Το μήλο κάτω από τη μηλιά; Η Ιζαμπέλ Ντος Σάντος, κόρη του πρώην προέδρου της Ανγκόλα, έχει σύμφωνα με πρόσφατη διαρροή εγγράφων συσσωρεύσει μεγάλο μέρος των 2,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων της περιουσίας της εις βάρος της χώρας που κυβερνούσε επί τρεις δεκαετίες ο πατέρας της. Όμως δεν φαίνεται ότι ήταν η μόνη που έκανε μπίζνες: ο Ζοζέ Εδουάρδο Ντος Σάντος κατά τη διάρκεια των 28 χρόνων της εξουσίας του συμμάχησε με την κομμουνιστική Κούβα, στήριξε τα συμφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης στην Αφρική, συνεργάστηκε με ολιγάρχες – φίλους της ρωσικής κυβέρνησης αλλά και αμερικανικές πετρελαϊκές.

Η πρώτη κίνηση υπέρ των ανταρτών της Ανγκόλα έγινε τη δεκαετία του 1960: ο Φιντέλ Κάστρο, μέσω του Τσε Γκεβάρα, προσέγγισε το Λαϊκό Κόμμα για την Απελευθέρωση της Ανγκόλα και συμφώνησαν να τους βοηθήσουν παρέχοντας στρατιωτική εκπαίδευση, όχι εντός της χώρας όπου βρίσκονταν οι δυνάμεις των αποικιοκρατών Πορτογάλων αλλά δίπλα, στο Κονγκό.

Ο 20χρονος τότε Ζοζέ Εδουάρδο Ντος Σάντος βρισκόταν ήδη εκεί. Έχοντας προσχωρήσει στο Λαϊκό Κόμμα από τα χρόνια που ήταν ακόμα στο σχολείο, λόγω των διωγμών που γίνονταν από την αποικιοκρατική κυβέρνηση είχε καταφύγει από το 1961 στο Κονγκό. Από εκεί συνεργαζόταν με το κόμμα και σύντομα έγινε επίσημο μέλος, εκεί ήρθε σε επαφή με τις δυνάμεις του Κάστρο, από εκεί έκανε τις επαφές του και ξεκίνησε το ταξίδι του στη Σοβιετική Ένωση για να συνεχίσει τις σπουδές του στη μηχανική πετρελαίου και στις επικοινωνίες ραντάρ.

Ο Ζοζέ έλαβε το πτυχίο του από το Ινστιτούτο Πετρελαίου και Χημείας του Αζερμπαϊτζάν, τότε κομμάτι της Σοβιετικής Ένωσης, το 1969. Τον επόμενο χρόνο επέστρεψε στην Ανγκόλα, η οποία εξακολουθούσε να είναι υπό την πορτογαλική κατοχή. Εκμεταλλευόμενος τις γνώσεις του στις τηλεπικοινωνίες εντάχθηκε στην αντάρτικη δύναμη των Λαϊκών Ενόπλων Δυνάμεων για την Απελευθέρωση της Ανγκόλα, τη στρατιωτική πτέρυγα του Λαϊκού Κόμματος, και το 1974 προήχθη σε εκπρόσωπο στη Γιουγκοσλαβία, το Κονγκό και την Κίνα. Μέσα σε λίγους μήνες εκλέχθηκε στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος.

Το 1975, η Κούβα παρενέβη μονομερώς υπέρ της ομάδας του Σάντος και έγινε σαφές ότι χωρίς την υποστήριξη του Κάστρο το Λαϊκό Κόμμα δεν θα μπορούσε να διεκδικήσει την εξουσία μετά την ανεξαρτησία της χώρας από τον πορτογαλικό ζυγό. Στην πρώτη κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος ο Σάντος ανεδείχθη σε υπουργό Εξωτερικών. Όμως, πολύ σύντομα ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος με αντάρτες από άλλα κόμματα που προαλείφονταν να κυβερνήσουν.

Σημειώσεις της συνόδου του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του 1975 στο Λευκό Οίκο κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ρίτσαρντ Νίξον δείχνουν ότι ανώτεροι αξιωματούχοι των ΗΠΑ συζητούσαν ποια από τις διάφορες φατρίες στην Ανγκόλα θα υποστηρίξουν, είτε άμεσα είτε μέσω συμμάχων όπως ο δικτάτορας του Κονγκό. Κατά την εξέταση των επιλογών, ο υπουργός Άμυνας Τζέιμς Σλέσινγκερ ανέφερε: «Θα θέλαμε να ενθαρρύνουμε την αποσύνθεση της Ανγκόλα. Τα πετρελαϊκά αποθέματα της Καμπίντα (επαρχία της χώρας που συνορεύει με το Κονγκό) θα αποκτήσουν έτσι πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια».

