Για όσους δεν γνωρίζουν τον Τζόρνταν Πίτερσον, είναι ένας καναδός ψυχολόγος που από ακαδημαϊκός έγινε celebrity, δίνοντας διαλέξεις και γράφοντας βιβλία. Επίσης, είναι ένας άνθρωπος που (δικαίως) μισούν οι φεμινίστριες –και οι γυναίκες γενικότερα– και (επίσης, δικαίως) λατρεύουν όσοι άντρες αισθάνονται ότι ο σύγχρονος κόσμος τούς απειλεί.

Ο Πίτερσον είναι παλιομοδίτης – άλλωστε ο ίδιος δεν εκλαμβάνει την έκφραση ως προσβλητική. Επίσης είναι «συναισθηματικός» ή τουλάχιστον ξέρει να εργαλειοποιεί το συναίσθημα· στο YouTube υπάρχει ένα βίντεο που τιτλοφορείται «οι στιγμές που ο Τζόρνταν Πίτερσον έκλαψε σε διαλέξεις του».

Πριν από λίγες ημέρες βγήκε στην κυκλοφορία το νέο βιβλίο του με τίτλο «Εμείς που Παλεύουμε με τον Θεό». Τι ακριβώς έχει κάνει ο Θεός για να προκαλέσει αυτόν τον αγώνα δεν είναι ξεκάθαρο, γράφει ο Economist. Τελικά, όμως, πρόκειται μάλλον για μια φιλική αψιμαχία: ο Πίτερσον δεν παλεύει ακριβώς με τον Θεό, αλλά κυρίως προσπαθεί να τον καταλάβει. Το αποτέλεσμα (και) αυτού του πονήματος είναι κατ’ ελάχιστον αμφιλεγόμενο.

Ξαναδιηγείται τις μεγάλες στιγμές της Βίβλου –την πτώση των πρωτόπλαστων και των Κατακλυσμό– μέσα από ένα μείγμα θεολογίας, ψυχολογίας και συμβολισμού. Συχνά αυτός ο συμβολισμός προέρχεται από την Disney: Η ιστορία του Αδάμ και της Εύας συγκρίνεται με την «Πεντάμορφη και το Τέρας», ενώ ο Κάιν παρομοιάζεται με τον κακό Σκαρ του «Lion King». Το συνολικό αποτέλεσμα, γράφει ο Economist, είναι σαν να είχε δοθεί σε έναν βικτωριανό εφημέριο μια συνδρομή ροής στο Disney+ (και πιθανώς λίγο όπιο), και μετά αυτός κάθισε να γράψει το κήρυγμά του.

Δεν είναι παράξενα αυτά για τον Πίτερσον, πάντα έτσι γράφει. Η μακράν μεγαλύτερη μάχη στο βιβλίο δεν είναι ανάμεσα στον Πίτερσον και το Θεό, αλλά ανάμεσα στον συγγραφέα και την πρόζα του. «Οι σύγχρονοι μεταμαρξιστές, οι μεταμοντέρνοι παίκτες εξουσίας, έχουν, θα λέγαμε, μετουσιώσει τον Μαρξ» γράφει κάπου. Και ό,τι κατάλαβε κανείς. Το βιβλίο αποτελείται από περίπου 600 σελίδες γεμάτες παρόμοιες φράσεις, που στην πραγματικότητα δεν λένε απολύτως τίποτε.

Διαθέτει, όμως, ένα αδιαφιλονίκητο ατού: δύο πολύ διάσημους πρωταγωνιστές. Ο ένας είναι ο Θεός, του οποίου η διασημότητα είναι αδιαμφισβήτητη. Ο άλλος είναι ο Πίτερσον, ο οποίος είχε πει το 2017 ότι «σε έναν λογικό κόσμο θα είχα και εγώ τα 15 λεπτά της φήμης μου». Προφανώς ο κόσμος δεν είναι λογικός, διότι εκείνος είναι ακόμη διάσημος.

