Οταν ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, σίγουρα δεν περίμενε ότι ένας από τους γείτονες της Ρωσίας θα ήταν ο κύριος ωφελούμενος του πολέμου του. Ωστόσο, καθώς οι ρωσικές εξαγωγές υδρογονανθράκων στην Ευρώπη μειώθηκαν εξαιτίας της εισβολής, η Νορβηγία κατέστη ο μεγαλύτερος προμηθευτής της ηπείρου.

Λόγω της απότομης αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου που ακολούθησε το ξέσπασμα του πολέμου, η Νορβηγία κατέληξε να απολαμβάνει ένα τεράστιο απροσδόκητο οικονομικό όφελος. Το 2022 και το 2023 είχε σχεδόν 1,3 τρισεκατομμύρια κορόνες (106,8 δισεκατομμύρια ευρώ) πρόσθετα έσοδα από τις εξαγωγές φυσικού αερίου, σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών.

Γιατί, λοιπόν, η Νορβηγία διαθέτει μόλις κάτι παραπάνω από 3,1 δισ. δολάρια για την στήριξη της Ουκρανίας στον προϋπολογισμό της για το 2025; Σε συνδυασμό με όσα προσέφερε το 2024, η υποστήριξη της Νορβηγίας προς την Ουκρανία ανέρχεται σε λιγότερο από το 5% των απροσδόκητων κερδών της μέσα σε μία διετία πολέμου. Συγκριτικά η Γερμανία – ο μεγαλύτερος μεμονωμένος χρηματοδότης στην Ευρώπη – παρείχε 15,6 δισεκατομμύρια ευρώ για τη στρατιωτική, οικονομική και ανθρωπιστική αρωγή της Ουκρανίας από τον Ιανουάριο του 2022 έως τα τέλη Οκτωβρίου 2024 και οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεισέφεραν 92 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, ενώ τα απροσδόκητα κέρδη της Νορβηγίας επί μία διετία ξεπερνούν  την κοινή συνεισφορά των ΗΠΑ και της Γερμανία, με την αρωγή της Ουκρανίας από τη Νορβηγία ως ποσοστό του ΑΕΠ να ανέρχεται στο 0,7%, κατατάσσεται μόλις ένατη στην Ευρώπη, πολύ πίσω από τη Δανία (2%) και την Εσθονία (2,2%).

Η Νορβηγία όχι μόνο μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την έκβαση του πολέμου και την επακόλουθη ανοικοδόμηση, έχει προφανή ηθική υποχρέωση να το κάνει. Δεδομένου ότι τα υπερβολικά έσοδά της είναι άμεση συνέπεια του πολέμου της Ρωσίας, σίγουρα ένα μεγαλύτερο ποσοστό τους θα πρέπει να δοθεί σε όσους πολεμούν και πεθαίνουν στην πρώτη γραμμή για να κρατήσουν τη χώρα τους ελεύθερη.

Αντίθετα, η κυβέρνηση της Νορβηγίας πρακτικά αποφάσισε να καταστεί κερδοσκόπος του πολέμου, εστιάζοντας άπληστα στα τυχερά της κέρδη. Προς τιμήν τους, τα κόμματα της αντιπολίτευσης πρότειναν υψηλότερα επίπεδα στήριξης της Ουκρανίας, συμβάλλοντας, τελικά, στην αύξηση  του ποσού που πρότεινε αρχικά η κυβέρνηση. Κανένα κόμμα, ωστόσο, δε σκέφτηκε καν να προτείνει τη μεταφορά του συνόλου των απροσδόκητων κερδών του πολέμου στην Ουκρανία.