Χαρακτηριστικές ήταν οι μάχες που δόθηκαν μεταξύ των ανταρτών του κόμματος της UNITA που υποστήριζαν οι Αμερικανοί και των στρατιωτικών δυνάμεων του Λαϊκού Κόμματος με τη βοήθεια της Κούβας, οι οποίες θεωρήθηκαν οι πλέον πολύνεκρες στην Αφρική από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Η παρέμβαση του Κάστρο μπορεί να έσωσε την Ανγκόλα από τον κατακερματισμό που της επεφύλασσε η αμερικανική εξωτερική πολιτική, όμως είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να μπει στα «θερμά κέντρα» του Ψυχρού Πολέμου.

Μέσα σε αυτό ακριβώς το περιβάλλον ο Σάντος αναδείχθηκε το 1979 σε πρόεδρο της Ανγκόλα. Από την ημέρα που έλαβε την προεδρία έως το 1991, και ενώ ο εμφύλιος συνεχιζόταν, η κουβανέζικη βοήθεια προς τον Σάντος ανήλθε σε περισσότερους από 370.000 στρατιώτες και τουλάχιστον 50.000 γιατρών και δασκάλων – βοήθεια που πλησιάζει περίπου το 5% του πληθυσμού της Κούβας.

Αρχικά, ο Κάστρο δεν φαινόταν να ενδιαφέρεται για μία τόσο μακροπρόθεσμη δέσμευση, αλλά ο Σάντος κατάφερε να αξιοποιήσει με έξυπνο τρόπο την στρατηγική της Κούβας για «διεθνιστική αλληλεγγύη». Μπορεί η Ανγκόλα να πλήρωνε για τη βοήθεια που λάμβανε από τον Κάστρο με ένα μείγμα ξένου συναλλάγματος και τοπικών kwanza αλλά αυτό επέτρεπε στην κυβέρνηση Σάντος να «κλειδώσει» την Κούβα σε μία μακρόχρονη σχέση. Από αυτή τη σχέση βέβαια δεν έλειπε και η Σοβιετική Ένωση.

Όταν ο Σάντος ανέλαβε την προεδρία το 1979, η Ανγκόλα θεωρούνταν ένας από τους πλέον στενούς αφρικανούς συμμάχους των Σοβιετικών. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο Σάντος θα ανέπτυσσε επαφές με την Ανατολική Γερμανία και θα παρευρισκόταν σε συνέδρια του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Μόσχα – πάντα στο πλευρό του Κάστρο. Ο πρώτος γάμος του ήταν με Ρωσίδα.

Η πολιτική στροφή του Σάντος ήρθε το 1991, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, όταν αποκήρυξε τον Μαρξισμό, υιοθέτησε τις αρχές της ελεύθερης αγοράς και ξεκίνησε την καλλιέργεια διπλωματικών σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ αυτές είχαν αρχίσει να κλείνουν τη στρόφιγγα βοηθείας προς τους αντιπάλους του στον εμφύλιο που ακόμα συνεχιζόταν. Έναν χρόνο μετά, η 18χρονη τότε κόρη του Ιζαμπέλ Ντος Σάντος, που κατόρθωσε να γίνει η πλουσιότερη γυναίκα στην Αφρική με περιουσία άνω των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων λεηλατώντας την χώρα της σύμφωνα με την πρόσφατη διαρροή των Luanda Leaks, απέκτησε την πρώτη της εταιρεία με αντικείμενο την αξιοποίηση εμπορικών ακινήτων.