Η διασημότητά του αυτή πέρασε κυρίως μέσα από αντιπαραθέσεις, έστω και ταπεινότερες από εκείνη με τον Θεό. Πάλεψε με τους φοιτητές του για την ελευθερία του λόγου και κέρδισε. Πάλεψε με τις φεμινίστριες για το αν μπορούμε να συγκρίνουμε τους αστακούς με τους άνδρες και ήρθαν ισόπαλοι. Πάλεψε και με τον βιολόγο Ρίτσαρντ Ντόκινς για το… αν υπάρχουν δράκοι (δείτε παρακάτω).

Jordan Peterson logic: dragons are real
byu/Wasthatasquirrel inDecodingTheGurus

Αυτές οι μάχες έβγαλαν τον Πίτερσον από τον ακαδημαϊκό κόσμο και τον έκαναν διασημότητα. Κάποιοι, γράφει ο Econimist, τον αποκαλούν «ο πιο διάσημος δημόσιος διανοούμενος στον κόσμο». Κάποιοι άλλοι, «ο έξυπνος των ηλιθίων». Το πιο διάσημο έργο του, «12 Κανόνες για τη Ζωή», προσφέρει ένα περίεργο μείγμα εντολών οικιακής συμπεριφοράς και υπαρξιακής φιλοσοφίας. Οι θαυμαστές του, που είναι κυρίως άνδρες, το λάτρεψαν και αγόρασαν πάνω από 10 εκατομμύρια αντίτυπα.

Εκατομμύρια άλλοι, όμως, τον περιφρονούν. Το 2017, ακαδημαϊκοί στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή ζητώντας την αφαίρεση της έδρας του, εν μέρει λόγω της αντίρρησής του να χρησιμοποιεί αντωνυμίες ουδέτερες ως προς το φύλο. Αργότερα παραιτήθηκε. Για ένα διάστημα ήταν σχεδόν αναγκαίο να έχει κάποιος άποψη για αυτόν, θετική ή αρνητική.

Οπως ο Ντόναλντ Τραμπ και ο ο αμερικανός podcaster Τζο Ρόγκαν, ο Πίτερσον ανήκει σε μια ομάδα ανδρών που, παρά το γεγονός ότι περιφρονούνται από τους διανοούμενους, απολαμβάνουν λατρεία από τους «αδελφούς» οπαδούς τους. Στο νέο βιβλίο του ο Πίτερσον χρησιμοποιεί φράσεις όπως «ο συλλογικός μεταχώρος του ανθρώπινου φαντασιακού» και ταυτόχρονα γεμίζει τις αρένες με θαυμαστές του – και ας μην έχει σημασία αν καταλαβαίνουν τι γράφει.

Στις 18 Νοεμβρίου ένα μεγάλο πλήθος συγκεντρώθηκε για την πρώτη βραδιά της περιοδείας του για το νέο βιβλίο, σε ένα χωριό κοντά στη Νέα Υόρκη. Ηταν περισσότερο σαν συναυλία, γράφει ο Economist. Υπήρχε εμπόρευμα (αφίσες και κούπες Πίτερσον) και μια παράσταση με κιθάρες που «ζέστανε» το κοινό. Οταν βγήκε στη σκηνή, με λινό κοστούμι και ασορτί γιλέκο, το πλήθος άρχισε να παραληρεί. Το θέμα για το σημερινό κήρυγμα, είπε στην κοινότητα των θαυμαστών του, είναι η θυσία.

Μια ολόκληρη βιομηχανία έχει ανθήσει πέριξ του Πίτερσον, για όσους είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν τα χρήματά τους: υπάρχει ένα ενημερωτικό δελτίο του Τζόρνταν Πίτερσον («Mondys of Meaning»), μια «Ακαδημία Πίτερσον» (500 δολάρια τον χρόνο για διαλέξεις από άτομα με γένια) και ένα «αυτοσυγγραφικό πρόγραμμα». Ο ίδιος υπόσχεται ότι άνθρωποι που ξοδεύουν χρόνο γράφοντας για τον εαυτό τους «γίνονται πιο ευτυχισμένοι, λιγότερο ανήσυχοι και καταθλιπτικοί». Ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ και η Βιρτζίνια Γουλφ δεν θα συμφωνούσαν. Ούτε καν ο Πίτερσον.