Η θέση της νορβηγικής κυβέρνησης είναι δύσκολη, δεδομένου ότι η Νορβηγία μοιράζεται σύνορα με τη Ρωσία και βασίζεται εδώ και καιρό στην υποστήριξη των συμμάχων της για την άμυνά της. Η εθνική της ασφάλεια θα τεθεί σε κίνδυνο, εάν η Ρωσία κερδίσει τον πόλεμο ή εάν ενθαρρυνθεί στρατιωτικά από μια ειρηνευτική συμφωνία που θα την ευνοεί. Επιπλέον σε καμία περίπτωση η Νορβηγία δεν θα καθίστατο φτωχότερη, μεταφέροντας τα απροσδόκητα κέρδη από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτά τα απροσδόκητα κέρδη αντιστοιχούν περίπου στο 6% του κρατικού επενδυτικού της ταμείου, το οποίο είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, με περιουσιακά στοιχεία αξίας 1,64 τρισ. ευρώ.

Είναι αλήθεια ότι η Νορβηγία διοχετεύει όλα τα κρατικά έσοδα από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στο κρατικό επενδυτικό της ταμείο, από το οποίο κάθε χρόνο μπορεί να αναληφθεί και να μεταφερθεί στον κρατικό προϋπολογισμό ποσό όχι μεγαλύτερο από το από το 3% της αξίας του. Αυτός ο κανόνας συμβάλλει στον περιορισμό των επιπτώσεων στον πληθωρισμό και στη συναλλαγματική ισοτιμία και διασφαλίζει ότι το κεφάλαιο υπάρχει στο διηνεκές.

Αλλά ως μακροοικονομικό και εθνικό μέσο αποταμίευσης, ο κανόνας δεν σχεδιάστηκε με γνώμονα τις απαιτήσεις μιας περιόδου πολέμου. Επομένως δεν πρέπει να θεωρείται εμπόδιο για τη μεταφορά περισσότερων χρημάτων στην Ουκρανία. Δεδομένου ότι δεν θα επηρεαζόταν η νορβηγική οικονομία, δεν θα είχε εγχώριες πληθωριστικές ή άλλες μακροοικονομικές επιπτώσεις. (Με τον προϋπολογισμό του 2025 να έχει σε μεγάλο βαθμό καταρτισθεί, θα πρέπει να είναι ένα μέτρο εκτός του προϋπολογισμού που θα δικαιολογείται από την περίσταση).

Δεν είναι η πρώτη φορά που τίθεται το ζήτημα της αποθησαύρισης των απροσδόκητων κερδών της Νορβηγίας από τον πόλεμο. Αλλά είναι η πρώτη φορά που δόθηκε μια επίσημη εκτίμηση όσον αφορά το μέγεθός τους. Το υπουργείο Οικονομικών έχει καταχωρήσει ένα ποσό από τις εξαγωγές φυσικού αερίου που υπερβαίνει το ποσό των κερδών που θα προέκυπταν εάν οι τιμές του φυσικού αερίου παρέμεναν κοντά στον μέσο όρο της πενταετίας πριν από την εισβολή. Στην πραγματικότητα, ο πραγματικός αριθμός είναι πιθανώς πολύ μεγαλύτερος, καθώς στην εκτίμηση δεν περιλαμβάνονται τα πλεονάζοντα έσοδα που προκύπτουν από τις υψηλότερες τιμές του πετρελαίου μετά από την εισβολή.

Με τους Ευρωπαίους να είναι ανήσυχοι λόγω των επιπτώσεων της επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία, η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της Νορβηγίας θα πρέπει να διοχετεύσουν τα απροσδόκητα κέρδη στην Ουκρανία, υποστηρίζοντας την στρατιωτικά και οικονομικά. Η Νορβηγία έχει ισχυρό συμφέρον, από την άποψη της εθνικής της ασφάλειας, να κάνει αυτό που πρέπει.

Ο Håvard Halland, πρώην ανώτερος οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα και τον ΟΟΣΑ, είναι καθηγητής Βιώσιμης Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Heriot-Watt του Εδιμβούργου. Ο Knut Anton Mork είναι Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών στο Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστημών και Τεχνολογίας. Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται για την Ελλάδα από το Project Syndicate.