Οι μπίζνες ήταν μπίζνες. Το 1997, έπειτα από παρέμβαση της ρωσικής κυβέρνησης, ένα από τα αγαπημένα της «παιδιά», ο Ουζμπέκος Λεβ Λεβιέφ που δραστηριοποιούνταν στο εμπόριο διαμαντιών, αγόρασε το ορυχείο Κατόκα, το μεγαλύτερο στην Ανγκόλα, μέσω κοινοπραξίας με τη ρωσική κρατική εταιρεία διαμαντιών Alrosa και άλλων εταίρων. Όταν ο Λεβιέφ αποβιβάστηκε στην Ανγκόλα, ο Σάντος ακόμα πολεμούσε κατά των ανταρτών της UNITA, οι οποίοι χρηματοδοτούνταν από «ματωμένα διαμάντια». Τότε ο Λεβιέφ είχε μια πρόταση: γιατί να μην δημιουργηθεί μια εταιρεία που θα συγκεντρώνει τον έλεγχο όλων των διαμαντιών; Η εταιρεία αυτή ήταν η Angola Selling Corporation (Ascorp), που ανήκε από κοινού στην κυβέρνηση της Ανγκόλα και τον Λεβιέφ. Η κόρη, μαζί με την μητέρα Σάντος, συνέστησαν τότε την πρώτη offshore εταιρεία της οικογένειας με έδρα το Γιβραλτάρ.

Όταν η UNITA παραδόθηκε το 2002, μετά το θάνατο του ηγέτη της, σημαίνοντας λήξη του εμφυλίου πολέμου, η κυβέρνηση είχε ήδη εκδιώξει την εταιρεία διαμαντιών De Beers από τη χώρα. Έτσι είχε ανοίξει το πεδίο του μονοπωλίου για την Ascorp εξασφαλίζοντας τεράστια ποσά τόσο για την την κυβέρνηση Σάντος όσο και για την προεδρική οικογένεια. Ταυτόχρονα, ο Λεβιέφ, που είχε γίνει στενός φίλος του Πούτιν, έβλεπε την περιουσία του να εκτινάσσεται.

Την ίδια χρονιά η παραγωγή πετρελαίου άρχισε να αυξάνεται, προς όφελος της ελίτ της Ανγκόλα και αμερικανικών πετρελαϊκών εταιρειών – ιδίως της Exxon, ενώ στον πληθυσμό καταγράφονταν μερικοί από τους χειρότερους δείκτες υγείας στον πλανήτη. Το 2002 ο αριθμός των εταιρειών της Ιζαμπέλ Ντος Σάντος, σύμφωνα με τα στοιχεία των Luanda Leaks, έφτανε τις 5: ανάμεσά τους και μία θυγατρική της Ascorp στο Λουξεμβούργο.

Η λεηλασία των πόρων της Ανγκόλα μέσω των εταιρειών της κόρης και της οικογένειας είχε ήδη ξεκινήσει, ωστόσο, το όνομα του Σάντος ταυτίστηκε με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας που την έφερε στην τρίτη θέση της Υποσαχάριας Αφρικής, μετά την Νότια Αφρική και την Νιγηρία. Ο Σάντος ήταν ανάμεσα σε αυτούς που το 2006 ίδρυσαν την Ένωση Διαμαντοπαραγωγών Αφρικανικών Χωρών, ενώ την ίδια ώρα η κόρη του αποκτούσε μέσω της ανγκολέζικης κρατικής εταιρείας πετρελαίου μερίδιο σε πορτογαλική επιχείρηση ενέργειας πληρώνοντας ελάχιστα.

Το 2014, όταν ο Σάντος τιμήθηκε στο Λονδίνο για την προσφορά του στην πετρελαϊκή ανάπτυξη του τόπου, η κόρη του ήδη συνδεόταν με 129 εταιρείες με δραστηριότητες σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, ακίνητα, τεχνολογία, ενέργεια, φυσικούς πόρους, βιομηχανικά υλικά και άλλα.

Πριν από την αποχώρησή του από την προεδρία της χώρας τον Σεπτέμβριο του 2017, ο Σάντος είχε διορίσει την Ιζαμπέλ στο τιμόνι της κρατικής εταιρείας πετρελαίων, μία θέση την οποία έχασε με την έλευση του νέου προέδρου της χώρας Λουρασάο. Όπως φάνηκε από τη διαρροή των Luanda Leaks, μόνο την ημέρα της απόλυσής της διοχετεύθηκαν από την κρατική εταιρεία πετρελαίου 58 εκατομμύρια ευρώ για «συμβουλευτικές υπηρεσίες» προς εταιρεία φίλου της και συνεργάτη της.

Ο Σάντος όμως είχε προλάβει να διορίσει και το γιο του επικεφαλής του ταμείου κρατικών επενδύσεων της Ανγκόλα, με κεφάλαια που ξεπερνούν τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια. Kαι προς το παρόν για αυτόν δεν έχει προκύψει κάποια διαρροή εγγράφων…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News