Ηταν στις αρχές του χρόνου, όταν μια καμπάνια προκαλούσε αίσθηση. Μερικά από τα πιο γνωστά πρόσωπα στον κόσμο, άλλοτε για τη πολιτική τους δύναμη (εξ αντανακλάσεως έστω), κι άλλοτε για την ισχύ της ομορφιάς τους, εμφανίστηκαν με μώλωπες στους δρόμους.

Η Ανγκελα Μέρκελ και η Μισέλ Ομπάμα, η Χίλαρι Κλίντον και η Μπριζίτ Μακρόν, η Γκουίνεθ Πάλτροου, ακόμη κι η Χιονάτη, κυκλοφόρησαν -σε αφίσες- για να σχολιάσουν με τον πλέον καυστικό τρόπο το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών. Διεθνές, οξύ, διαχρονικό, χωρίς διάκριση φυλής, κοινωνικής τάξης ή θρησκείας, ατιμωτικό φαινόμενο για το γυναικείο φύλο. «Just because I am a woman» – «Επειδή απλά είμαι γυναίκα», ήταν η εξήγηση για τα πρησμένα βλέφαρα, τις ματωμένες αμυχές, τις μπλαβί φάτσες. Σοκ.

Ισως δεν γινόταν δραματικά επίκαιρη, αν ο κορονοϊός δεν είχε επιβάλει καραντίνα, εγκλεισμό και απομόνωση, αν δεν είχε κλειδαμπαρώσει στα σπίτια τους κατοίκους σε όλον τον πλανήτη.

Τα σπίτια, βλέπετε, δεν είναι πάντα ασφαλή καταφύγια, ζεστές φωλιές και υγιείς οικογενειακοί πυρήνες. Κάποιες φορές είναι η Κόλαση επί της Γης, τόποι μαρτυρίου, και πεδία μαχών, με θύματα πολλές, τις περισσότερες, φορές παιδιά, τα πιο ανυποψίαστα θύματα αυτού του κόσμου.

Ειδικοί-κοινωνικοί επιστήμονες ανησυχούν για την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, την αλλόκοτη εποχή που έλαχε να ζούμε. Ξύλο, βρισιές, μανιπιουλαρίσματα και «χειρισμοί», εντάσεις, είχαν θέση στην «κανονικότητα», στην καραντίνα θα την έχαναν; Τώρα που αυξάνονται οι ώρες του δυστυχισμένου «μαζί», και αυγατίζουν οι αφορμές και οι προκλήσεις; Τώρα που στενεύουν τα οικονομικά, τα σχολειά είναι κλειστά και οι καριέρες διατηρούνται -με τα δόντια- από το σπίτι;

Στην Ελλάδα, η Γενική Γραμματεία Ισότητας έχει ήδη στα σκαριά την εκστρατεία της, με μότο «Μένουμε Σπίτι, αλλά δε Μένουμε Σιωπηλές» – ήδη παίζει στα social media το σποτάκι της. Η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης, εθνικής εμβέλειας, το 15900, όπου μπορούν γυναίκες ή όσοι γνωρίζουν τι συμβαίνει σε αυτές να καταγγείλουν τις άγριες ζωές τους, παραμένει ανοικτή 24 ώρες το 24ωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα, 365 μέρες τον χρόνο. Μηνύματα μπορούν να στέλνουν πάσης φύσεως ενδιαφερόμενοι στην ηλεκτρονική διεύθυνση [email protected].

«Τα τελευταία χρόνια έχει καταγραφεί αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, λόγω της κρίσης – βασικό ρόλο παίζει βεβαίως και το γεγονός ότι οι γυναίκες «μιλούν» περισσότερο, κοινοποιούν το πρόβλημα σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με το παρελθόν», τονίζει στο Protagon η Μαρία Συρεγγέλα, Γενική Γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των δυο Φύλων. «Στην παρούσα φάση, ο περιορισμός της κυκλοφορίας θεωρείται ότι δρα επιβαρυντικά. Αυτό που θέλουμε, με την εκστρατεία που οργανώνουμε, είναι να στείλουμε μήνυμα στις γυναίκες που υποφέρουν : είμαστε εδώ. Τα συμβουλευτικά κέντρα και οι δομές στήριξης λειτουργούν, και προσφέρουν υπηρεσίες Συμβουλευτικής, λαμβάνοντας υπόψη τις απαραίτητες προφυλάξεις, λόγω Covid – 19. Δε θέλουμε τη σιωπή και τη συγκάλυψη. Κάθε γυναίκα – θύμα πρέπει να καταγγέλλει κάθε είδους βία που υφίσταται».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, το 2019 καταγγέλθηκαν στη γραμμή 4.619 περιστατικά βίας (το 77% του συνόλου των τηλεφωνημάτων), ενώ άλλοι 590 άνθρωποι (10%) κάλεσαν για να πάρουν πληροφορίες, για το πώς μπορούν να (αντι)δράσουν. Βρήκαν το θάρρος να σηκώσουν το ακουστικό 3.103 γυναίκες – θύματα, αλλά και 1.516 τρίτα πρόσωπα. Μπορείτε να φανταστείτε ποιοι: φίλοι, στο μεγαλύτερο ποσοστό (24%), γείτονες (14%), γονείς (13%), αδέλφια (12%), άλλοι συγγενείς (12%), παιδιά (7%). Και κάποιοι απροσδιόριστοι «άλλοι» (17%) – φύλακες άγγελοι.