Το νέο βιβλίο του είναι τόσο παλιομοδίτικο όσο και η εμφάνιση του ιδίου. «Θα μπορούσε να είχε γραφτεί τη δεκαετία του 1950» λέει ένας εκδότης. ‘Η ακόμη και τη δεκαετία του 1850. Αναφέρεται σε κηρύγματα και βικτωριανούς βιβλιολόγους. Ο αναγνώστης θα περιηγηθεί σε σελίδες με αρχαϊσμούς από τη μετάφραση της Βίβλου επί Βασιλέως Ιακώβου και φράσεις όπως «μια χούφτα» σιτηρά. Το πρόβλημα του αναγνώστη, γράφει ο Economist, δεν είναι ότι η έκδοση της Βίβλου του Βασιλέως Ιακώβου στερείται ομορφιάς. Αλλά όταν προστίθεται σε αυτούς τους μεταμοντερνιστές που μετουσιώνουν τον Μαρξ, το μείγμα γίνεται κάπως παράξενο.

Ωστόσο, για να καταλάβουμε πραγματικά τον Πίτερσον θα πρέπει να ξεχάσουμε για λίγο τα βιβλία του και την «πλευρά της προσφοράς» και να σκεφτούμε την «πλευρά της ζήτησης», προτρέπει ο Ρίτσαρντ Ριβς, συγγραφέας του βιβλίου «Of Boys and Men», το οποίο πραγματεύεται τις προκλήσεις του σύγχρονου άνδρα. Με άλλα λόγια, ας κοιτάξουμε τους θαυμαστές του.

Λίγο καιρό αφότου ο Πίτερσον ήρθε στο προσκήνιο, το 2016, με μια δημόσια συζήτηση για τις αντωνυμίες, το κίνημα #MeToo άρχιζε να εξαπλώνεται. Φράσεις όπως «τοξική αρρενωπότητα» και «mansplaining» κέρδιζαν έδαφος και υπήρχε οργή για την αντιμετώπιση των γυναικών από τους άνδρες.

Αλλά και οι νέοι άνδρες είχαν προβλήματα. Ο κόσμος κινείται εδώ και πολύ καιρό σε μια οικονομία της πληροφορίας που ευνοεί τους εγκεφάλους και όχι την ισχύ. Οι γυναίκες ευδοκιμούν. Οι άνδρες όχι πάντα. Στις ΗΠΑ και στη Βρετανία τα αγόρια υστερούν έναντι των κοριτσιών στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και πανεπιστημιακή εκπαίδευση.

Η έκκληση του Πίτερσον, ακόμη και του Τραμπ, «πραγματικά καθοδηγείται από μια μεγάλη κοινωνικοοικονομική αλλαγή», εξηγεί στον Economist ο Φράνσις Φουκουγιάμα, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. «Τα αγόρια», έγραψε ο Πίτερσον στους «12 Κανόνες για τη Ζωή», «υποφέρουν στον σύγχρονο κόσμο».

Μετά τις πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ, οι συνέπειες όλων αυτών είναι γνωστές. Κοροϊδεύαμε τους νεαρούς άνδρες όταν έλεγαν «υποφέρω», λέει ο Ριβς. Ετσι, αυτοί «πήγαν κάπου αλλού». Ο Τραμπ είναι ένας από εκείνους που επωφελήθηκαν. Ο Πίτερσον είναι ένας άλλος, γιατί «προσέφερε κάτι που χρειαζόταν ο κόσμος»: εν μέρει συμπάθεια και εν μέρει αυστηρές συμβουλές. Οπως έγραψε, απευθυνόμενος στους άνδρες, στους «12 Κανόνες», «Γίνετε πιο σκληροί, μικρές νυφίτσες».

Από τη σκηνή της Νέας Υόρκης μίλησε για πάνω από μία ώρα για τον πόνο, τον θάνατο, το «κενό» και την «πλήρη υπαρξιακή καταστροφή της ζωής». Στη συνέχεια είπε στους θαυμαστές του πώς να αντιμετωπίσουν αυτές τις καταστάσεις. Σε γενικές γραμμές, ήταν μια πιο ήπια εκδοχή του: «Γίνετε πιο σκληροί, μικρές νυφίτσες». Το κοινό του έμεινε ικανοποιημένο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News