίο του (Who Saved the Parthenon?) που κυκλοφορεί ένα χρόνο μετά το θάνατό του, αλλά χάρη στην επιμονή και τις αποκαλύψεις του πρόσφερε στην Ελλάδα καθοριστικά επιχειρήματα που κράτησαν ζωντανή την προσπάθεια για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών.

Ετσι, στα διαπραγματευτικά όπλα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα, κατά τις σημαντικές από κάθε άποψη συνομιλίες στην UNESCO (ακόμη κι αν οι Βρετανοί επιχειρούν διπλωματικό ελιγμό), θα συγκαταλέγονται και όσα προκύπτουν από το έργο ζωής του Σεντ Κλερ. Και κυρίως από την ακούραστη προσπάθειά του να φέρνει στο φως την αλήθεια.

Του οφείλουμε πολλά γιατί, πρώτον, τεκμηρίωσε τον τρόπο που ο Ελγιν άρπαξε τα Γλυπτά και, δεύτερον, εξέθεσε (σε όλο τον πλανήτη) το Βρετανικό Μουσείο για τις φθορές που προκάλεσε στα εκθέματα αφαιρώντας με βίαιο τρόπο το χρώμα τους.

Η ταπεινωτική παραδοχή του σκανδάλου από το Βρετανικό Μουσείο το 1999, σε συνδυασμό με τη μετέπειτα ανέγερση του λαμπρού νέου Μουσείου της Ακρόπολης στην Αθήνα, ενταφίασαν για πάντα το αποικιακού χαρακτήρα επιχείρημα των Βρετανών ότι τάχα, τα Γλυπτά έχουν το χώρο που τους αρμόζει και είναι ασφαλή μόνο στο Βρετανικό Μουσείο.

Από παιδί στην Αθήνα

Ο Σεντ Κλερ σπούδασε τους αρχαίους κλασικούς στα ελληνικά και ήδη από τη δεκαετία του 1960 επισκεπτόταν ως φοιτητής την Αθήνα. «Κοιμόμαστε έξω γιατί δεν είχαμε χρήματα για ξενοδοχείο. Κοιμόμαστε στην παραλία του Φαλήρου» είχε πει σε μια συνέντευξή του στο «Βήμα» και στον Παύλο Παπαδόπουλο.

Οταν αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο, έγινε δημόσιος υπάλληλος και μια ημέρα διάβασε μια μικρή αγγελία στους Times του Λονδίνου που έγραφε ότι μια κυρία, ονόματι Λόνγκλαντ από το Αμπινγκτον του Οξφορντσάιρ, είχε κληρονομήσει μια ντάνα χαρτιά από τον αδελφό του παππού της, Φίλιπ Χαντ. Ο Χαντ είχε συνοδεύσει τον Λόρδο Ελγιν στην Ελλάδα. Ο Σεντ Κλερ πήρε στα χέρια του τη ντάνα με τα χαρτιά. Και εκεί ανακάλυψε τα στοιχεία που τον βοήθησαν να χτίσει το έργο της ζωής του.

«Σκάβοντας» επί χρόνια στα αρχεία του Βρετανικού Μουσείου ανέσυρε τεκμήρια που έδειχναν ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα είχαν τριφτεί τη περίοδο 1937 – 1938 με χάλκινες βούρτσες και καυστικά υλικά από εργάτες του Βρετανικού Μουσείου κατόπιν εντολής του δωρητή Λόρδου Ντουβίν, το όνομα του οποίου εξακολουθεί να κοσμεί την αίθουσα του Μουσείου. Η ανανεωμένη έκδοση του βιβλίου του «Lord Elgin and the Marbles» περιέχε το 1998 το κεφάλαιο για τις καταστροφικές εργασίες «συντήρησης». Το 1999, το Βρετανικό Μουσείο αναγκάστηκε να παραδεχτεί τη ζημία που είχαν υποστεί τα Γλυπτά και πως η απόκρυψή της αποτελούσε σκάνδαλο.

Ο Σεντ Κλερ δίδαξε ως καθηγητής Ιστορίας σε κορυφαία βρετανικά πανεπιστήμια, όπως το φημισμένο Trinity College του Cambridge. Το 2000, συνεχίζοντας την προσπάθεια, έφερε στο φως αποσπάσματα από το αρχείο του Λόρδου Ελγιν που έδειχαν ότι είχε δωροδοκήσει τον Οθωμανό αξιωματούχο που ήταν υπεύθυνος για τον Παρθενώνα, πληρώνοντάς τον 35 φορές τον ετήσιο μισθό του.