Το 90% των καταγγελιών αφορούσε καταστάσεις ενδοοικογενειακής βίας (και πολύ λιγότερες άλλες κατηγορίες, σεξουαλική παρενόχληση φερ΄ ειπείν), προήλθε με άλλα λόγια από πρόσωπα που ζητούσαν ψυχολογική στήριξη για να αντέξουν αυτό που τους συμβαίνει στην εστία τους. Κάποιοι ρωτούσαν για νομικά ζητήματα ή για τους ξενώνες όπου μπορούν προσωρινά να βρουν στέγη, ενίοτε ανίχνευαν δυνατότητες δουλειάς – η οικονομική ανεξαρτησία είναι προϋπόθεση για την ελευθερία.

Ισως είναι περιττή πληροφορία αυτή που θέλει τον θύτη ανδρική φιγούρα: ο σύζυγος (56%), ο σύντροφος (11%), ο πρώην σύζυγος (5%), ο πρώην σύντροφος (5%), ο πατέρας (3%), ο αδελφός (3%).

Ο κώδικας και οι σιωπές

«Μπορείτε να κάνετε σιωπηλά τηλεφωνήματα. Να καλέσετε τον εθνικό αριθμό, κι όταν η τηλεφωνήτρια απαντήσει, να βήξετε, ή απλώς να βγάλετε έναν ήχο, πληκτρολογώντας 5,5. Αυτή που βρίσκεται στην άλλη άκρη της γραμμής, θα καταλάβει». Το λέει η βρετανική αρχή κατά της βίας στις γυναίκες που βρίσκονται σε ανάγκη, το αναπαράγει ο Guardian τις δύσκολες μέρες που διανύουμε. Εκεί, η Αστυνομία του Άβον και Σόμερσετ έχει καταγράψει μέσα στις τελευταίες δυο εβδομάδες αύξηση της τάξης του 21 % στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.

Σπίτια-παγίδες ψυχών. Καραντίνα που θυμίζει αιχμαλωσία. Τα λιγοστά τετραγωνικά σε κάποια σπίτια, συμβάλλουν με τον τρόπο τους και αυτά, σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Πώς να κρυφτείς από τον εχθρό σε δίχωρα διαμερίσματα, πόσα να βάλεις κάτω από το χαλί, πώς να ημερέψεις παιδιά που πλήττουν στα τέσσερα ντουβάρια;

Σε τόσο τραυματικές σχέσεις, η ρουτίνα της κανονικής ζωής μπορεί να λειτουργήσει σαν βαλβίδα ασφαλείας: για να αποβάλει κανείς το στρες του εντός των τειχών, μπορεί να ζητήσει διέξοδο στο εργασιακό οκτάωρο, να εκπέμψει SOS σε γνωστούς και φίλους. Οι βιντεοκλήσεις και τα skype δεν σώζουν ζωές.

Η συνθήκη, είναι βέβαιο, ερεθίζει τον θύτη: έχει στη διάθεσή του διαρκώς έναν αιχμάλωτο. Η πανδημία έχει τη δύναμη να διαταράσσει το «κάθε μέρα», παρέχοντας ιδανικές ευκαιρίες –πόσο μάλλον όταν μιλάμε για περιβάλλοντα επιθετικά. «Θα με αρρωστήσεις με τις απροσεξίες σου». «Καθάρισες το μπάνιο, όπως σου είπα;». «Εχεις τρελαθεί με τα απολυμαντικά όλη μέρα». «Κανόνισε να κολλήσεις…». Η απειλή του ιού κάνει την τρίχα τριχιά, γιγαντώνει υπαρκτά άγχη, και φόβους, δίνει διαστάσεις δωματίου σε εσωτερικούς δαίμονες.

Η βία δεν έχει άλλωστε πάντα τις ίδιες εκφάνσεις. Δεν παίζουν σε όλα τα ταραγμένα σπίτια ξύλο. Είναι πολλές φορές το λεξιλόγιο που τσακίζει, ο έλεγχος που τρελαίνει, η πίεση που εξαντλεί.

Συμβαίνει και στις «καλύτερες» οικογένειες. Η βία –κι αυτό το υπογράφουν οι πλέον αρμόδιοι– δεν γνωρίζει ούτε γεωγραφικά όρια, ούτε κοινωνικές συντεταγμένες. Θύμα μπορεί να είναι η άνεργη, θύμα και η επιτυχημένη, του μεταπτυχιακού. Η κακοποίηση έχει στραπατσάρει πολλά πτυχία. Και οι δικαιολογίες, πλήθος. «Εχασε τον έλεγχο», «πού να μπλέκεις τώρα…», «μήπως υπερβάλλεις;». «Μια φορά, μωρέ, ήταν…».

Κρίμα που δεν ήταν μόνο μια φορά. Κρίμα που (και) η καραντίνα θα τις κάνει περισσότερες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News