Το «φιρμάνι» ήταν άδεια εισόδου

Νωρίτερα είχε αποκαλύψει το περίφημο «δεύτερο φιρμάνι» που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 1801 από την οθωμανική κυβέρνηση, το οποίο υποτίθεται ότι έδινε στον Ελγιν την άδεια να αφαιρεί κατά το δοκούν τμήματα του μνημείου.

Ομως η δημοσίευση ολόκληρου του κειμένου από τον Σεντ Κλερ απέδειξε ότι σε κανένα σημείο του το «δεύτερο φιρμάνι» ούτε έλεγε, ούτε υπονοούσε το παραμικρό που θα μπορούσε να εκληφθεί ως άδεια στον Ελγιν και τη συνοδεία του να αφαιρέσουν κομμάτια από το μνημείο. Επρόκειτο για άδεια εισόδου. Με τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις του για το τι πραγματικά συνέβη ο Σεντ Κλερ κατέρριψε τον ισχυρισμό πολλών βρετανών Πρωθυπουργών ότι τα Γλυπτά αποκτήθηκαν νόμιμα.

Γιατί είναι σημαντικές οι συνομιλίες στην UNESCO

Από μόνες τους οι συνομιλίες που αναμένονται στην UNESCO, ανάμεσα στην Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, και τον ομόλογό της του Ηνωμένου Βασιλείου, Λόρδο Στίβεν Πάρκινσον, αποτελούν επιβεβαίωση της ελληνικής θέσης ότι το ζήτημα είναι διακρατικό.

Δεν είναι δηλαδή ένα θέμα που αφορά την Ελλάδα και το Βρετανικό Μουσείο (στο οποίο παγίως παραπέμπουν οι Βρετανοί κάθε αίτημα της χώρα μας) αλλά αποτελεί ένα ανεπίλυτο πρόβλημα για τη σχέση Ελλάδας – Βρετανίας το οποίο πρέπει να λυθεί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Αυτή ήταν και η λογική των δημόσιων παραμβάσεων του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη κατά την επίσκεψή του Λονδίνο τον Νοέμβριο του 2021 αλλά και ο τρόπος που έθεσε το ζήτημα στη συνάντησή του με τον βρετανό Πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον στην Ντάουνινγκ Στριτ.

Σε σειρά δηλώσεών του τις μέρες της επίσκεψης στο Λονδίνο ο Πρωθυπουργός θύμιζε ότι η Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP) σημείωνε από τον Σεπτέμβριο του 2021 ότι «η υπόθεση έχει διακυβερνητικό χαρακτήρα και επομένως η υποχρέωση επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα εναπόκειται αποκλειστικά στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου».

Αμέσως μετά από την επίσκεψη, κι ενώ το ζήτημα απασχολούσε το βρετανικό Τύπο, οι Times του Λονδίνου, η δημοσιογραφική ναυαρχίδα του βρετανικού κατεστημένου, ανακοίνωσαν στο κύριο άρθρο τους ότι αλλάζουν τη γραμμή που τήρησαν για πάνω από μισό αιώνα και έστειλαν μήνυμα στη βρετανική κυβέρνηση ότι «τα Γλυπτά ανήκουν στην Αθήνα και τώρα πρέπει να επιστραφούν».

Η στροφή των Times του Λονδίνου ήταν μια πρώτη συμβολική δικαίωση για τις πολυετείς προσπάθειες, πολιτικών, ιστορικών και διανοουμένων στην Ελλάδα, τη Βρετανία και αλλού στον κόσμο για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Ο Σεντ Κλερ είχε φύγει από τη ζωή λίγους μήνες νωρίτερα, τον Ιούνιο του 2021.

Οι προσπάθειες της ελληνικής πλευράς ενισχύονται πλέον και από το θετικό προηγούμενο που δημιουργεί η οριστική επιστροφή στην Ελλάδα από την Ιταλία του επονομαζούμενου «θραύσματος Fagan», το οποίο έχει ήδη τοποθετηθεί στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Η τελευταία αποκάλυψη του Σεντ Κλερ

Σύμφωνα με τη βρετανική Telegraph, στο τελευταίο του βιβλίο, «Who Saved the Parthenon?», ο Σεντ Κλερ σημειώνει ότι ο Βρετανός πρεσβευτής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, Στράτφορντ Κάνινγκ ήταν αυτός που απέτρεψε με παρέμβασή του την καταστροφή του Παρθενώνα την οποία είχε διατάξει Μεχμέτ Ρεσίτ Πασάς (ο επονομαζόμενος Κιουταχής), ο οποίος σύμφωνα με μαρτυρίες προειδοποιούσε ότι θα «αναποδογύριζε» ολόκληρο το λόφο της Ακρόπολης…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News